معضلات واگذاری‌های جدید دولت به بانک‌ها در بورس
در حالی که همچنان سوژه عرضه دارا دوم و سوم در رسانه‌ها داغ است و درباره زمان این عرضهها گمانه‌زنی‌های زیادی می‌شود اما برخی کارشناسان و فعالان بازار سرمایه این ایده را از اساس غلط می‌دانند و معتقدند هرچند ممکن است دولت به اهدافی که برای عرضه ETFها داشته، رسیده باشد اما بازار سرمایه و سهامداران نفعی از آن نبرده‌اند.
پس از تصویب این قانون، صندوق اول یا همان «دارا یکم» شامل ترکیبی از سهام بانک‌ها و بیمه‌ها در خرداد پذیره‌نویسی و عرضه شد. گرچه پیش‌بینی می‌شد تعداد قابل‌توجهی در این عرضه اولیه شرکت کنند اما بر اساس اعلام وزارت اقتصاد، حدود ۳ میلیون و ۴۸۱هزار نفر از آحاد مردم با سرمایه‌گذاری بیش از ۵۸۸۶ میلیارد تومان در پذیره‌نویسی واحدهای سرمایه‌گذاری مالی یکم مشارکت کردند. صندوق دوم موسوم به صندوق پالایشی یکم نیز با وجود همه حاشیه‌هایی که داشت، در نهایت آذر ماه عرضه شد و از مجموع ۶۰ هزار میلیارد تومان صندوق پالایش، تنها ۱۳ هزار میلیارد تومان از این واحدها (معادل ۲۱ درصد) به فروش رسید. بر اساس آنچه مسوولان اقتصادی اعلام کرده‌اند قرار است تا پایان سال دو صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله یا همان ETF عرضه شود اما سوال اینجاست با توجه به وضعیت بازار و ارزش سهام این صندوق‌ها و همچنین بی اعتمادی سهامداران، عرضه این صندوق‌ها منطقی است و توانسته است نظر دولت و مردم را جذب کند؟
اصرار دولت به ادامه مسیر غلط
بهروز شهدایی معتقد است راهی که دولت برای این عرضهها در نظر گرفته از ابتدا غلط بوده و نباید همچنان برای ماندن در این مسیر اشتباه اصرار کند. او گفت: استارت خصوصی‌سازی از دولت آقای هاشمی‌رفسنجانی زده شد اما چون دولت‌‌ها دوست نداشتند از طریق واگذاری به اشخاص حقیقی یا بازار سرمایه، خود را کوچک کنند، عملا این اتفاق نیفتاد.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه به شدت گرفتن تحریمها و کسری بودجه دولت اشاره کرد و افزود: با افزایش تحریمها و مشکلات مالی، دولت تصمیم گرفت بخشی از منابع مالی را که احتیاج دارد، تامین کند اما همچنان حاضر نشد که مدیریت آنها را در اختیار کسانی قرار دهد که مالکش هستند. برای همین دولت تصمیم گرفت تا واگذاری سهام دولتی را از مسیر ETFها دنبال کند و از این طریق سعی کرد بخشی از منابع مالی‌اش را تامین کند.
شهدایی تصریح کرد: اکنون آنچه در بازار شاهد آن هستیم این است که این واگذاری‌ها نتیجه خوبی نداشته‌اند. دولت یک کار اشتباهی را برنامه‌ریزی کرد و همچنان روی کار اشتباه خود اصرار می‌کند! در اینکه دولت باید کوچک و از شرکت‌داری خارج شود کسی شک ندارد اما دولت در این زمینه درست عمل نکرده و راه را اشتباه رفته است. دولت با یک نقشه و استراتژی غلط برای بازار سرمایه به دنبال این بود تصدی‌گری خود را در حالی که پولش را از مردم گرفته روی سهام شرکت‌ها حفظ کند. البته صحبت‌هایی داشتند که مدیریت اینها را هم واگذار می‌کنند اما خدا می‌داند کی اجرا شود.
او با تاکید بر اینکه «قرار نیست یک تجربه غلط را چند بار تکرار کنیم» گفت: ETF اول در روزهای خوب بازار برنامه‌هایی را که دولت برای عرضه داشت، پوشش نداد که اگر می‌داد ETF سومی در کار نبود. در وضعیت بد بازار هم ETF دوم را عرضه کردند که آن تجربه هم موفق نبود. بنابراین باید روش را عوض کرد.
این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه «دولت اصرار دارد، روش‌های بدیهی عرضه را بپیچاند و طرح‌های جدید ابداع کند» یادآور شد: در حالی که طرح‌های ساده‌ای در دنیا وجود دارد و ما هم هلدینگ‌هایی داریم که می‌توانند عرضه کنند. متاسفانه دولت در روزهای خوب بازار زمانی که صف‌های میلیاردی در بعضی از سهام شرکت‌ها بود می‌توانست، عرضه‌های درستی داشته باشد اما این کار را نکرد. چون به نظر می‌رسد به دنبال این است که تصدی‌گری‌اش را حفظ کند و دوست ندارد کوچک شود.
به نام سهامداران، به کام دولت
مازیار فتحی، یکی دیگر از کارشناسان بازار سرمایه بر این باور است کارآمدی عرضه‌های اولیه در قالب صندوق‌های ETF را باید از دو منظر دولت و سهامداران بررسی کرد که از دیدگاه اولی موفق و از دیدگاه گروه دوم چندان موفق نبوده است. او در این باره توضیح می‌دهد: اگر قرار باشد موفقیت ETFها را از دیدگاه دولت بررسی کنیم، می‌توان گفت که موفقیت‌آمیز بوده و دولت توانسته است به هدفش برسد.
این کارشناس بازار سرمایه با تاکید بر اینکه «دولت کاملا به هدفی که مدنظر داشت، رسید» افزود: دولت توانست با یک تیر چند هدف را بزند. اول اینکه سهامی که باید طبق قانون واگذار می‌شد، واگذار و آن را به قیمت خوبی هم واگذار کرد. به عبارت دیگر اگر این سهام را از ارزش واقعی بالاتر واگذار نکرده باشد پایین‌تر واگذار نکرده است. از سوی دیگر بازار سرمایه را هم داغ کرد و همچنین در بازار خرده‌فروشی هم توانست عرضه را انجام دهد. دولت توانست از این طریق کسری بودجه خود را جبران کند و عملا خیلی از مشکلاتش را با بازار سرمایه حل کرد. از سوی دیگر وقتی بازار سرمایه داغ شد نقدینگی سرگردان جامعه که می‌توانست در بازارهای موازی طلا، ارز و سکه و طلا و مسکن و خودرو مخرب باشد، به سمت بازار سرمایه کشاند و با این سیاست از ایجاد تورم سنگین‌تری جلوگیری کرد.
فتحی در ادامه از دیدگاه سهامداران به بررسی موفقیت ETFها پرداخت و با بیان اینکه «برای سهامداران مساله بازده سهم مطرح و بسیار مهم است» گفت: عموما کسانی که در عرضه اولیه شرکت کردند تخصص چندانی در این زمینه نداشتند. در دارایکم کسی ضربه نخورد. ۱۳۰درصد در همان روز اول به سهامداران سود داد و تا حدود ۲۴ هزار تومان هم معامله شد اما درباره پالایش یکم داستان متفاوت بود. اکنون کسانی که این صندوق را در عرضه اولیه خریدند و تاکنون هم نگه داشتند حدود ۲۵ درصد در ضرر هستند بنابراین از منظر بازدهی اصلا موفق نبوده است. البته باید این نکته را در نظر گرفت که پالایش یکم در وضعیت بد بازار بازگشایی شد و دارایکم در روزهای اوج بازار. پالایش می‌توانست در موقعیت بهتری باز و بهتر مدیریت شود.
این کارشناس بازار سرمایه در همین حال تاکید کرد: جذابیت بازار سرمایه به همین است و همه نباید سود کنند. هر کسی در بازار سرمایه وارد می‌شود باید تمام این ریسک‌ها را در نظر بگیرد. سود زیاد و زیان سنگین دو روی سکه بازار است که هر سهامداری باید خود را برای آن آماده کند.
