برق رایگان مشروط
«برق مجانی»، وعده‌ای است که رضا اردکانیان به مشترکان کم‌مصرف داده است. بر‌اساس اعلام وزارت نیرو برق 30 میلیون ایرانی که هشت‌و‌نیم میلیون خانوار را شامل می‌شود، قرار است رایگان شود و این افراد پولی برای خدمات دریافتی از شبکه برق کشور پرداخت نخواهند کرد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، مشروط به آنکه میزان مصرف افزایش نیابد. ایده‌ای که لازم است شکافته شود و جامعه از کم‌وکیف آن بیشتر بداند. محمد‌حسن متولی‌زاده، مدیرعامل توانیر می‌گوید: هدف از ارائه ایده برق مجانی، تقویت و آموزش مدیریت مصرف و تشویق مشترکان کم‌مصرف است. او اضافه می‌کند: اگر در مصرف برق گروه‌های مشمول برق رایگان افزایشی رخ دهد، برای آنها قبض برق صادر خواهد شد. متولی‌زاده پیش‌بینی می‌کند: با این ایده 10 درصد در مصرف برق خانگی که سالانه صد هزار کیلووات ساعت است، صرفه‌جویی خواهد شد و نیازی به ساخت نیروگاه جدید نخواهیم داشت.
«برق امید»، ایده‌ای است که از سوی وزارت نیرو مطرح شده است؛ گرچه رضا اردکانیان وقتی در نخستین روزهای روی‌کار‌آمدنش با چالش مجانی اعلام‌شدن برق مدارس از سوی مجلس روبه‌رو شد، مخالفت خود را با این ایده اعلام کرد. در آن زمان اردکانیان در نشستی خبری به خبرنگاران اعلام کرد که این ایده باعث افزایش مصرف برق در مدارس می‌شود. به‌همین‌دلیل به همراه زنگنه –که او هم باید پول گاز ارائه‌شده از مدارس را نمی‌گرفت- با وزیر آموزش و پرورش جلسه مشترک برگزار کردند و آمادگی خود را برای پرداخت پول قبوض صادرشده از بودجه وزارتخانه‌های متبوعشان اعلام کردند. قصدشان از این پیشنهاد این بود که با این شیوه، علاوه بر کمک به آموزش و پرورش، صدور قبض خدمات مدارس قطع نشود تا اهالی مدرسه هم بدانند که باید در مصرف صرفه‌جویی کنند. حالا اما اردکانیان، ایده برق مجانی را مطرح می‌کند. ایده‌ای که البته تفاوت‌هایی با مجانی‌اعلام‌شدن برق مدارس دارد؛ زیرا اگر میزان مصرف برق خانوارهایی که برقشان رایگان اعلام شده، تغییر کند، برای آنها قبض صادر خواهد شد؛ اما مشکل اینجاست که مصرف‌کننده‌ای که کنتور هوشمند ندارد، اصلا متوجه نمی‌شود که مصرف برقش از حد مجاز عبور کرده است یا نه. افراد فقط در انتهای هر دوره با صدور یا عدم صدور قبض برق توسط وزارت نیرو می‌فهمند که آیا درست مصرف کرده‌اند یا اینکه مصرف بیش از استانداردهای مد‌نظر وزارت نیرو بوده است.
جدیدترین تصمیم‌ها درباره برق مجانی
ابعاد ایده برق مجانی توسط وزارت نیرو در حال تشریح در سطح رسانههاست اما فعالان صنعت برق به‌درستی نمی‌دانند که این طرح چه مزیت‌هایی برای این صنعت به همراه دارد. آن‌طور‌که مصطفی رجبی‌مشهدی، سخنگوی صنعت برق، به ایسنا گفته است در جلسه کمیسیون انرژی مجلس تصویب شده که مشترکان کم‌مصرف در سکونتگاه‌های غیر‌دائم شامل تخفیف صد‌درصدی نشوند؛ یعنی ویلاها و اقامتگاههای فصلی در این طرح جا نمی‌گیرند.
به گفته سخنگوی صنعت برق در اولین فرصت و حداکثر یک ماه آینده از طریق پیامکی که برای مشترکان ارسال می‌شود، وضعیت مصرف به آنها گزارش خواهد شد تا از میزان مصرف خود و قرار‌گرفتن در دسته‌بندی خوش‌مصرف، کم‌مصرف یا پر‌مصرف مطلع شوند. این طرح از ابتدای آبان اجرائی می‌شود. سخنگوی صنعت برق می‌گوید که ایده برق مجانی اگرچه منجر به کاهش درآمدهای صنعت برق می‌شود؛ اما به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده که تأثیر این اصلاح مصرف در کاهش میزان سرمایه‌گذاری‌ها بتواند این مسئله را جبران کند.
گذر از پیک بار با اقدامات تشویقی
به گواه آمارهای مرکز پژوهش‌های مجلس، سرمایه‌گذاری در صنعت برق روندی نزولی دارد. آیا با ایده برق مجانی می‌توان این نقیصه را جبران کرد؟ با اجرای چنین طرحی چقدر می‌توان به برنامه‌های مدیریت مصرف دلخوش بود و به چه میزان در مصرف برق صرفه‌جویی می‌شود؟ محمد‌حسن متولی‌زاده، مدیرعامل توانیر طرح برق امید را گامی در راستای مدیریت مصرف و بهینه‌سازی مصرف اعلام می‌کند.
او می‌گوید: صنعت برق دو سال پیاپی با اجرای طرح‌های تشویقی توانسته است پیک بار را کنترل کند؛ در‌حالی‌که ایران در سال 97 خاموشی برنامه‌ریزی‌شده را تجربه کرده بود و در سال‌های 98 و 99 نیز بخش صنعت به‌ویژه شهرک‌های صنعتی از افزایش ساعات خاموشی شاکی بودند؛ اما مدیرعامل توانیر تأکید می‌کند: دو سال است که خاموشی برنامه‌ریزی‌شده نداریم و ساعات خاموشی‌ها محدود و ناشی از حوادث بوده است.
به گفته او با اقدامات توانیر، امسال پیک بار در حد یک درصد کنترل شده و رشد مصرف سالانه بیش از 11 درصد بوده است.
البته برخی بر این باورند که افزایش 11درصدی مربوط به ماینرهاست.
مدیریت مصرف به جای ساخت نیروگاه
مدیرعامل توانیر اجرای برنامه مدیریت مصرف را گامی برای جلوگیری از سرمایه‌گذاری صد هزار میلیارد تومانی برای ایجاد یک نیروگاه پنج هزار مگاواتی اعلام می‌کند.
او می‌گوید: در تابستان گذشته بخش کشاورزی با چهار ساعت همکاری 20 ساعت برق رایگان دریافت کرد یا به صنایع برق 350 میلیارد تومان در این سال پاداش همکاری در قالب برق نیم‌بها داده شد.
متولی‌زاده می‌گوید: افزایش تعداد کنتور هوشمند 120 هزار مشترک بزرگ به 294 هزار، نشان‌دهنده افزایش استقبال مردم از طرح‌های مدیریت مصرف است.
صرفه‌جویی 10 درصدی در بخش خانگی
مدیرعامل توانیر پیش‌بینی می‌کند که با اعمال تخفیف صد‌درصدی برای مشترکان کم‌مصرف خانگی (برق مجانی) 10 درصد در مصرف برق این بخش صرفه‌جویی شود. بخش خانگی سالانه صد هزار کیلووات ساعت برق مصرف می‌کند. کل مصرف برق کشور در ایام پیک 58هزار‌و 254 مگاوات است. انرژی مصرفی در طول سال هم نزدیک به 300 میلیارد کیلووات ساعت است.
او با تأکید بر اجرای برنامه‌های آموزشی برای اعمال مدیریت مصرف در خانه‌ها، می‌گوید: از‌آنجایی‌که صورت‌حساب‌های ما پلکانی است، مشترکان خوش‌مصرف و پر‌مصرف به هر میزان که در طرح ما شرکت کنند، به میزان دو برابر آن صورت‌حساب‌ها کاهش می‌یابد.
متولی‌زاده داشتن کنتور هوشمند برای اجرای طرح برق مجانی را هم ضروری نمی‌داند. به گفته او همه خانه‌ها کنتور دارند و مصرف آنها اندازه‌گیری می‌شود. به‌زودی به همه مشترکان اطلاع می‌دهیم که جزء کدام دسته هستید. از کم‌مصرف‌ها تشکر می‌کنیم و می‌گوییم چه کار کنند که کم‌مصرف بمانند. به خوش‌مصرف‌ها و پرمصرف‌ها هم اعلام می‌کنیم و آموزش می‌دهیم که چه کارهایی می‌توانید برای کاهش مصرف انجام دهید. این کارها، کم‌هزینه و ساده است.
او تأکید می‌کند: اگر کم‌مصرف‌ها از الگوی مصرف خارج شوند، برای آنها قبض صادر می‌شود. برای اطلاع‌رسانی در زمینه مدیریت مصرف هم به‌زودی سایتی راه‌اندازی می‌کنیم.
بدهی 10 هزار میلیارد تومانی وزارت نیرو به نیروگاه‌ها
وزارت نیرو در حالی قرار است به بخشی از جامعه برق مجانی ارائه دهد که تولیدکننده اصلی برق بخش خصوصی است. پرویز غیاث‌الدین، دبیر سندیکای تولیدکنندگان برق اعلام می‌کند: 60 درصد برق تولیدی از طرف بخش خصوصی تأمین می‌شود.
به‌این‌ترتیب طبیعی است که بخش خصوصی مایل نیست کالای خود را رایگان در اختیار کسی قرار دهد اما دبیر سندیکای تولیدکنندگان برق می‌گوید: ما برق خود را به وزارت نیرو می‌فروشیم و پول آن را دریافت می‌کنیم. کاری هم نداریم وزارت نیرو چگونه این برق را به مشتریان عرضه می‌کند.
او درباره ایده برق مجانی بیان می‌کند: ما درباره ابعاد این پروژه اطلاعاتی در دسترس نداریم. برق تعدادی که نمی‌دانیم چقدر است، رایگان خواهد شد. نمی‌دانیم مدیریت مصرف چقدر است و باید درباره این مسائل شفاف توضیح بدهند تا بعد بشود اظهار نظر کرد.
غیاث‌الدین حجم مطالبات بخش خصوصی از وزارت نیرو را بیش از 10 هزار میلیارد تومان اعلام می‌کند. به گفته او، قاعده این است که وقتی کالایی را می‌فروشید، پولش را در یک مهلت معینی بگیرید؛ مثلا با 20 روز یا یک ماه تأخیر پول آن را دریافت کنید؛ اما 10 هزار میلیارد تومان، بدهی انباشته‌شده بخش تولید است.
او قیمت خرید برق را عادلانه نمی‌داند. دبیر سندیکای تولیدکنندگان برق عنوان می‌کند: نیروگاه‌داران اعتقاد دارند که با عددی که وزارت نیرو برق را خریداری می‌کند، هزینه‌هایشان تأمین نمی‌شود.
او ادامه می‌دهد: قیمت تمام کالاها از سال 93 به بعد 10 تا 15 برابر بیشتر شده است. در شش ماه گذشته خیلی کالاها گران شده است. پراید 10 میلیونی به 110 میلیون رسیده است. قیمت خرید برق از نیروگاه‌ها از سال 93 تاکنون کمتر از 50 درصد رشد کرده است.
مخالفت با عرضه خدمات رایگان
علی سیاسی‌راد، مشاور سندیکای برق بیان می‌کند: از نظر اصولی با مجانی‌کردن خدمات مخالفم.
او ادامه می‌دهد: تولید برق یک هزینه‌ای دارد. صنعت برق سال‌هاست دچار بی‌تعادلی اقتصادی شده و این مسئله جدی است. دخل‌و‌خرج این صنعت به هم نمی‌خورد. یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین مشکلات صنعت برق، نبود تعادل منابع و مصارف است و عمده منابع مالی این صنعت از محل فروش برق به دست می‌آید.
به گفته او وقتی برق را مجانی می‌کنید، باید مراقب باشید میزان مصرف کنترل شود. مسئله بهینه‌سازی انرژی بسیار مهم است. سال‌هاست برای کنترل و بهینه‌سازی مصرف انرژی در کشور هزینه می‌شود.
وعده انتخاباتی؟
آیا ایده برق مجانی عملی است؟ زیرا هیچ‌کس قدر کالای رایگان را نمی‌داند؛ اما شاید ترس از بازگشت قبض‌ها کمی در مصرف تأثیرگذار باشد. با‌وجود‌این برخی از کارشناسان ایده برق مجانی را نمی‌توانند در چارچوب‌های اقتصادی تحلیل کنند. گرچه مدیرعامل توانیر معتقد است که این ایده در راستای کاهش مصرف است و به تعبیری اقتصادی است. البته برخی هم این ایده را به انتخابات ریاست‌جمهوری پیوند می‌زنند و آن را سیاسی می‌بینند. کمی بعد از آنکه حسین مرعشی از اعلام آمادگی رضا اردکانیان برای کاندیداتوری در کارزار انتخاباتی 1400 رونمایی کرد، ایده برق رایگان هم مطرح شد. حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهور هم در گفت‌وگو با اندیشه پویا، اردکانیان را گزینه مناسب ریاست‌جمهوری آینده می‌داند. این اظهار‌نظرها شائبه‌هایی را در زمینه ارتباط این ایده با رقابت‌های ریاست‌جمهوری سال آینده ایجاد کرده است؛ اما باید منتظر ماند و دید که آیا این هم‌زمانی تصادفی بود ایا ایده برق مجانی می‌تواند مصرف لجام‌گسیخته برق را کنترل کند و صرفه اقتصادی هم دارد یا خیر.
