تصویر ۷ ماهه تجارت ایران و ترکیه

تراز تجاری ایران با ترکیه در هفت ماه نخست سال ۲۰۲۰ به شدت تضعیف شده و به منفی ۳۶۹ میلیون دلار رسیده است. عامل اصلی این کاهش، افت شدید صادرات کالاهای نفتی ایران به این کشور در مقایسه با واردات ایران از ترکیه بوده است. معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارشی با استفاده از آمارهای منابع رسمی کشور ترکیه، با مروری بر روند تجارت کالایی این دو کشور به‌صورت ماهانه، تغییرات در صادرات و واردات کالاهای نفتی و غیرنفتی را طی هفت ماه نخست سال ۲۰۲۰ بررسی کرده و به معرفی اقلام عمده صادراتی و وارداتی آن پرداخته است.

بررسی روند ماهانه ارزش صادرات کالایی ایران به ترکیه از ابتدای سال ۲۰۱۹ نشان می‌دهد، با وجود آنکه در ۵ ماه نخست سال ۲۰۱۹ ارزش صادرات ایران به ترکیه بالاتر از واردات ایران از ترکیه بوده (بیش از دو برابر) اما در ماه ژوئن ۲۰۱۹همزمان با کاهش ۷۰ درصدی صادرات ایران به ترکیه در این ماه، ارزش صادرات ایران از ارزش واردات آن از ترکیه کمتر شده و این روند تقریبا تا پایان جولای ۲۰۲۰ ادامه یافته است ( به جز در ماه مارس ۲۰۲۰ که صادرات ایران اندکی از واردات به ترکیه بیشتر بوده است). با وجود افزایش صادرات ماهانه ایران به ترکیه در دو ماه ابتدایی سال ۲۰۲۰ در ماه‌های مارس تا آوریل، ارزش صادرات ایران به ترتیب کاهش ۵۵ درصدی و ۶۲ درصدی را تجربه کرده که یکی از علل اصلی آن، شیوع ویروس کرونا بوده است. با این حال، از ماه مه ‌تا جولای ۲۰۲۰ روند صادرات ایران به ترکیه مجددا صعودی شده، به‌طوری‌که در ماه جولای به حدود ۹۲ میلیون دلار رسیده است. واردات ایران از ترکیه نیز که از ابتدای سال ۲۰۲۰ روند نزولی در پیش گرفته بود، در دو ماه ژوئن و جولای ۲۰۲۰ صعودی شده است. تجارت کالایی ایران و ترکیه در ماه‌های مارس و آوریل ۲۰۲۰ در کمترین رقم طی سال‌های اخیر قرار دارد.

تجارت نفتی و غیرنفتی ایران و ترکیه

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد عامل اصلی کاهش ۸۲ درصدی صادرات ایران به ترکیه در هفت ماه نخست سال ۲۰۲۰ نسبت به مدت مشابه سال قبل، افت شدید صادرات کالاهای نفتی (کالاهای فصل ۲۷ ) بوده که کاهش ۹۹ درصدی داشته است. در هفت ماه نخست سال ۲۰۱۹ از مجموع ۸/ ۲ میلیارد دلار صادرات ایران به ترکیه، حدود ۱/ ۲ میلیارد دلار مربوط به کالاهای نفتی بوده، در حالی‌که در هفت ماه نخست سال ۲۰۲۰ از مجموع ۵۰۹ میلیون دلار کالای صادراتی ایران به ترکیه تنها حدود ۲۱ میلیون دلار آن مربوط به کالاهای نفتی است. در این میان، صادرات کالاهای غیرنفتی نیز با کاهش حدود ۳۲ درصدی مواجه شده است.

گروه کالاهای صادراتی ایران به ترکیه

در این گزارش ۱۰ گروه کالایی عمده صادراتی ایران به ترکیه مشخص شده است. در میان این کالاها، پلاستیک و انواع آن بیشترین سهم از صادرات ایران به ترکیه را به خود اختصاص داده است. ارزش صادرات ایران در این گروه کالایی در هفت ماه ۲۰۲۰ به حدود ۱۲۷ میلیون دلار رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۱۷ درصد کاهش داشته و سهم ۹/ ۰ واحددرصدی از کاهش ۸۲ درصدی صادرات ایران به ترکیه را از آن خود کرده است. گروه کودها و گروه مس و مصنوعات مس نیز دومین و سومین گروه کالایی بزرگ صادراتی ایران به ترکیه در مدت مذکور هستند که صادرات آنها نیز نسبت به هفت ماه سال گذشته، کاهش یافته و هر کدام مشارکت حدود منفی یک واحددرصدی در کاهش صادرات ایران به ترکیه داشته‌اند.

۱۰ فصل مورد بررسی از کالاهای عمده صادراتی حدود ۹۱ درصد از ارزش صادرات ایران به ترکیه را تشکیل داده و سهم حدود ۸۰ واحددرصدی از افت ۸۲ درصدی ارزش صادرات ایران به ترکیه نسبت به مدت مشابه سال گذشته را به خود اختصاص داده‌اند. در میان گروه سوخت‌های معدنی، روغن‌های معدنی، محصولات حاصل از تقطیر آن، مواد قیری، موم‌های معدنی با مشارکت حدود منفی ۷۴ واحددرصدی عامل مسلط در کاهش رشد صادرات کالایی ایران به ترکیه در هفت ماه نخست سال ۲۰۲۰ بوده است. این در حالی است که در هفت ماه نخست سال ۲۰۱۹ این گروه بیشترین ارزش صادراتی را در میان سایر گروه‌های کالایی داشته است.

گروه کالاهای وارداتی ایران از ترکیه

در میان کالاهای وارداتی ایران از ترکیه، ۱۰ گروه کالایی حدود ۶۳ درصد از ارزش کالاهای وارداتی را به خود اختصاص داده‌اند. سهم این ۱۰ گروه از کاهش ۳۷ درصدی واردات ایران از ترکیه حدود منفی ۵/ ۷ واحد درصد بوده است.در میان این۱۰ گروه، دیگ‌های بخار آب گرم، ماشین آلات و وسایل مکانیکی، اجزا و قطعات آن بیشترین ارزش واردات ایران از ترکیه را در هفت ماه نخست ۲۰۲۰ به خود اختصاص داده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از ۳۳ درصد رشد داشته است. الیاف سنتتیک غیریکسره و ماشین آلات و تجهیزات برقی، اجزا و قطعات آن به ترتیب رتبه دوم و سوم را در بیشترین گروه‌های کالایی وارداتی از ترکیه از آن خود کرده‌اند. ارزش واردات الیاف سنتتیک غیریکسره در هفت ماه نخست ۲۰۲۰ نسبت به هفت ماه اول ۲۰۱۹ با کاهش، و ارزش واردات ماشین آلات و تجهیزات برقی، اجزا و قطعات آن در مدت مذکور با افزایش مواجه شده است. در میان ۱۰ فصل مورد بررسی، مواد پلاستیکی و اشیای ساخته شده از این مواد و کاغذ و مقوا، اشیای ساخته شده از خمیر کاغذ و مقوا هر کدام با سهم حدود منفی ۴/ ۳ واحد درصدی بیشترین مشارکت را در کاهش ۳۷ درصدی ارزش واردات ایران از ترکیه دارند.