موج تغییر کاربری سینماها در عصر پاندمی

نکته مهم آن بود که با افزایش فروش در بازار سینما در طول دوره دهه ۹۰ و جابه‌جا شدن رکوردهای چندصد میلیاردی در  فروش سالانه، بسیاری از سرمایه‌گذاران تلاش کردند با راه‌اندازی سینماهای مدرن، بازار هنر هفتم را توسعه بدهند. اما به یکباره شیوع پاندمی در اواخر سال ۹۸ و کل سال ۹۹ همه معادلات را به هم ریخت.

پیش از این منوچهر محمدی تهیه‌کننده باسابقه درباره شرایط این روزهای سینمای ایران گفته بود: تفاوتی که سالن‌های سینما با بخش‌های دیگر تولید دارند این است که در حال حاضر سرمایه نسبتا گزافی راکد مانده چرا که ارزش هرکدام از سینماهای مدرن ما چند ده میلیارد تومان است و بسته به تعداد سالن و موقعیت، ارزش آنها متفاوت می‌شود و این سرمایه راکد است.

او در همان زمان گفته بود: از همان روزهای اول در خبرها خواندیم که تالارهای پذیرایی از ابتدای تعطیلات تاکنون بسته مانده‌اند به طوری که بسیاری از آنها تغییر شغل داده‌اند. اگر این اتفاق درباره سالن‌های سینما رخ بدهد تمام سینمای ایران خسارت بسیار عظیمی خواهد دید. این میزان سالن‌سازی که ظرف ۷، ۸ سال گذشته رخ داده است یک اتفاق میمون برای سینمای ایران بود. اگر سینماها به سمت تغییر شغل و تغییر کاربری بروند به نظرم عرصه بر سینمای ایران تنگ و این اقتصاد ضعیف از این هم ضعیف‌تر می‌شود.

 نگرانی از تغییر کاربری

سال گذشته درباره برخی سینماها به ویژه آنهایی که تک‌منظوره بوده و با یکی دو سالن فعالیت داشتند، خبرهایی مبنی بر تعطیلی، فروش یا تغییر کاربری آنها منتشر شد از جمله عصر جدید که با اعلام تعطیلی موقت آن برای تصمیم‌گیری واکنش‌های مختلفی را به همراه داشت.

 همچنین آذرماه سال قبل حکم تخریب سینما ایران در لاله‌زار سر و صدای زیادی به پا کرد و البته سرانجام این سینمای قدیمی مشخص نشد. سینما بولوار در بولوار کشاورز هم که زمانی یکی از سینماهای مدرن تهران بود، سال گذشته تغییر کاربری پیدا کرد و به مرکز همایش‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران تبدیل شد.

موج تغییر کاربری‌ها انجمن سینماداران و کارشناسان را نگران کرد. محمدرضا صابری دبیر انجمن سینماداران در خصوص تغییر کاربری سینماها و مکان‌های تجاری گفت: در حال حاضر اگر سینمایی بخواهد به دلیل بافت قدیمی و با توجه به موقعیت مکانی‌اش، تغییر کاربری دهد؛ باید به همان تعداد سالن و صندلی که دارد، سالن سینما هم بسازد و این شرط وزارت ارشاد است. وی افزود: قبل از انقلاب یکسری از مکان‌ها فرهنگی بوده که درحال‌حاضر تجاری شده است و انجمن سینماداران نسبت به این تغییر کاربری اعتراض دارد؛ بعضی سالن‌ها در یک زمان مشخص بهترین مکان برای ساخت سالن سینما بوده، اما الان موقعیت آن تغییر پیدا کرده است و به لحاظ جغرافیایی مکان خوبی برای مرکز فرهنگی نیست.

برآوردها نشان می‌دهد در کل کشور کمتر از ۶۰۰ سالن سینما وجود دارد که از این تعداد برخی نیز به علل مختلف از جمله فرسودگی چندان قابل استفاده نیستند. این در حالی است که ۲۲۰ شهر در کشورمان با جمعیت بالای ۲۰ هزار نفر داریم که سالن سینما ندارند. همچنین ۷۵ شهر با جمعیت بالای ۵۰هزار نفر در کشور ما بدون سینما هستند.

 ورود سینماگران به اکران آنلاین

در حالی که بسیاری از سینماداران در فکر تغییر کاربری سینماها هستند، بخش قابل توجهی از سینماگران هم استانداردهای تازه‌ای در فیلم‌سازی را با هدف اکران در شبکه‌های خانگی و اینترنتی در پیش گرفته‌اند. اما در همین مسیر، مشکل قاچاق فیلم گریبانگیر آثار سینمایی شده است.

جمال ساداتیان، تهیه‌کننده سینما در این باره گفته است: فیلم‌هایی که جدی‌تر ساخته شده و هزینه‌های سنگین‌تری داشته‌اند، تحت هر شرایطی نمایش خانگی هزینه‌های آنها را برنمی‌گرداند و اینها حتما باید در سینما با مخاطب بیشتر و با گردش مالی بهتری بتوانند به درآمدهایشان برسند. در نتیجه فیلم‌هایی که قدری جدی‌تر هستند از حضور در نمایش خانگی استنکاف می‌کنند. الان هم دو سه فیلمی که در این فضا قرار گرفته‌اند، پیش از اکران قاچاق شدند، فیلم‌هایشان اصطلاحا دست‌خورده شد و لذا مجبور شدند به اکران نوروزی و اکران آنلاین روی بیاورند. شاید اگر شرایطشان مثل بقیه عادی بود، وارد این فضا نمی‌شدند. بسیاری از فیلم‌هایی که در صف اکران هستند باید به شبکه نمایش خانگی بروند؛ چرا که قدرت جذب مخاطب را ندارند.

این تهیه‌کننده گفت: بعید می‌دانم که اکران آنلاین بتواند جلوی قاچاق را بگیرد و حتی می‌بینیم که فیلم‌هایی که به علت شرایط کرونایی و بسته بودن سالن‌ها، وارد پلت‌فرم‌های پخش فیلم می‌شوند در عرض دو، سه ساعت قاچاق و در شبکه‌های قاچاق توزیع می‌شوند. یکی از مشکلات ما هم همین شبکه‌های ماهواره‌ای است که تمام پخش آنها به محصولات تولیدشده در ایران اختصاص دارد و محتوایی از خودشان برای پخش کردن ندارند.

این تهیه‌کننده گفت: به زعم بنده بسیاری از فیلم‌هایی که در صف اکران هستند باید به شبکه نمایش خانگی بروند؛ چراکه با توجه به استانداردهایی که برای پرده تعریف می‌کنیم قدرت جذب مخاطب را ندارند و خیلی به درد سینما نمی‌خورند. ولی آن فیلم‌های ارزشمند هر زمانی اکران شوند مخاطب خوبی دارند تا تهیه‌کنندگان آن هم بتوانند با آن به درآمد برسند و فیلم بعدی خود را بسازند.

وی در انتها گفت: به نظرم اکران آنلاین تجربه خوبی بود که هم جایگاه سینما خودش را نشان دهد و هم نمایش خانگی جایگاهش را به نمایش بگذارد تا کمی تکلیف آینده اکران هم از حالا شکل بگیرد.

 افزایش درخواست‌ها برای تغییر کاربری

همزمان با موج جدید کرونا در کشور که به تعطیلی بسیاری از مشاغل منجر شده، درخواست‌ها برای تغییر کاربری سینماها نیز افزایش یافته چرا که گویا شکست اکران نوروزی وضعیت سینماها را وخیم‌تر کرده است و حالا  در ابتدای سال ۱۴۰۰ که دوباره سینماها تعطیل شده‌اند، خبر می‌رسد متقاضیان تغییر کاربری سالن‌های سینما بیشتر شده‌اند.

در این باره غلامرضا فرجی، نایب رئیس انجمن سینماداران به «ایسنا» می‌گوید: مالکان سالن‌های سینما در این مقطع کرونایی در شرایط بسیار سخت و دشواری قرار دارند و به دلیل هزینه بسیار بالای نگهداری از سالن‌ها مجبورند به دنبال تغییر کاربری باشند. آنها در شرایط خاص تابع دستورات و همراهی ستاد کرونا بودند ولی با تعطیلات متمادی سینما انگیزه‌های خود را از دست دادند و اگرچه کمک و مساعدت شده ولی کفاف این همه هزینه نیست.

او ادامه می‌دهد: هزینه انرژی، پرسنل، مالیات و بیمه بسیار زیاد است و دولت باید در بخش سرانه فرهنگ برای حفظ سینماهایی که برای مردم نوستالژیک است مساعدت و سینما را به عنوان یکی از عناصر فرهنگی و مکانی که محل سرگرمی و تفریح جمعی خانواده‌ها بوده حمایت کند.

این عضو شورای صنفی نمایش یادآور می‌شود:‌ فروش یک میلیارد و ۵۰۰ میلیونی نوروز برای سینما و فیلم‌ها فاجعه بود، لذا نیاز است که سینما و صاحبان آثار که بسیار متضرر شدند حمایت شوند و بخشی از ضرر و زیان‌ها جبران شود.

فرجی اضافه می‌کند:‌ در بخش زیرساختی حدود یکصد پرده سینما آماده شده که بعد از کرونا به ناوگان سالن‌های کشور اضافه می‌شود و قطعا تاثیر آنها را بر جذب مخاطب با آرایش سالن‌های جدید خواهیم داشت، به همین دلیل لازم است «سینما» را حمایت کنیم.