عدم توازن تولید فولاد را آب می‌کند
بررسی وضعیت تولید در زنجیره فولاد نشان می‌دهد در برخی از حوزه‌ها همچون تولید سنگ آهن و کنسانتره با کمبود تولید و در برخی از حوزه‌ها همچون آهن اسفنجی با مازاد تولید مواجه هستیم.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، در واقع این عدم تعادل در حالی در مهمترین زنجیره تولید کشور سایه افکنده در برنامه ششم توسعه تحقق تولید 55 میلیون تنی فولاد برنامه ریزی شده که از این میزان بالغ بر 30 میلیون تن آن راهی بازارهای صادراتی خواهد شد، به گونه‌ای‌که از درآمدهای ارزی فولاد به عنوان جایگزینی برای درآمدهای نفتی یاد می‌شود. موضوعی که به اعتقاد کارشناسان اگرچه دولت و مجلس با درک اهمیت موضوع نسبت به ایجاد طرح جامع فولاد اقدام کرده‌اند اما دستیابی به این مهم نیازمند رویکرد کارشناسی برای رفع گلوگاه‌ها و موانع پیش روی تولید در بخش‌های مختلف زنجیره است و قطعا در قالب طرح‌های مجلسی فاقد پشتوانه اجرایی محقق نخواهد شد. به گفته تحلیلگران حمایت‌های جزیره‌ای که در بخش‌های صنایع فولادی و غالبا از طریق فشار بر حوزه‌های بالادستی زنجیره رخ می‌دهد به ضعیف‌تر شدن توان توسعه‌ای این بخش‌ها به ویژه سنگ‌آهن منجر می‌شود که در نهایت واردات را با وجود ذخایر بالا اجتناب ناپذیر می‌کند.
کمبود در ابتدای زنجیره جدی است
در این رابطه آمارها نشان می‌دهد در سال گذشته میزان تولید کنسانتره سنگ آهن در کشور معادل 66 میلیون و 500 هزار تن و در بخش گندله نیز میزان تولید 66 میلیون و 750 هزار تن بود، این در حالیست که میزان تولید آهن اسفنجی 37 میلیون و 180 هزار تن ثبت شد و میزان ظرفیت در فولادسازی نیز 42 میلیون و 200 هزار تن بوده که از این میزان 31 میلیون و 700 هزار تن شمش فولادی تولید شده است. همچین طرح‌های در دست اجرای در حوزه زنجیره فولاد تا سال1404 میزان برداشت از ذخیره معدنی سنگ آهن 140 میلیون تن خواهد رسید این در حالیست که برای رسیدن به تولید 55 میلیون تنی نیاز به استخراج 162 میلیون تن سنگ آهن هست و در ادامه زنجیره نیز بر اساس طرح‌های در دست اجرا میزان تولید کنسانتره سنگ آهن در سال 1404 به 83 میلیون تن خواهد رسید این در حالیست که میزان هدف گذاری 80 میلیون تن ترسیم شده و حاکی از مازاد 3 میلیون تنی است .
در بخش تولیــد گنــدله نیز هدف گذاری برای سال 1404 به میزان 76 میلیون تن تعیین شده و طبق برنامه‌ها 77 میلیون تن محقق خواهد شد.
در ادامه زنجیره هدف گذاری برای تولید آهن اسفنجی 53 میلیون تن است اما در این خصوص طرح‌های در دست اجرا تا سال 1404 تنها منجر به تولید 47 میلیون تن خواهد شد.در خصوص فولاد خام نیز هدف گذاری 55 میلیون تنی صورت گرفته و خوشبختانه 55 میلیون تن تولید خواهد شد، اما بر اساس طرح‌های توسعه‌ای واحدهای صنعتی تا سال 1404 در تولید سنگ آهن با کمبود جدی مواجه خواهیم بود چراکه زیرساخت اولیه برای تامین خوراک فولادسازان مهیا نیست و 22 میلیون تن سنگ آهن کمبود خواهیم داشت، بنابراین باید سیاست گذاری‌ها در این حوزه طوری باشد که سرمایه‌گذاران رغبت به سرمایه گذاری در عرصه معادن داشته باشند و این خلأ پر شود وگرنه برای رسیدن به افق 1404 که در آن تولید فولاد 55 میلیون تنی ترسیم شده در حوزه تامین ماده اولیه سنگ آهن و آهن اسفنجی در زنجیره با مشکل مواجه خواهیم شد. باید به این نکته توجه شود که در ابتدای زنجیره باید تدابیری اتخاذ شود که خلأهای تولید به پایان زنجیره منعکس نشود وگرنه شاهد ظرفیت‌های خالی در انتهای زنجیره خواهیم بود.
طرح فولادی مجلس رویکرد کارشناسی ندارد
مهرداد اکبریان رییس انجمن سنگ آهن ایران در خصوص دلایل برهم خوردن تعادل در زنجیره تولید فولاد می‌گوید: زنجیره فولاد از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که از معادن سنگ آهن آغازشده و تا فرایندهای صنعتی تولید شمش و حتی صنایع پایین دستی ادامه دارد. اما در شرایط کنونی شاهد نامتوازنی در برخی از بخش‌ها هستیم که عدم توجه به آن روند توسعه‌ای در سایر زنجیره را تحت‌الشعاع قرار می دهد. وی در ادامه افزود: با توجه به اهداف توسعه‌ای دولت در افق 1404 و تحقق تولید 55 میلیون تنی فولاد سالانه به بیش از 185 میلیون تن محصولات سنگ آهنی نیاز است. این در حالیست که عدم توجه به زیرساخت‌ها و ضعف عملکردی دولت در حوزه‌های اکتشاف که یکی از پر ریسکترین با هزینه‌های بالا است باعث شده تا با وجود برخورداری کشور از ذخایر بالای سنگ آهن متاسفانه امکان استخراج مطابق با نیاز صنایع فولادی فراهم نشود .
اکبریان گفت: از سوی دیگر در سال‌های گذشته چالش‌های متعددی که در نتیجه حمایت جزیره‌ای وزارت صمت از صنایع فولادی و ایجاد محدودیت‌های صادراتی حاصل شده میزان تولید و فعالیت معادن را تحت تاثیر قرار داده به گونه ای‌که امکان اکتشافات تکمیلی برای بسیاری از معادن به ویژه معادن کوچک و متوسط مقیاس سلب شده است و احتمالا در آینده نزدیک شاهد حذف تدریجی آنها از چرخه تولید خواهیم بود. رییس انجمن سنگ آهن ایران به ظرفیت تولید بالاتر از نیاز کنونی گندله اشاره کرد و گفت: نبود توازن در توسعه باعث شده که هم اکنون میزان کنسانتره تولیدی از نیاز کارخانه‌های گندله سازی کمتر باشد و ناچارا واحدهای گندله‌سازی قادر به تولید مطابق با ظرفیت خود نیستند. این فعال حوزه زنجیره فولاد به ظرفیت سازی مناسب در تولید شمش فولاد اشاره کرد و گفت: احداث واحدهای شمش از روند مناسبی برخوردار بوده اما تامین گندله دغدغه اصلی این واحدها را به خود معطوف کرده است.
وی درباره مازاد آهن اسفنجی گفت: ایران هم اکنون عنوان اولین تولیدکننده آهن‌اسفنجی در جهان شناخته می‌شود و با مازاد نیاز مواجه است البته باید توجه داشت که اگرچه میزان ظرفیت‌سازی آهن‌اسفنجی مطابق با برنامه‌های توسعه‌ای صورت گرفته و با مازاد محصول مواجه هستیم اما این روند در نتیجه کمبود مصرف داخلی بوده است وگرنه کمبود ماده اولیه گندله برای این بخش باعث می‌شود تا در افق 1404 با کمبود آهن اسفنجی مواجه باشیم این در حالیست که بازارهای مناسبی در کشورهای همسایه وجود دارد که در حال حاضر آهن اسفنجی ایران می‌تواند سهم قابل ملاحظه‌ای از این بازار را به خود اختصاص دهد اما محدودیت‌های بخشنامه‌ای عملا بهره گیری از فضای صادراتی را امکان پذیر نمی‌کند. اکبریان در پاسخ به اینکه طرح جامع فولاد مجلس و همچنین نقش راه فولاد دولت آیا می‌تواند راهگشای توسعه فولاد و بازگشت تعادل به زنجیره باشد، گفت: طرح جامع فولاد مجلس با رویکردی که فعالان صنعتی و معدنی دارند متفاوت است.
در واقع مجلس باید به وظیفه ذاتی خود در قانون‌گذاری ورود پیدا کند و باید شاخصه‌های مربوط به تجارت نیز دیده شود، بنابراین به نظر می‌رسد طرح فولادی دولت از رویکرد کارشناسی بیشتری برخوردار است. وی در خصوص حذف تحریم‌ها در توسعه بخش معدن و زنجیره فولاد کشور گفت: حذف تحریم از چند منظر حائز اهمیت است، چراکه در ابتدا امکان به روز رسانی تجهیزات معادن را فراهم می‌کند که در چند سال اخیر خود عاملی مهم در افزایش هزینه‌های تولید و کاهش راندمان بوده‌اند، از سوی دیگر انحصار چین بر بازار محصولات معدنی ایران را رفع می‌کند و زمینه ارتباط گسترده فعالان معدنی با سایر کشورها و بازارسازی مناسب را فراهم می‌آورد.
