صـادرات مـعکوس!
واژه قاچاق کالا برای همه ما ایرانی‌ها عبارت آشنایی است. عبارتی که بارها آن را از رسانه‌های مختلف شنیده‌ایم. فلان کالا در بازار ایران قاچاق است. کالای قاچاق کمر تولید داخلی را شکسته، برای حمایت از تولید ابتدا باید با قاچاق کالا مقابله کرد.
تا صحبت از قاچاق می‌شود همه تصور می‌کنند عده‌ای با صورت‌های پوشانده با یک کوله بردوش مشغول جابه‌جایی کالا هستند. جالبی ماجرا اینجاست که برخی مسؤولان صراحتا اذعان می‌دارند که این حجم از قاچاق (چه قاچاق ورودی و چه معکوس) به صورت سازمان‌یافته انجام می‌شود و به دلیل این‌که این افراد از باگ‌های سیستم اطلاع دارند و مرزها را نیز به‌خوبی می‌شناسند، با بهترین تجهیزات ممکن اقدام به قاچاق می‌کنند. برای بررسی این موضوع ابتدا باید درنظر داشت که مابهالتفاوت قیمت کالاها در داخل و کشورهای همسایه به دلیل کاهش ارزش پول ملی در ایران آنقدر افزایش یافته که قاچاق کالا را توجیه‌پذیر کرده و بر انگیزه قاچاقچیان افزوده است. به عنوان مثال قاچاق دام یکی از مواردی است که با افزایش نرخ ارز به یک رویه مرسوم تبدیل شده است.
برای مثال یک گوسفند 50 کیلویی در ایران قیمتی کمتر از صد دلار دارد، از طرفی از آنجا که خوراک دام و طیور با ارز 4200 تومانی وارد کشور می‌شود، هزینه‌های پروار دام در کشور را به‌شدت کاهش داده و برای کشورهای همسایه ایران که ارزش پول بالاتری نسبت به کشورمان دارند، خرید کالا ازجمله دام را توجیه‌پذیر می‌کند. به عنوان مثال هر کیلو گوشت قرمز در ایران قیمتی حدود صد هزار تومان دارد. به عبارتی قیمت هر کیلو گوشت در ایران کمتر از چهار دلار است. در حالی که گوشت در کشورهای عربی با قیمتی حدود 15 دلار به فروش می‌رسد. این اختلاف قیمت باعث افزایش قاچاق دام و کالاهای خوراکی و مصرفی شده است که در صورت حذف ارز ترجیحی شاید این موضوع کمرنگ‌تر شود.
حامل‌های سوخت به دلیل دریافت یارانه طی این سال‌ها، همواره در سبد قاچاقچیان قرار داشته و ساز و کار پیشرفته‌ای از تانکر و مخازن بزرگ تا لنج‌ها و قایق‌های حامل برای این کار در اختیار دارند. اما حالا علاوه‌بر قاچاق سوخت، قاچاق مواد غذایی مانند حبوبات نیز افزایش چشمگیری داشته، به طوری که قیمت لوبیاچیتی در بازار داخلی به 35 هزار تومان در هر کیلو افزایش یافته است. دلیل این افزایش قیمت بیش از آن‌که به افزایش هزینه‌های تولید مربوط باشد، به افزایش صادرات و قاچاق این کالا مربوط است. برای مثال بررسی‌های خبرنگار جام‌جم نشان می‌دهد تنها کشفیات گمرک فقط در یک قلم لوبیاچیتی! در شش‌ماهه ابتدایی سال حدود هشت میلیارد تومان بوده است.
برخی کارشناسان معتقدند یکی از دلایل قاچاق در کشور، مشکلات معیشتی و بیکاری است. قیمت دلار در آستانه 30 هزار تومان قرار دارد و خط فقر به ده میلیون تومان رسیده است. همین موضوع باعث شده تا برخی افراد به منظور تامین معیشت با افرادی که به صورت سازمان‌یافته برنامه‌ریزی قاچاق را انجام می‌دهند، همکاری کنند.
وقتی ستاد مبارزه با قاچاق سکوت می‌کند
روزنامه جام‌جم برای پیگیری این موضوع با مسؤولان ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز، چندین بار تماس گرفت که دیروز هیچ‌کدام از آنها حاضر به پاسخگویی در این زمینه نشدند. ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز تنها نهادی است که در زمینه مبارزه با قاچاق معکوس می‌تواند اظهارنظر کند، اما متاسفانه به دلیل این‌که مسؤولان این ستاد حاضر به پاسخگویی نبودند، نتوانستیم نظر آنها را در این زمینه جویا شویم.
مولوی احمدسپاهی، امام‌جمعه سورو شهر مرزی جالق گفت: با توجه به این‌که پول ایران (ریال) در برابر پول پاکستان (روپیه) افت کرده است و یک روپیه پاکستان 152تومان است لاستیک خودروهای سبک و سنگین، شیرخشک، روغن خوراکی، پودر لباسشویی، نوشابه و گوسفند به‌صورت غیرقانونی در این منطقه به کشور پاکستان قاچاق می‌شود.
تجهیزات قاچاقچیان بیشتر از امکانات مبارزه با قاچاق است
روح‌ا... لطیفی، سخنگوی گمرک ایران در گفت‌وگویی که با خبرنگار ما داشت به جزئیات قاچاق معکوس اشاره کرد و گفت: روغن‌های نفتی، مشتقات آن و مواد قیری، بیشترین کالاهایی هستند که تحت عنوان قاچاق معکوس از کشور خارج می‌شوند.
وی افزود: ضمن این‌که کره، دارو و لوبیا چیتی بیشترین کالا در بخش خوراکی‌ها بودند که از ابتدای سال تا 23شهریور توسط گمرک کشف شده است. ارزش کالاهای کشف شده در بخش قاچاق معکوس 944میلیارد تومان برآورد شد.
لطیفی با بیان این‌که قاچاق دام از مرزهای رسمی کشور امکان‌پذیر نیست، تاکید کرد: در حال حاضر چوپان، گله دام را از مناطق کوهستانی و صعب‌العبور بالا می‌برد و به نقطه مرزی می‌رسد. پس از این‌که قاچاقچی در کشور مقابل حاضر شد گله را به سمت کشور ثانی هدایت می‌کند و دام با این روش به صورت زنده از کشور خارج می‌شود.
به گفته وی، 9000کیلومتر مرز در سراسر کشور وجود دارد که بخشی از آن به صورت طبیعی جدا شده و بخشی از آن با فاصله توسط نیروهای انتظامی کنترل می‌شود. از این رو قاچاقچیان به دلیل آشنا بودن با مناطق مرزی به بهانه‌های کولبری و راه بلدی دست به قاچاق می‌زنند.
سخنگوی گمرک در پاسخ به سوال خبرنگار ما مبنی بر این‌که قاچاق از مبادی رسمی هم انجام می‌شود یا خیر گفت: برخی قاچاقچیان با خلاف اظهاری اقدام به قاچاق معکوس در کشور می‌کنند. حتی برخی از آنها کالاهایی مانند گازوئیل که در ایران دارای مزیت است را با استفاده از موادی، ماهیت اصلی آن را تغییر می‌دهند تا در آزمایشگاه‌ها به عنوان گازوئیل شناخته نشود، اما پس از صادرات این گازوئیل‌ها تحت عنوان سایر مواد سوختی، محللی به آن اضافه می‌کنند که دوباره تبدیل به گازوئیل می‌شود. مشخص است این افراد نفوذ و قدرت زیادی دارند و به صورت سازمان‌یافته عمل می‌کنند و دارای تجهیزات زیادی هستند.
کاهش ارزش پول ملی، مهم‌ترین عامل قاچاق
هنوز حوادث آبان98 فراموش نشده است. دولت در آبان یکشبه تصمیم گرفت بنزین را 200درصد گران کند. تصمیمی که موجب شد قیمت هر لیتر بنزین از هزار تومان به 3000تومان افزایش یابد. حسن روحانی در اولین سخنرانی خود پس از گرانی بنزین مدعی شد صبح جمعه متوجه گرانی بنزین شده است. موضوعی که به اعتراضات دامن زد و موجب خسارت 20هزار میلیارد تومانی به کشور شد. در آن زمان مقامات دولتی معتقد بودند یکی از دلایل گرانی بنزین، کاهش حجم قاچاق سوخت است. این در حالی بود که در زمان افزایش قیمت بنزین، نرخ ارز در کشور 11هزار و 400تومان بود که با احتساب قیمت بنزین در فوب خلیج‌فارس نرخ واقعی بنزین چیزی حدود 6000تومان بود. با این حال و با توجه به افزایش نرخ ارز محاسبه اعداد و ارقام موجود نشان می‌دهد قیمت بنزین فوب خلیج‌فارس در حال حاضر چیزی بیش از 12هزار تومان است؛ فاصله قیمتی که از افزایش انگیزه‌های قاچاقچیان برای قاچاق بنزین و بیشتر از آن گازوئیل حکایت دارد. در نتیجه قاچاق بنزین در شرایط فعلی به صرفه‌تر از گذشته شده است.
مهدی طغیانی، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس در گفت‌وگویی با خبرنگار جام‌جم به موضوع کاهش ارزش پول ملی و نقش آن در افزایش قاچاق معکوس پرداخت و گفت: تغییر نرخ ارز یکی از عوامل اصلی توجیه‌پذیری قاچاق است، به همین دلیل باید برای مقابله با این پدیده اقداماتی انجام شود.
وی افزود: کالاهایی که به صورت یارانه‌ای وارد کشور می‌شوند یعنی از ارز ترجیحی برای واردات آنها استفاده می‌شود باید در قالب یک بسته کاملا مشخص و تعریف‌شده توزیع شوند یعنی دولت و سایر نهادها باید بر توزیع این کالاها نیز نظارت کنند. درباره موضوع دارو به جای این‌که یارانه تحت عنوان ارز 4200تومانی به واردکنندگان داده شود، این کالا باید با ارز نیمایی یا ارز بازار آزاد وارد کشور شود. اما در مقابل یارانه مذکور به صورت ریالی به شرکت بیمه خدمات درمانی پرداخت شود تا بیمار هزینه کمتری برای تامین دارو و درمان خود بپردازد. طبیعتا انحراف در این بخش کمتر بوده و کنترل و رسیدگی راحت‌تر خواهد بود.
طغیانی با اشاره به این‌که راهکارهای دیگری برای مبارزه با قاچاق معکوس وجود دارد، گفت: نکته بعدی این است که تورم داخلی متناسب با نرخ ارز آنقدر افزایش یابد که این موضوع توجیه‌پذیری قاچاق را در کشور کاهش دهد. البته در این صورت قدرت خرید مردم به‌شدت کاهش می‌یابد، اما اگر سیستم توزیع در کشور به صورت یک بسته مشخص تعریف شود قطعا آسیب کمتری متوجه کشور خواهد شد.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس به پرسشی مبنی بر این‌که سیستم توزیع بسته برای مواد خوراکی و غذایی چگونه خواهد بود، تصریح کرد: ارائه کوپن و کالابرگ به همه مردم ایران برای تامین کالاهای اساسی‌شان یکی از راهکارهای مناسب است. در این صورت می‌توان یک سبد کالا برای هر خانوار به صورت ماهانه در نظر گرفت و افراد با مراجعه به مراکز مشخص کالای خود را دریافت کنند. در این صورت باید کالایی که در بازار عرضه می‌شود با قیمت ارز آزاد و متناسب با کشورهای همسایه تعریف شود که قاچاق توجیه اقتصادی نداشته باشد.
