درس های بحران ماسک برای دولت
یکی از صحنه‌هایی که دیدن آن هنگام اپیدمی بیماری‌های ویروسی برای همه مردم آشناست، افرادی است که ماسک به صورت دارند.
درهمین حال که بیماری همه‌گیر کرونا بشر را با چالشی بی‌سابقه روبه‌رو می‌کرد، بسیاری از صنایع با کاهش تولید مواجه شدند و حتی برخی از آنها ورشکست شدند. اما مشاغلی هم بودند که در این زمان رشد و موفقیت قابل‌توجهی را کسب کردند. یکی از آنها کارخانه‌های تولید ماسک بود چراکه ویروس کووید- ۱۹ باعث شد تولید و فروش ماسک‌های تنفسی به یکی از پررونق‌ترین تجارت‌ها تبدیل شود.
این درحالی بود که در زمان اولیه شیوع کرونا بسیاری از کشورها و از جمله ایران با کمبود ماسک مواجه شدند و به‌واسطه ایجاد تقاضای زیاد جهانی، ظرفیت تولید آن هر روز بالاتر رفت.
در ابتدا هر ماسک فیلتردار n۹۵ در تهران ۳۰ هزار تومان، ماسک معمولی هرعدد سه هزار تومان (که بیشتر در بسته‌های پنج‌تایی عرضه می‌شد) و ماسک‌های قابل شست‌وشو و استفاده برای دو ماه ۱۵۰ هزار تومان فروخته می‌شد. اما در ادامه و با عادی شدن وضعیت، قیمت‌ها رو به کاهش رفت. این درحالی است که این روزها قیمت‌های ماسک در بازار بسیار متفاوت از روزهای اولیه است و تنوع زیادی هم ایجاد شده است. بر این اساس قیمت فعلی ماسک‌های سه لایه بسته به نوع جنس هر عدد بین 700 تا 2هزار تومان است. ماسک‌های پارچه‌ای معمولی نیز با قیمت‌هایی بین 5 تا 15 هزار تومان فروخته می‌شود و ماسک‌های دیگری که به «سه‌بعدی» معروف شده‌اند و کیفیت بهتری نسبت به سه لایه دارند و همچنین کل فضای صورت را به‌خوبی می‌پوشانند برای هر عدد با قیمت‌های بین 3500 تا 5هزار تومان فروخته می‌شود.
الگوی مناسب
اما بحران و کمبود ماسک در روزهای ابتدایی شیوع کرونا در جهان، تجربه بسیار گرانبهایی را در اختیار دولت‌ها قرار داد. اینکه از این وضعیت کسب تجربه کرده و برای مدیریت بحران‌های این چنین، از قبل شرایط و بستر را آماده کنند. مثل مشکلی که این روزها هندوستان با آن دست به گریبان شده و به شدت نیاز به تولید اکسیژن برای بیماران کرونا پیدا کرده است.
بازهم دخالت دولت
در ایران هم دولت می‌تواند از ماجرای بحران ماسک، تجربه‌های خوبی به‌دست بیاورد. مورد اول اینکه برای اتفاق‌های مشابه تدبیر و چاره‌اندیشی داشته باشد تا بتواند واکنش سریعی داشته و به مردم برای وحشت و استرس حاد اولیه کمک بیشتری بکند و مورد دوم که بسیار مهم و اساسی است باید از آشفتگی بازار ماسک در روزهای ابتدایی کرونا عبرت گرفته و در موضوع فرآیند قیمت‌گذاری و توزیع آن تجدیدنظر کند. چنان که در طول سال‌های اخیر برای کالاهای مختلف شاهد بوده‌ایم که بعد از ورود دولت به ماجرای قیمت‌گذاری (خصوصا از نوع اجباری) وضعیت بازار آن کالا وخیم‌تر شده است. در مورد توزیع نیز همین ماسک مثال خوبی است. اگر به یاد داشته باشید در روزهای بحرانی و ابتدایی شیوع کرونا، ماسک کمیاب شده بود و درحالی‌که دولت آدرس داروخانه‌ها را برای خرید آن می‌داد، اما مردم با مراجعه به آنها برای خرید این کالا توفیقی به‌دست نمی‌آوردند. پس اگر پروسه قیمت‌گذاری و توزیع به‌دست بخش‌های دیگر سپرده شود و دولت ناظر و کنترل‌کننده بازارها برای بهینه ساختن آن باشد شرایط بسیار بهتر خواهد شد. البته مدتی بعد ضرورت اخذ مجوز وزارت صمت برای تولید و توزیع ماسک نیز حذف شد و صرفا با نظارت مراکز بهداشتی امکان تولید فراهم شد. این شرایط به خوبی مشخص کرد که تعطیلی ماشین امضای مجوزهای دولتی، امکان جهش تولید ماسک را فراهم کرد.
اما در ادامه تنوع محصول، افزایش تولید و کاهش قیمت از دستاوردهای حذف مجوز دولتی بود که باعث شد وضعیت ماسک در بازار متعادل شود.
ورود ماسک به فضای مدلینگ
اما جالب اینکه شرکت‌های طراحی مد و لباس در دنیا هم از این فضا عقب نمانده و تمام تلاش خود را برای پاسخ دادن به حس تنوع‌طلبی شهروندان به کار بسته‌اند.
حالا ماسک به یکی از ملزومات مدلینگ در کشورهای مختلف تبدیل شده و با وجود آنکه در برخی از این کشورها میزان شیوع کرونا در حال کاهش است، باز هم استفاده از ماسک به بخشی از استایل افراد تبدیل شده است. این محبوبیت به حدی رسیده که شماری از تولیدکننده‌های پوشاک اقدام به عرضه ماسک‌هایی براساس سفارش مشتریان خود کرده و مثلا ماسک‌هایی که چهره همان فرد روی آن چاپ شده و چهره خندان یا آرایش‌شده روی ماسک‌ها حک شده رواج بسیاری پیدا کرده است. در جست‌وجوی کوتاهی در اینترنت با عنوان «ماسک لوکس» به چندین صفحه برای فروش این ماسک‌ها می‌توان رسید که برخی از آنها مدعی واردات این ماسک‌ها به ایران هستند. در برخی فروشگاه‌های اینترنتی در ایران، ماسک‌های لاکچری با قیمت‌های بالا نیز فروخته می‌شوند.
به‌عنوان مثال یکی از این نوع ماسک‌ها در یکی از این فروشگاه‌ها با قیمت یک میلیون تومان(!) فروخته می‌شود. در توضیح قابلیت‌های این نوع ماسک آمده: شارژی، ضد آلودگی و دارای تصفیه هوا و برای استفاده طولانی‌مدت. جالب اینکه صنعت ماسک در دنیا در طول بیش از یک سال اخیر به حدی رشد داشته که در برخی کشورها برای نمایش و فروش برخی از نمونه‌های خاص آن، شوها و مراسم‌های مد برگزار می‌شود.
