بازار سوت وکور ماهی‌فروشان
گر‌چه گوشت ماهی یا سایر محصولات آبزی دارای فواید زیادی برای سلامتی است و حتی مصرف بالای این گوشت در برخی از کشورهای شرق آسیا به‌عنوان یکی از دلایل مهم سلامتی و کاهش بیماری‌های قلبی مطرح می‌شود اما این محصول در ایران بسیار غریب است.
شاید مهم‌ترین و بزرگ‌ترین ویژگی مثبت محصولات آبزی را سرعت بالای جذب پروتئین این محصولات در کنار میزان بالای جذب پروتئین در این محصولات دانست به نحوی که اگر میزان جذب پروتئین در گوشت قرمز را حدود 70 درصد بدانیم، این عدد در ماهی چیزی نزدیک به 96 درصد است؛ در واقع به‌ازای خرید و مصرف هر یک کیلوگرم گوشت ماهی چیزی حدود 96درصد پروتئین آن جذب بدن افراد می‌شود. با این حال و به‌رغم فواید بسیار بالای این محصولات، هر‌روزه شاهد تعطیلی و کاهش میزان تولید این محصولات در مزرعه و مراکز پرورش ماهی در کشور هستیم.
وابستگی تولید به واردات
ساحل سلطان‌کریمی، مدیر بازار اتحادیه ماهیان سردابی کشور درباره دلایل این موضوع و نقش واردات در تعطیلی برخی از مراکز تولید محصولات آبزی به خبرنگار جام‌جم گفت: این‌که بخواهیم واردات را یکی از دلایل کاهش تولید یا تعطیلی برخی از مراکز پرورش محصولات آبزی بدانیم دلیل درستی نیست، چرا که موضوع واردات در حال حاضر تاثیری در این حوزه ندارد و این موضوع صرفا در دو سال گذشته و درباره واردات ماهی تیلاپیا صادق بود. وی ادامه داد: در سال‌های گذشته تمام تیلاپیای موجود در بازار وارداتی بود و از آنجا که قیمت مناسبی هم داشت، توانسته بود بخش قابل‌توجهی از بازار ایران را در انحصار خود قرار دهد به‌گونه‌ای که به بزرگ‌ترین و مهم‌ترین ماهی مورد استفاده در مراکز عرضه عمومی مانند رستوران‌ها تبدیل شده بود.
این کارشناس حوزه آبزیان خاطرنشان کرد: مشکلی که در حال حاضر در حوزه آبزیان کشور وجود دارد این است که صید آب‌های ایران اصلا به داخل ایران و بازار ایران نمی‌آید، چرا که مردم قدرت خرید آن را ندارند و در واقع مشتری چندانی در داخل کشور ندارد.
برای مثال اگر در بازار بعثت به عنوان بزرگ‌ترین بازار آبزیان کشور قدم بزنید به هیچ وجه ماهی‌های دریای خودمان را نمی‌بینیم و تنها ماهی تولید ایران در این بازار که به‌وفور وجود دارد ماهی قزل‌آلا است که شاید قیمت تمام شده آن برای پرورش‌دهندگان کیلویی 25 هزار تومان باشد و تقریبا تولید‌کنندگان با حداقل سود این ماهی را به بازار عرضه می‌کنند. وی ادامه داد: این در حالی است که تا یک‌سال پیش همین حداقل سود نیز وجود نداشت و تولید‌کنندگان متضرر می‌شدند.
دلیل اصلی، قدرت خرید است
سلطان‌کریمی درباره دلایل ضرر تولید‌کنندگان گفت: همان‌طور که گفتم بر‌خلاف بسیاری از بازارهای دیگر که واردات آن کالا موجب آسیب به تولیدات داخلی می‌شود این موضوع در حال حاضر سهم چندانی در آسیب به تولید‌کنندگان داخلی نداشته و مشکل اصلی عدم قدرت خرید شهروندان ایرانی برای خرید محصولات آبزی است. ضمن این‌که قزل‌آلا ماهی مورد علاقه قشر ضعیف جامعه به‌شمار می‌رود، در حالی که عمده واردات ماهی به ایران سالمون نروژی با قیمت هر کیلو بیشتر از 400هزار تومان است که به‌واسطه قیمت 20 برابری آن در مقایسه با قزل‌آلا به‌هیچ‌وجه رقیب تولیدات داخلی به‌شمار نمی‌رود.
مدیر بازار اتحادیه ماهیان سردابی کشور با اشاره به وابستگی تولید ماهی قزل‌آلا به واردات تخم وخوراک ماهی خاطرنشان کرد: تخصیص ارز ترجیحی برای واردات تخم و خوراک ماهی در سال جاری قطع شده و همین موضوع باعث افزایش هزینه‌های تولید این ماهی در داخل کشور شده است، به‌طوری که قیمت تامینی این نهادها از سال گذشته تا به امروز تقریبا سه برابر شده است؛ ضمن این‌که تخم‌های داخلی موجود هنوز اصلاح نژاد نشده و علاوه بر این‌که درصد دور‌ریز شکم آنها بیشتر است، نرخ رشد پایین‌تری نیز دارند.
مشکل تولید نداریم
این فعال صنعت آبزیان گفت: در بحث محصولات آبزیان به هیچ وجه با مشکل تولید مواجه نیستیم. بلکه مشکل اصلی ما در حال حاضر در زمینه فروش و سمت تقاضاست. برای مثال اگر هر ایرانی در سال فقط دوکیلوگرم (حدود چهار وعده غذایی) ماهی قزل‌آلا بخورد کل قزل‌آلای کشور تمام می‌شود. اگر چه در حال حاضر گفته می‌شود سرانه مصرف محصولات آبزی برای هر ایرانی چیزی حدود 12کیلوگرم است، اما فکر می‌کنم این رقم خیلی از واقعیت‌ها دور است و سرانه مصرف ما باید حداکثر هفت کیلوگرم باشد. وی ناآشنایی مردم با روش‌های طبخ محصولات آبزی از جمله ماهی را در کنار قدرت خرید پایین مردم و عدم‌فرهنگ‌سازی مناسب برای مصرف این محصولات از جمله دلایل پایین بودن سرانه مصرف این محصولات در کشور دانست.
دولت حمایت نمی‌کند
آرش نبی‌زاده، مدیر عامل اتحادیه مرکزی تعاونی‌های کشاورزی ماهیان سردآبی ایران در این زمینه ضمن انتقاد از حمایت نکردن دولت از تولید محصولات آبزی در کشور به خبرنگار جام‌جم گفت: هر وقت قیمت گوشت قرمز یا مرغ در کشور گران شده یا میزان مصرف این محصولات به دلیل افزایش قیمت آن کاهش می‌یابد، نهادهای دولتی و مراکزی چون سازمان حمایت و تنظیم بازار به مساله ورود می‌کنند و با سیاست‌هایی چون پرداخت یارانه یا تخصیص ارز ترجیحی به دنبال تعدیل قیمت این محصولات هستند، اما هرگز حمایتی از محصولات آبزی در کشور وجود نداشته است. وی ادامه داد: قیمت ماهی در ایران صرفا بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و هرگاه قیمت این محصول افزایش می‌یابد مصرف آن نیز کاهش یافته و به تبع آن مجدد شاهد افزایش قیمت‌ها هستیم. برای مثال واردات نهاده‌های مربوط به تولیدات آبزیان همواره با ارز آزاد بوده و صرفا یک‌سال آن هم با حمایت و پیگیری برخی نمایندگان مجلس، ارز ترجیحی به واردات نهاده‌های آن تخصیص یافت که این موضوع نیز خیلی زود برچیده شد.
این فعال حوزه آبزیان درباره نقش واردات بر ورشکستگی و تعطیلی برخی از مراکز پرورش ماهی بیان کرد: این موضوع در گذشته وجود داشت و واردات ماهی تیلاپیا در حجم گسترده به تولید داخلی ما ضربه می‌زد، اما مشکلات موجود در بخش آبزیان ارتباط چندانی با واردات ندارد؛ چرا که در یک‌سال گذشته با این موضوع مقابله شده است و امروز بحث واردات چندان مطرح نیست. بلکه مشکل اصلی امروز ما در بازار آبزیان که منجر به ورشکستگی و تعطیلی برخی از مراکز تولیدی شده مربوط به طرف تقاضا و کاهش شدید قدرت خرید مردم است.
فرهنگ استفاده از محصولات دریایی تقویت شود
مدیر عامل اتحادیه مرکزی تعاونی‌های کشاورزی ماهیان سردآبی ایران یکی از مشکلات ایران را ضعف فرهنگی در زمینه استفاده از محصولات دریایی دانسته و خاطرنشان کرد: ایرانی‌ها معتقدند مصرف ماهی و اصولا محصولات دریایی برای شش ماهه دوم سال است و عموما در شش ماهه اول سال محصولات آبزی را مصرف نمی‌کنند، در حالی که این موضوع مربوط به یک تفکر قدیمی است که در شش ماهه اول سال با عنوان دریا بس صید این محصولات وجود نداشته است. در حالی که امروزه با توجه به ماهی‌های پرورشی، چنین موضوعی وجود ندارد.
وی درباره صادرات ماهی‌های صید جنوب به خارج از کشور و عدم ورود این محصولات به بازارهای داخلی گفت: محصولاتی مثل ماهی شیر که قیمتی حدود 180 هزار تومان دارد طبیعتا به دلیل همان بحث قدرت خرید، مشتری چندانی در داخل کشور ندارد و حتی اگر به بازارهای داخلی نیز عرضه شود نمی‌تواند به واسطه افزایش عرضه تاثیر چندانی در کاهش قیمت‌ها داشته باشد. در ضمن طبیعتا صیادان تمایل دارند این محصولات را با قیمت‌های بالاتر به شهروندان کشورهای عربی صادر کنند.
