هشدار: خطر انزوا کشنده است
روانشناسان می‌گویند در زمانه کرونا باید روابط اجتماعی را با مناسبات جدید بازتعریف کنیم؛ هر چند این شرایط موقتی است، اما طولانی شدن اپیدمی و گسست نسبی روابط اجتماعی، بیش از آنچه فکر می‌کنیم پیامدهای منفی بر سلامت روان بر جای می‌گذارد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، انتشار گسترده ویروس کرونا و رسیدن به موج سوم ابتلای همگانی به این ویروس، استرس‌ها و نگرانی‌های ناشی از همزیستی با این ویروس را گسترش داده و باعث بروز اختلالات شایعی مثل افسردگی و اضطراب بیشتر شده است. وجوه فیزیکی درگیری با این بیماری در ماه‌های گذشته آنچنان پررنگ و در مرکز توجه بوده که توجه به پیامدهای این اپیدمی بر سلامت روان را به حاشیه برده است. اما طولانی شدن بیماری حالا نشانه‌های نگران‌کننده‌ای از بروز اختلالات روان را آشکار کرده است. بخشی از مهم‌ترین این اختلالات ناشی از انزوای تحمیلی و محدودیت روابط انسانی است.
غیرقابل پیش‌بینی بودن کرونا و پیامدهای آن بر زندگی در روزها و ماه‌های پیش‌رو، دوری از اقوام و اختلال در روابط دوستی، مشخص نبودن زمان کنترل و درمان بیماری در کنار توصیه به قرنطینه خانگی و حفظ فاصله اجتماعی، سبک زندگی کاملا متفاوتی را ساخته است. در ایران، دورهمی‌ها و روابط گرم خانوادگی بخشی از عادات اجتماعی و سنت‌های حسنه است. قطع این ارتباطات، پیامدهایی را در پی دارد؛ مثل احساس بیشتر افسردگی و همچنین افزایش خشم و عصبانیت؛ پیامدهایی که در گروه‌های مختلف به شکل متفاوتی بروز می‌کند و شدت اثرگذاری آن هم می‌تواند بیشتر یا کمتر باشد. خطر انزوا می‌تواند کشنده باشد؛ آنجا که به بیماری‌ها و اختلالات روان پیوند می‌خورد و با تأثیرگذاری بر سیستم ایمنی ما را در برابر ابتلا به بیماری‌ها ازجمله همین کرونا آسیب‌پذیرتر می‌کند. به گفته روانشناسان، پیوند بسیار نزدیکی بین سلامت روان و سلامت فیزیکی و جسمی ما در زمانه کرونا وجود دارد و به همین دلیل باید مهارت‌های خودمراقبتی و سازگاری با زندگی در شرایط اپیدمی بیماری در جامعه تقویت شود. سیدحسن موسوی‌چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران معتقد است محدود شدن ارتباطات اجتماعی با وجود کرونا روابط اجتماعی را به‌شدت تقلیل داده و افرادی که تاب‌آوری پایین‌تری دارند بر اثر این انزوای تحمیلی با مخاطرات روحی بیشتری مواجه می‌شوند. او با بیان اینکه ارتباطات اجتماعی یکی از مولفه‌های اثرگذار بر سلامت روان است می‌گوید: هر چیزی که بر چرخه و زنجیره روابط انسانی تأثیر منفی داشته باشد، می‌تواند بر سلامت روان جامعه هم تأثیرات منفی موقت یا پایداری بگذارد. فعلا مهم‌ترین استراتژی برای در امان ماندن جان انسان‌ها پیشگیری از شیوع بیماری از طریق ماندن در خانه است. ممکن است این استراتژی در کوتاه‌مدت توسط افرادی که تاب‌آوری بالایی دارند، مدیریت شود و بتوانند در شرایط فعلی خودمراقبتی داشته باشند و از سایر ظرفیت‌ها برای حفظ ارتباطات خود استفاده کنند، اما در بلندمدت باید مهارت‌های جدیدی جایگزین شود تا انزوا و زندگی انفرادی به اختلالات روحی و رفتاری نینجامد. به گفته موسوی‌چلک، با طولانی شدن اپیدمی کرونا، تأثیرات منفی آن بر سلامت روان بیشتر در جامعه نمایان می‌شود؛ چراکه بسیاری از افراد مهارت تاب‌آوری و خودمراقبتی را بلد نیستند، تحت‌تأثیر فشارهای اقتصادی و خبرهای ناگوار قرار دارند و در عین حال چشم‌اندازشان درباره آینده مبهم است. درواقع پایان بحرانی را که در آن قرار گرفته‌اند نمی‌توانند تصور کنند. این شرایط منجر به بروز احساس ناتوانی در کنترل شرایط شده و آنها را افسرده کرده یا اینکه منجر به احساس خشم می‌شود.
دید و بازدیدهای مجازی مشکل را حل می‌کند؟
تلفن‌های هوشمند قابلیت جدید زندگی همه ما هستند، اما موسوی‌چلک می‌گوید: ارتباطات تصویری در فضای مجازی کارایی و اثربخشی روابط چهره به چهره را ندارد، اما بی‌تأثیر هم نیست. به گفته او، یکی از راهکارهای مهم برای سازگاری با شرایط موقت کنونی تعیین اهداف کوتاه‌مدت و همچنین بالا بردن مهارت‌های فردی است.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران ادامه می‌دهد: قرنطینه شدن در خانه بخشی از امکانات و مهارت‌های ما را محدود می‌کند. این موضوع را باید به‌عنوان یک شرایط واقعی پذیرفت. برای مثال بخش‌هایی از روحیات فرد که به مهارت زندگی و تعامل با دیگران مربوط می‌شود، کم‌رنگ‌تر می‌شود و این مسئله در میان افرادی که دورکار شده‌اند نیز مشاهده می‌شود. در محیط کار ارتباط با همکاران و دوستان می‌تواند زمینه‌ای برای پویایی و نشاط افراد باشد، ولی در زمان دورکاری فرصت‌های یادگیری از دیگران کمتر می‌شود و حس مثبت تعامل با همکاران از دست می‌رود.
به گفته او، داشتن یک برنامه منظم در خانه چه برای کار و چه برای زندگی روزمره به تاب‌آوری بیشتر در شرایط بحران کمک می‌کند: با ورزش و مطالعه کردن، تشکیل گروه‌های مجازی با همکاران و دوستان و انجام کارهای مورد علاقه که پیش‌تر فرصتی برای آن نبوده، می‌توان مقداری از نگرانی‌ها را کم کرد. با وجود این به‌علت اینکه انسان موجودی اجتماعی است، ممکن است در بازه‌های زمانی مختلف و شرایط گوناگون تغییر کند و حتی ممکن است تمایل به انزوا پیدا کرده و از بودن در جمع گریزان باشد که این موارد نشانه‌هایی از افسردگی است. موسوی‌چلک در خصوص چگونگی رفع انزوا در مدت قرنطینه خانگی می‌گوید: اگر فضای مجازی می‌تواند یک مسکن کوتاه‌مدت برای ماندن در خانه و جایگزینی برای حفظ ارتباط با دیگران باشد، اما حسی که در ارتباط چهره به چهره وجود دارد به هیچ عنوان در فضای مجازی قابل انتقال نیست؛ به همین دلیل است که توصیه به‌خودمراقبتی شده است. به گفته او، ما باید به فکر این باشیم که بتوانیم دوران گذار از کرونا را با استفاده از ظرفیت‌ها، امکانات و خلاقیت‌های خودمان سپری کنیم و تنوع برنامه‌ها می‌تواند در این راه کمک بیشتری به جلوگیری از بروز افسردگی و انزوا کند و در نهایت اینکه ما باید بپذیریم که در بروز این شرایط قرنطینه خانگی و دور ماندن از اجتماع ما هیچ نقشی نداشته‌ایم؛ چراکه پذیرش این مسئله می‌تواند فشارهای روانی وارد بر ما را کمتر کند.
