انتظار بی پایان در بازار خودرو / قیمت ها به کدام سمت می روند؟
از پاییز سال ۱۳۹۹ و همزمان با پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تا امروز، بازار خودرو در انتظار پاسخ به یک سوال است: آیا قیمت‌ها پایین می‌آیند؟
اقتصادآنلاین - جواد هاشمی؛ هرچند تصمیم‌گیران صنعت خودرو در ایران اصرار بر تداوم اجرای سیاست‌هایی دارند که در طول این سال‌ها، بارها بی‌نتیجه بودنشان محرز شده اما به نظر می‌رسد در شرایط حاضر بیشترین تاثیر بر یکی از مهم‌ترین بازارهای داخلی نه از تصمیمات مسئولان که از فضای بین‌المللی نشات می‌گیرد.
صنعت خودرو ایران که در ماه‌های اجرای برجام، یکی از پر سر و صداترین و پر رفت و آمدترین صنایع کشور بود و در طول مدتی کوتاه، موفق به نهایی کردن چند قرارداد سرمایه‌گذاری خارجی و تولید مشترک با شرکت‌های اروپایی شده بود، در حالی سه سال گذشته را پشت سر گذاشته که نه تنها دیگر از شرکای نامدار خارجی خبری نیست که حتی از فرصت به وجود آمده برای تقویت تولیدکنندگان داخلی نیز نشانه‌ای وجود ندارد.
براوردها نشان می‌دهد با وجود ممنوعیت رسمی واردات خودرو در سه سال گذشته که منجر به افزایش سهم خودروسازان داخلی در بازار شده، افزایش تولید و فروش هیچ نقشی در بهبود جایگاه و افزایش سودآوری این شرکت‌ها نداشته و در عمل آنها را به ورشکستگی و خطر تعطیلی نزدیک‌تر کرده است.
هرچند اعداد دقیقی از شرایط مالی خودروسازان ایرانی ارائه نشده اما آمارهای مختلف نشان از آن دارد که زیان انباشته خودروسازان در مرز ۳۰ هزار میلیارد تومان قرار گرفته و میزان بدهی به قطعه سازان نیز از ۴۰ هزار میلیارد تومان فراتر رفته است. اگر به این آمار نیاز به بازپرداخت ۱۵ هزار میلیارد تومان خودروسازان به شبکه بانکی کشور را نیز اضافه کنیم، مشخص می‌شود که شرایط برای تولیدکنندگان ایرانی در صنعت خودرو اصلا خوب نیست.
در این میان نه طرح مجلس برای عرضه خودرو در بورس به جایی رسیده و نه برنامه وزارت صمت برای افزایش تولید خودرو و میدان دادن به بخش خصوصی برای کاهش انحصار راه به جایی برده است. قیمت‌گذاری دستوری شورای رقابت نیز جز حفظ فاصله میان قیمت‌های موجود در بازار و کارخانه و رانتی ۱۰۰ هزار میلیارد تومانی در این عرصه، نتیجه دیگری به همراه نداشته است.
انتظار ادامه‌دار خریداران
با وجود تمام حرف و حدیث‌ها، تنها عاملی که توانست در سال ۹۹، وضعیت بازار خودرو را با تغییراتی نسبی همراه کند، تغییر دولت آمریکا بود. با شکست ترامپ در انتخابات آبان سال گذشته، نرخ دلار کاهش نسبی را تجربه کرد و همین موضوع به پایین آمدن قیمت خودرو انجامید. با این وجود اما از بهمن ماه سال گذشته و با آغاز رسمی کار دولت جدید آمریکا و به رغم از سرگیری مذاکرات هسته‌ای، هنوز هیچ خبر قطعی از احیای برجام و لغو تحریم‌ها وجود ندارد و همین موضوع بازار خودرو را با رکودی انتظاری و طولانی مدت مواجه کرده است.
سعید موتمنی – رییس اتحادیه فروشندگان خودرو – به اقتصاد آنلاین می‌گوید: در ماه‌های گذشته روند افزایشی قیمت خودرو متوقف شده و با توجه به اینکه هیچ افق روشن و قطعی از آینده این بازار وجود ندارد، تقاضای دلالی و غیرواقعی به حداقل خود رسیده است. یعنی این نگاه که برخی خودرو می‌خریدند تا با افزایش قیمت آن در آینده نزدیک به سود قطعی برسند متوقف شده است.
او ادامه داد: خریداران واقعی نیز فعلا منتظر تغییرات کلان در اقتصاد کشور هستند تا تکلیف قیمت‌ها و آینده بازار مشخص شود و از این رو در ماه‌های گذشته میزان خرید و فروش به حد بسیار پایینی رسیده است.
تداوم این رکود انتظاری باعث شده بازار خودرو ایران بر خلاف سال‌های قبل نه در شب عید با افزایش جدی خرید و فروش‌ها مواجه شود و نه در ابتدای تابستان خبری از بالا رفتن معاملات باشد. در کنار آن، توقف خرید و فروش‌ها باعث شده بر خلاف گذشته جابه‌جایی قیمت ارز نیز در بازار خودرو التهاب چندانی ایجاد نکند. در هفته‌های گذشته چه زمانی که ارز افتی جدید را تجربه کرد و چه در روزهای گذشته که با افزایش قیمت مواجه شد، بازار خودرو چندان از این موضوع تاثیر نپذیرفت.
تغییرات در راهند؟
در عرصه تصمیم‌گیری داخلی، فعلا برنامه‌ای مشخص برای ایجاد تحول در صنعت و بازار خودرو وجود ندارد. هرچند مجلس همچنان طرح عرضه خودرو در بورس را دنبال می‌کند، رزم حسینی وزیر صمت بار دیگر مخالفت خود با اجرای این برنامه را اعلام کرده تا به نظر برسد لااقل در هفته‌های باقی مانده از عمر دولت روحانی، بعید است این برنامه به جایی برسد. از طرف شورای رقابت نیز فعلا برنامه‌ای برای تغییر در قیمت‌های دستوری ارائه نشده است.
با این وجود به نظر می‌رسد تغییرات اصلی در فضای سیاسی از راه رسیده است. از سویی با پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری ایران، دولت جدید کار خود را از نیمه تابستان آغاز خواهد کرد و این به معنای اجرای سیاست‌هایی جدید در صنعت خودروست. هرچند هنوز دولت منتخب برنامه دقیقی برای خودرو ارائه نکرده اما احتمالا صرف ایجاد تغییر در سیاست‌ها می‌تواند ضربه‌ای به بدنه رکود بازار خودرو بزند.
از سوی دیگر خبرها از وین حاکی از نزدیک شدن به توافق برای احیای برجام است. هرچند ابعاد این لغو تحریم‌ها نیز مشخص نیست اما احتمالا با لغو برخی محدودیت‌ها، از سویی اقتصاد ایران فضای تنفسی جدیدی پیدا می‌کند و از سوی دیگر احتمالا با شوکی مثبت امکان کاهش قیمت ارز و تاثیر آن بر قیمت خودرو وجود خواهد داشت، هرچند این موضوع بیشتر جنبه روانی دارد و برای مشخص شدن ابعاد واقعی برجام حداقل به چند ماه زمان نیاز خواهد بود. با کنار هم قرار دادن تمام این قطعات پازل، شاید امکان شکست رکود در تابستان امسال به وجود آید، هرچند مشکلات اساسی صنعت خودرو ایران برای تغییر شرایط به تصمیماتی قاطع و عمیق نیاز دارد که باید دید در دولت بعد چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد.
