سهم ایران از بازار بیت‌کوین
فرضیه خاموشی‌های زمستانه با مصرف برق دستگاه‌های ماینینگ بیت‌کوین بار دیگر رد شد.
فرضیه نخست نشان می‌دهد معدنکاران رمزارزها در آینده با استخراج ۱۹ هزار و ۵۰۰ بیت‌کوین در سال، سهم نیم درصدی در مصرف انرژی کشور خواهند داشت و در فرضیه دوم این سهم به ۵/ ۱ درصد افزایش خواهد یافت. متولیان وزارت نیرو معتقدند میزان مصرف برق رمزارزها در حال حاضر کمتر از یک درصد است.
آلودگی هوای کلان‌شهرها، مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها و خاموشی‌های گسترده در پایتخت و هفت استان کشور، متهمان بسیاری دارد؛ اما استخراج رمزارزها سروصدای بیشتری نسبت به سایر متهمان ردیف اول پرونده چندگانه اختلال برق و هوا به پا کرده است.
شواهد نشان می‌دهد به مظان اتهام گذاشتن استخراج بیت‌کوین به عنوان یکی از تاثیرگذارترین مسببان خاموشی‌ها، به دستبرد استخراج‌کنندگان غیرمجاز رمز ارز به برق با تعرفه‌های ارزان و ورود مجاز چینیها به این صنعت ارتباط دارد. بعد از دستبرد استخراج‌کنندگان غیرمجاز به برق خانگی ارزان، خبرها حکایت از آن داشت که مرغداری‌ها و برخی صنایع هم به دلیل پرداخت تعرفه‌های ارزان صنعتی، پای‌شان به صنعت استخراج بیت‌کوین باز شده و محیط کارگاه‌ها و کارخانه‌ها به جای تولید مرغ و کالاها، محفلی برای ماینرهای پرمصرف رمزارز شده است.
انتشار یک ویدئو از مزرعه استخراج رمزارز در رفسنجان که با مشارکت چینیها فعالیت دارد، به ارتباط خاموشی‌ها به معدنکاران ارزهای دیجیتالی بیشتر دامن زد.
اما شفاف‌سازی برخی متولیان با اعداد و داده‌ها، به رد کمرنگ رمزارزها در خاموشی‌های هفته گذشته یا خاموشی‌های احتمالی اشاره دارد.
تب تند ماینینگ براساس داده‌های وزارت صمت و نیرو چه به صورت مجاز و چه غیرمجاز آنچنان هم بالا نیست. ابتدا وزارت نیرو اعلام کرد که میزان استفاده برق استخراج‌کنندگان مجاز ۳۱۰ مگاوات و غیرمجازها ۳۰۰ مگاوات است. این میزان در سبد ظرفیت ۸۰ هزار مگاواتی تولید برق نیروگاه‌ها کمتر از یک درصد است.
حالا اما وزارت صمت ابعاد تازه دیگری از فعالیت استخراج‌کنندگان رمز ارز را واکاوی و طبقه‌بندی کرده که موید اثرات کمرنگ و شاید ناچیز استخراج رمزارز در ایران بر کمبود برق یا خاموشی‌ها باشد. وزارت صمت می‌گوید از ۲۸ آبان سال گذشته تاکنون، تنها ۱۶ متقاضی از ۱۳۷۹ متقاضی که جواز تاسیس واحد استخراج رمزارز گرفتهاند، برای دریافت پروانه بهره برداری و آغاز فعالیت مراجعه کرده‌اند.
جزیره خالی از سکنه
با وجود اینکه نقش ماینرها در خاموشی‌ها بسیار کمرنگ بوده است، اما چند پرسش متداول در میان کاربران فضای مجازی و عموم مردم که به‌دنبال صحت و سقم بیشتری درمورد تاثیر استخراج بیت‌کوین بر خاموشی‌ها هستند به چشم می‌خورد. اینکه در سال‌جاری چه تعداد مجوز مزرعه بیت‌کوین در کشور صادر شده است و آمارهای رسمی در این مورد چه می‌گویند؟ همچنین صدور مجوز چقدر نسبت به سال قبل افزایش داشته و مجموعا چند واحد بیت‌کوین در حال‌حاضر در کشور فعالیت دارند؟
صدور جواز تاسیس استخراج رمز ارز از ۲۸ آبان‌ماه سال گذشته در سامانه بهین‌یاب آغاز شد. آمار و داده‌های رسمی معاونت طرح و برنامه وزارت صمت نشان می‌دهد از ۱۸۷۰ متقاضی ثبت‌نام شده، تاکنون ۱۳۷۹ فقره جواز تاسیس برای استخراج ارزهای دیجیتال صادر شده است.
متولیان وزارت صمت می‌گویند متقاضیان باید زیرساخت‌های مورد نیاز مانند زمین، ساختمان، برق و... را فراهم و تجهیزات لازم را خریداری کنند و پس از آن با دریافت پروانه بهره‌برداری امکان آغاز فعالیت مجاز را کسب کنند. این در حالی است که بنا به گزارش‌های وزارت صمت تاکنون تعداد اندکی از متقاضیان پروانه بهره‌برداری دریافت کرده‌اند. بنا بر آمارهای وزارت صمت مجموع ظرفیت جوازهای تاسیس صادر شده، ۷۶ میلیون تراهش بر ثانیه (معادل تقاضای ۱۷۰۰ مگاوات برق) است.
عدم استقبال از بهره‌برداری از مزرعه بیت‌کوین در حالی در داده‌ها نمایان شده که اکثریت قریب‌به‌اتفاق مجوزها فاقد پیشرفت فیزیکی بوده و ابطال سیستمی شده‌اند.
با این حال جزئیات دقیق رسمی نشان می‌دهد از میان ۱۳۷۹ متقاضی که برایشان جواز تاسیس صادر شده، تاکنون ۱۶ متقاضی برای صدور پروانه بهره‌برداری اقدام کرده‌اند که برای ۲ مورد از آنها مجوز فعالیت صادر شده است.
مجموع ظرفیت پروانه‌های بهره‌برداری صادره ۵ هزار تراهش بر ثانیه (معادل تقاضای ۱/ ۰ مگاوات) است.
در این میان داده‌های اعلام شده از سوی وزارت نیرو هم نشان می‌دهد با ۲۱ بنگاه به میزان ۳۱۰ مگاوات قرارداد منعقد شده که ۷ واحد از آنها در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی مستقر هستند و برای هیچ یک هنوز پروانه بهره‌برداری در سامانه بهین‌یاب صادر نشده است. بررسی‌ها حاکی است اکثر دریافت‌کنندگان جواز تاسیس از قبل دستگاه‌های قاچاق داشته‌اند و پس از طی شدن مراحل خوداظهاری امکان دریافت پروانه بهره‌برداری خواهند داشت.
وضعیت طرح خوداظهاری در سامانه بهین‌یاب نیز که با هدف مقابله با قاچاق ماینر و استفاده غیرمجاز استخراج‌کنندگان رمزارز استارت خورد، نشان می‌دهد ۲۱۱۲ مورد متقاضی خوداظهاری کرده‌اند که ۱۲۲۶ مورد از آنها حدود ۱۱ میلیارد تومان عوارض دولتی برای ۵۶۷۰۰ دستگاه پرداخت کرده‌اند. مجموع تعداد ماینرهای اظهارشده در فرایند خوداظهاری تاکنون ۱۲۰ هزار دستگاه بوده است. این طرح از ۲۷مردادماه امسال کلید خورد. در یک جمع‌بندی می‌توان گفت با مصرف روزانه ۱۷۵ مگاوات برق در مزرعه بیت‌کوین رفسنجان که معادل ۴/ ۰ درصد از کل مصرف برق کشور است و مصرف حدود ۳۰۰ مگاواتی برق استخراج‌کنندگان غیرمجاز درمجموع حدود ۵۰۰ مگاوات برق صرف استخراج بیت‌کوین در ایران می‌شود.
دست کدام خارجی در کار است؟
کدام کشورها تاکنون در ایران برای مزرعه بیت‌کوین مجوز گرفتهاند و به بیان دیگر چند درصد مزارع دست خارجی‌ها است و چند درصد آن در دست چینیها؟ ارزیابی‌ها حاکی است صرفا دارندگان شناسه ملی (اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی) امکان دریافت مجوز در سامانه را دارند و براساس دستورالعمل صدور مجوز فعالیت استخراج رمزارز در آبان‌ماه سال ۱۳۹۸ وزارت صمت، اشخاص غیرایرانی در قالب اشخاص حقوقی امکان سرمایه‌گذاری دارند که براساس اطلاعات سامانه بهین‌یاب، تعداد سرمایه‌گذاران غیرایرانی در این زمینه در مقابل ایرانی‌ها ناچیز است. البته براساس اعلام وزارت نیرو، حدود ۴۵ درصد قراردادهای برق غیریارانه‌ای (با نرخ متوسط ۹۶۵۰ ریال برای هر کیلووات ساعت) به میزان ۱۴۰ مگاوات در زمینه استخراج رمزارز، مربوط به سرمایه‌گذاران خارجی است.
بررسی جانمایی مزارع بیت‌کوین در کشور نشان می‌دهد در بسیاری از نقاط کشور متقاضیان جواز تاسیس برای استخراج رمزارز دریافت کرده‌اند که براساس آمارها برای استان‌های خراسان رضوی ۲۵۱ فقره (۱۸ درصد کل جوازها)، تهران با ۱۴۸ فقره (۱۱ درصد کل جوازها)، زنجان با ۱۰۹ فقره (۸ درصد کل جوازها)، آذربایجان شرقی ۱۰۸ فقره (۸ درصد کل جوازها) و آذربایجان غربی ۹۵ فقره (۷ درصد کل جوازها) جواز تاسیس صادر شده است.
در این میان این پرسش مطرح است که با توجه به اینکه خارجی‌ها از امکانات و برق ارزان ایران استفاده می‌کنند، آیا هزینه اضافی، به طوری که برای کشور سود داشته باشد از آنها دریافت می‌شود؟ نرخ برق غیریارانه‌ای براساس مصوبه هیات وزیران در ۱۳ مردادماه ۱۳۹۸ به نرخ متوسط صادراتی در نظر گرفته شده است که براساس محاسبه وزارت نیرو به طور متوسط ۹۶۵ تومان برای هر کیلووات ساعت است که بالغ بر ۱۴ برابر نرخ برق صنعتی است.
البته تخفیفات تعرفه‌ای فنی نظیر ولتاژ اتصال و تخفیف مصرف در ماه‌های غیرگرم نیز توسط وزارت نیرو اعمال می‌شود که نرخ را در هشت ماه غیرگرم به حدود ۴۸۰ تومان (بیش از ۷ برابر نرخ برق صنعتی) کاهش می‌دهد. همه مصرف کنندگان اعم از ایرانی و غیرایرانی مشمول پرداخت این نرخ غیریارانه‌ای هستند.
پیش‌بینی استخراج بیت‌کوین در ایران
ارزیابی معاونت طرح و برنامه وزارت صمت حکایت از آن دارد که استخراج جهانی (سالانه) بیت‌کوین به ۳۲۴ هزار با مبلغی حدود ۱۱ میلیارد دلار خواهد رسید. برآورد استخراج سالانه در ایران نیز با دو فرضیه متفاوت در نظر گرفته شده است.
در فرضیه الف) که براساس برآورد استخراج فعلی غیررسمی (۴ تا ۶ درصد تولید جهانی) تنظیم شده است، ایران در آینده ۱۹ هزار و ۵۰۰ بیت‌کوین در سال استخراج می‌کند که برابر با ۶۶۰ میلیون دلار خواهد بود. در فرضیه ب) که بر مبنای برآورد ظرفیت استخراج مجوزهای صادره (در صورت تبدیل به پروانه بهره‌برداری) در نظر گرفته شده است، معدنکاران رمزارز در کشورمان سالانه ۴۲ هزار بیت‌کوین استخراج می‌کنند که برابر با ۴/ ۱ میلیارد دلار است. نرخ بیت‌کوین در این فرضیات ۳۴ هزار دلار در نظر گرفته شده است.
