روش‌های حراج جدید در راه بورس کالا

تعریف زمان قرمز یک دقیقه‌ای برای تالار جدید

در تبصره‌های مربوط به معاملات تالار باز در بورس کالا، زمان قرمز به معنی آن است که در صورت ثبت سفارش خرید با قیمت بالاتر از سفارش‌های موجود، ظرف یک دقیقه پس از زمان ثبت بهترین سفارش خرید قبلی، زمان رقابت برای انجام دادوستد ( به مدت یک دقیقه دیگر ) تمدید شود. البته این زمان یک دقیقه‌ای در تالار حراج باز طبق نظر ناظر این تالار قابل تغییر است. شاید بتوان بیان کرد تفاوت اصلی این تالار با سایر تالارهای موجود در بورس کالای ایران حضور طرفین معامله در کنار کارگزار خواهد بود. به عبارت دقیق‌تر در تالار حراج باز بورس کالا، حضور نماینده عرضه‌کننده و خریدار با هماهنگی مدیریت عملیات بازار مجاز است. از این رو فعالان این تالار می‌توانند در این تالار حضور یافته و از نزدیک در جریان روند معاملات قرار بگیرند.

 جاده توسعه معاملات بورس کالا هموار می‌شود

راه‌اندازی این تالار آن هم با شیوه نوین معاملاتی به این معنی است که بورس کالای ایران به عنوان بستر رسمی و قانونی دادوستد کالاها به دنبال روش‌هایی برای توسعه و تعمیق بازار کالایی کشور است. تا از این راه بتواند با بهره‌گیری از شرایط گوناگون دادوستدها که در اقصی نقاط دنیا به طور موفق به کار گرفته شده، استفاده کرده و ظرفیت‌های بالقوه این بستر کالایی را شکوفا کند. این گام برای دادوستد کالاها بسیار موثر خواهد بود و به‌نظر می‌رسد تسهیل‌گر مسیری است که حرکت در آن امکان توسعه هرچه بیشتر بورس کالا را فراهم می‌کند تا پتانسیل‌های موجود برای راه‌اندازی سایر روش‌های حراج  و حتی تغییر برخی از سازوکارهای فعلی بالفعل شود؛ تا مکانیزم‌های معاملات فعلی حتی در بازار فیزیکی از روش‌های منعطف‌تری برخوردار شده و در برابر مقابله با ریسک‌های معاملاتی که هر از چندگاهی بازارهای کالایی داخلی را به آشفتگی می‌کشاند، از استحکام بالاتری برخوردار شود.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعریف حراج باز اشاره به محدود نبودن زمان رقابت در هنگام دادوستد محصول دارد که در اینجا به عنوان یک دقیقه زمان قرمز در نظر گرفته شده است. طبق این زمان خریداران اگر مایل به انجام رقابت باشند می‌توانند این کار را بدون محدودیت انجام دهند. برای بررسی دقیق‌تر معاملات این بازار به گفت‌وگو با سید جواد جهرمی، معاون عملیات و نظارت بورس کالا پرداخته است.

 روش‌های حراج جدید در راه بورس کالا

سیدجواد جهرمی می‌گوید: در حال حاضر روزانه کالاهای مختلفی با حجم و ویژگی‌های ذاتی متفاوت از طریق بورس کالای ایران عرضه شده و مورد معامله قرار می‌گیرد. با توجه به استقبال عرضه‌کنندگان و متقاضیان به معامله از طریق بستر شفاف معاملاتی بورس کالا و توجه ویژه دولت و قانون‌گذاران به شفافیت بازار کالاهای مختلف و توزیع عادلانه آنها از طریق بورس، شاهد افزایش روزافزون تنوع کالاهای معاملاتی بورس کالا هستیم. با توجه به  شرایط و ویژگی‌های متفاوت کالاها و به تبع آن ویژگی‌های خاص عرضه‌کنندگان و متقاضیان آنها لازم است تا شیوه حراج هر یک، متناسب با آن ویژگی‌ها انتخاب شود. در همین راستا بورس کالای ایران مطالعات لازم جهت تنوع بخشی به روش‌های حراج متناسب با ویژگی‌های خاص کالاها را آغاز کرده است.

روش‌هایی که در هریک از آنها زمان حراج، شیوه ارائه پیشنهاد، شیوه تعیین قیمت پرداختی، شرایط عمومی حراج از قبیل مشاهده شدن یا نشدن قیمت متقاضیان از سوی یکدیگر و الگوریتم تعیین برنده حراج و تخصیص کالا به برندگان متفاوت است. به عنوان مثال در حال حاضر در زمان رقابت که محدوده آن مشخص است، متقاضیان به رقابت با یکدیگر می‌پردازند. ضمن آنکه در این زمان قیمت‌های معاملاتی برای هریک از آنها قابل نمایش است. کما اینکه برای حراج کالا با حجم مشخص و یکجا، می‌توان از حراج انگلیسی استفاده کرد که در آن زمان رقابت محدود نیست، بلکه پس از اعلام قیمت پایه به صورت بازه‌های با زمان مشخص تا زمانی که متقاضی با قیمت بالاتر وجود داشته باشد، ادامه می‌یابد. نوع دیگری از حراج، حراج با قیمت مخفی است که در زمان رقابت قیمت رقبا برای یکدیگر قابل مشاهده نیست و هر متقاضی امکان پیشنهاد فقط یک قیمت را دارد و شیوه محاسبه قیمت پرداختی توسط فرد برنده حراج به صورت بیشترین اولین خواهد بود.

یعنی پرداخت بیشترین قیمت پیشنهادی یا دومین بهترین به معنای اختصاص کالا به فرد با بیشترین قیمت پیشنهاد داده شده بوده اما دریافت مبلغ براساس دومین قیمت بالا است. در نوع دیگری از حراج مخفی، عرضه‌کننده می‌تواند قیمتی به عنوان کف قابل قبول در نظر داشته باشد و در صورتی که قیمت‌های پیشنهادی کمتر از آن باشد، معامله انجام نخواهد گرفت. همچنین حراج‌های مبتنی بر ارزش نیز وجود دارند که در آن هر متقاضی بدون آنکه از پیشنهاد دیگری مطلع باشد، صرفا ارزشی که آن کالا (یا خدمت) برای آن ایجاد می‌کند را اعلام کرده و کالا (یا خدمت) به شخصی تعلق می‌گیرد که بیشترین ارزش ایجاد شده برای وی را داشته باشد. اما تعیین قیمت به روش دومین بهترین خواهد بود تا به این شکل متقاضیان بدون واهمه از افزایش قیمت پرداختی، ارزش واقعی آن را پیشنهاد دهند.

وی ادامه داد: علاوه بر نمونه‌های ذکر شده؛  موارد متعدد دیگری از مکانیزم‌های حراج در حال بررسی کارشناسی است که پس از جمع‌بندی و اطمینان از کارآیی آنها در حراج کالاهای متناسب با آن، زیرساخت‌های مورد نیاز مکانیزم‌ها ایجاد و پس از اطلاع‌رسانی،  از طریق تالارهای معاملاتی بورس کالای ایران قابل معامله خواهد بود.

 انعطاف بورس کالا نسبت به درخواست‌های مشتریان

معاون عملیات و نظارت بورس کالا در رابطه با جزئیات معاملات تالار حراج باز بیان کرد: در حال حاضر در اقصی نقاط دنیا روی روش‌های گوناگون حراج مطالعه می‌شود و طبق این مطالعات مدل‌های حراج توسعه می‌یابد، همان‌طور که جایزه نوبل اقتصادی سال جاری به پژوهشی که مبتنی بر روش‌های حراج بود، اعطا شد. در بورس کالای ایران نیز منطبق بر بازارهای مختلف و محصولات متنوعی که وجود دارد، در این راستا فعالیت‌هایی صورت گرفته است. بخشی از نیازمندی‌هایی که اعلام شد، تغییر در مدل حراج بود که یکی از موارد آن به مدت زمان انجام معامله مربوط می‌شد. به طوری که به زمان زیر یک دقیقه محدود نباشد. از طرف دیگر محدودیتی که وجود داشت این بود که اگر زمان حراج را طولانی کنیم این امکان وجود داشت که خریداران در ثانیه‌های آخر معامله قیمت مورد نظر خود را ثبت کنند. بنابراین بحث اصلی این بود که حراج با مدت زمان باز انجام شود و تا آنجا ادامه یابد که خریدار دیگری بالاتر از قیمت سایر خریداران اقدام به ثبت نرخ نکند و حراج پس از مدت زمانی که گذشت خاتمه یافته تلقی شود و معامله به اتمام برسد.

 سنگ آهن اولین محصول تالار حراج باز

جهرمی ادامه داد: طبق بحث شیوه‌نامه محصولات فولادی، کلیه زنجیره محصولات فولادی باید به بورس کالا بیاید و مورد عرضه و معامله قرار گیرد. طبق درخواست‌ها و پیشنهادهای موجود بخش‌های بالایی زنجیره فولاد با حراج حضوری و حاضر شدن عرضه‌کنندگان و متقاضیان معامله در تالار، انجام خواهد شد تا از این راه بتوان به شکل حضوری اعلام قیمت کرده و از قیمت سایر رقبای خود مطلع باشند. پیشنهاد دیگر مربوط به مدت زمان حراج بود که به صورت باز در نظر گرفته شود، زیرا متقاضیان اقدام به تامین مواد اولیه می‌کنند و استدلال پیشنهاد دهندگان مبتنی بر این بود که به‌خاطر چند ثانیه یا تفاوت چند ریال تامین ماده اولیه برای متقاضیان امکان‌پذیر نخواهد شد. از این رو با آگاهی کامل از قیمت‌های سایر متقاضیان موجود در تالار، مدت زمان مناسب برای تصمیم‌گیری افراد مهیا شود. این موارد در دستورالعمل‌ها و مصوبات بورس کالای ایران لحاظ شده و روال قانونی آن سپری شد. بنابراین می‌توان از هفته آینده این سازوکار جدید حراج را اجرایی کرد. سنگ آهن اولین کالایی است که در این تالار تحت سازوکار حراج باز مورد دادوستد قرار می‌گیرد. روال عرضه به صورت یکجا در نظر گرفته شده است. یعنی متقاضی باید به صورت کامل یک عرضه را خریداری کند و تا زمانی که خریداران اعلام قیمت کنند، روند معامله ادامه خواهد یافت. وی افزود: شاید برای بخش‌های انتهایی زنجیره فولاد نیاز به در نظر گرفتن مدل‌های دیگری از معامله باشیم که این موارد نیز در دستور کار قرار گرفته‌اند تا قادر شویم با توجه به نیازهایی که عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان دارند، کل زنجیره را از ابتدا تا انتهای زنجیره به بستر معاملاتی بورس کالا هدایت کنیم و به توسعه بازار بپردازیم.