بحران پشت سدهای ۴ استان
آمارها حاکی است ذخایر آبی در سدهای استان‌های هرمزگان، خراسان رضوی، اصفهان و تهران بحرانی است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، عبور از بهار و تابستان امسال با پایداری در توزیع آب و برق نیازمند مدیریت مصرف و همزیستی با بحران کم‌آبی است. فعلاً باوجود افت چشمگیر بارش‌های جوی، «آب هست اما در مقایسه با الگوی مصرفی فعلی کم است».
به‌دنبال سقوط 52درصدی بارندگی‌های ایران در مقایسه با سال قبل، ذخیره آبی سدهای مخزنی به‌طور میانگین 24.1درصد کاهش پیدا کرده و از 38.89میلیارد مترمکعب در اردیبهشت سال گذشته به 29.5میلیارد مترمکعب در اردیبهشت امسال رسیده است. البته در همین وضعیت، برخی سدها با کاهش بیش از 50درصدی ذخیره آب مواجه بوده‌اند و در شرایط نامساعدی به‌سرمی‌برند.
کارنامه بارندگی
از اوایل سال آبی1400–1399 شواهدی مبنی بر افت بارش‌های جوی و بروز کم‌آبی در کشور وجود داشت اما از ابتدای امسال، عملاً با تکرار نشدن بارش‌های نوروزی دو سال قبل، فرضیه ورود به خشکسالی به قطعیت رسید. آمارهای دفتر مطالعات پایه منابع آب وزارت نیرو نشان می‌دهد، از ابتدای سال آبی جاری، تاکنون یعنی از اول مهر1399تا شامگاه 28اردیبهشت1400، میانگین ریزش‌های جوی ایران به 143میلی‌متر رسیده که در مقایسه با دوره مشابه در سال آبی قبل 52درصد و در مقایسه با میانگین دوره‌های مشابه بلندمدت 35درصد کمتر است.
این اعداد و ارقام شواهدی است مبنی بر اینکه سرزمین ایران بعد از دوره خشکسالی به نسبت بلندمدتی که از میانه دهه 80شروع شد و تا اواخر دهه90 ادامه پیدا کرد، فقط دو سه سال روی خوش ترسالی را دیده که البته همین ترسالی نیز به‌واسطه کسری شدید منابع آبی، نتوانست تراز آبی کشور را به پرآبی برساند. در شرایط فعلی، که حداقل خشکسالی و کم‌بارانی شدید تا اوایل پاییز آینده قطعی شده و با افزایش دمای هوا، اثرات این کم‌آبی مشهودتر نیز خواهد شد، راهکار اصلی برای عبور از این دوره، تلاش برای همزیستی با کم‌آبی از طریق مدیریت مصرف آب و برق و استفاده درست از این منابع است.
کم‌آب‌ترین سدها
بخش قابل‌توجهی از بارش‌ها عملاً به حوضه آبریز سدها ارتباطی ندارند و مانند بارش‌های حوضه دریای خزر به دریا می‌ریزند یا از دسترس خارج می‌شوند؛ این مسئله یکی از دلایل همسان نبودن میزان کاهش بارندگی و افت ذخیره سدهاست اما از سوی دیگر، در ابتدای دوره خشکسالی، به‌واسطه سرعت گرفتن جذب منابع برفی در ارتفاعات مشرف به سدها، وضع ذخیره آب در اغلب سدهای مخزنی کمتر از شدت کاهش بارش‌ها افت می‌کند که این می‌تواند احساس وقوع کم‌آبی را به تأخیر بیندازد و درنتیجه سختگیری‌های لازم در مدیریت منابع آبی اتخاذ نشود.
در شرایط فعلی، آمارهای وزارت نیرو حاکی است ذخیره آب در مخازن سدها به‌طور میانگین 24.1درصد نسبت به سال قبل کاهش پیدا کرده که عملاً از نصف میزان کاهش بارندگی‌ها نیز کمتر است؛ اما در همین شرایط، برخی از سدهای مهم ایران با وضع متفاوتی مواجه‌اند و کاهش شدید ذخایر آب را تجربه می‌کنند. به‌عنوان‌مثال سد استقلال هرمزگان که در سال گذشته 95درصد مخزن آن، پر بود، در اردیبهشت امسال با کاهش 52.6درصدی ذخیره آب مواجه شده و فعلاً 55درصد از کل مخزن آن خالی است.
همچنین سد دوستی در خراسان رضوی نیز در اردیبهشت امسال با کاهش 51.9درصدی ذخیره آب مواجه شده و ذخیره آب آن به 39درصد رسیده است. در این میان سد زاینده‌رود بدترین شرایط را تجربه می‌کند که ذخیره آب آن از 65درصد در اردیبهشت1399 به 33درصد رسیده و فعلا 67درصد مخزن آن خالی است. سد درودزن فارس نیز با کاهش 43.4درصدی میزان ذخیره آب مواجه شده و درصد پرشدگی این سد از 83درصد در اردیبهشت 99به 47درصد در اردیبهشت امسال رسیده است. آمارها نشان می‌دهد از میانگین ذخیره آب در 10سد استان خوزستان با افت 29.2درصدی مواجه بوده و در اردیبهشت امسال میانگین پرشدگی این سدها به 63درصد رسیده است که در مقایسه با بسیاری از سدها وضعیت خوبی محسوب می‌شود اما اگر سهم ذوب برف‌ها در ورودی آب به این سدها مدنظر قرار گیرد، به‌احتمال‌زیاد این سدها نیز با تداوم خشکسالی وضع نامساعدتری پیدا خواهند کرد.
بخت‌بلند دریاچه ارومیه
آمارهای رسمی نشان می‌دهد، باوجود کاهش 52درصدی بارش‌ها در کل کشور، میزان بارندگی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه فقط 15درصد کمتر از سال گذشته بوده با این حال وضعیت بارندگی‌های این حوضه در مقایسه با میانگین بلندمدت نیز چندان نامساعد نیست. از سوی دیگر آمارهای مربوط به وضع ذخیره آب در مخازن سدها نیز نشان می‌دهد میانگین ذخیره آب در 13سد حوضه آبریز دریاچه ارومیه در اردیبهشت امسال فقط 18.1درصد کمتر از مدت مشابه پارسال بوده و فعلاً 68درصد مخازن این سدها پر است. این می‌تواند به تداوم اقداماتی که برای احیای دریاچه ارومیه انجام می‌شود، کمک کند، البته مشروط به اینکه مدیریت منابع آبی در این حوضه آن‌قدر انقباضی نشود که پرداخت حقابه دریاچه ارومیه نیز تحت‌تأثیر جدی قرار گیرد.
