جعبه سیاه سعودی باز می‌شود

بر این اساس و با گذشت 21روز از صدور دعوی قضایی (جمعه هفته گذشته)، محمد بن‌سلمان عملا تحت پیگرد دستگاه قضایی آمریکا قرار گرفته؛ آن هم درحالی‌که وی طی 2سال گذشته و پس از ترور خاشقجی، به استثنای شرکت در نشست‌های سیاسی عمومی، هیچ سفر جداگانه‌ای به پایتخت‌های غربی نداشته است. به نوشته واشنگتن‌پست، بن‌سلمان طی 3سال گذشته گزینه‌های مختلفی را برای فشار بر الجبری و بازگرداندن وی به عربستان سعودی امتحان کرده است؛ از پیشنهادهای مالی قابل توجه و تطمیع گرفته تا تهدید مستقیم (از طریق شماره شخصی خود در واتس‌آپ)، بازداشت 2 تن از فرزندان وی در عربستان و البته ارسال تیم امنیتی برای دستگیری و یا شاید حتی ترور الجبری! این روزنامه همچنین مدعی است که به‌دلیل وجود شواهد متقن در دادخواست الجبری، احتمال محکومیت ولیعهد سعودی بسیار بالا ارزیابی می‌شود. به این ترتیب و با فرض صحت اطلاعات واشنگتن‌پست، بن‌سلمان برای سفر به کشورهای غربی، چاره‌ای جز توسل دوباره به ترامپ برای صدور «قرار مصونیت از اجرای قانون» نخواهد داشت.

بروس وین، مشاور سابق وزیر دادگستری آمریکا در این‌باره به شبکه الجزیره می‌گوید: روند دادخواهی پرونده الجبری نسبتا طولانی است و بدون شک تا پیش از‌ماه نوامبر (انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا) به نتیجه روشنی نخواهد رسید. آن زمان اگر بایدن در انتخابات پیروز شده باشد به‌احتمال زیاد با اعطای قرار مصونیت به بن‌سلمان موافقت نمی‌کند. اما اگر ترامپ در کاخ سفید باقی بماند 2 گزینه پیش روی خود دارد؛ صدور درخواست پیشنهاد برای قرار مصونیت (چرا که بن‌سلمان هنوز پادشاه نیست) و یا اقناع کنگره مبنی بر اینکه محکومیت ولیعهد سعودی به منافع اساسی آمریکا ضربه می‌زند. درهرحال انتخابات آمریکا برای ولیعهد سعودی حساسیت بسیار بالایی دارد و او بدون شک از هم‌اکنون تماس‌های ضروری را با ترامپ و پمپئو آغاز کرده است.

در این پرونده علاوه بر بن‌سلمان، علیه چهره‌های نزدیک به وی، ازجمله سعود القحطانی، بدر العساکر و احمد العسیری نیز شکایت شده است؛ شخصیت‌های امنیتی و نظامی که از قضا نام تمامی آنها در پرونده ترور خاشقجی نیز مطرح بود.

آغاز افشاگری‌ها؛ نقش بن‌سلمان در ورود روسیه به جنگ سوریه

از جمله نگرانی‌های اساسی بن‌سلمان نسبت به سعد الجبری، سیطره کم‌نظیر وی بر تمام پرونده‌های اطلاعاتی داخلی و خارجی عربستان است؛ امری که او را به جعبه سیاه سعودی تبدیل می‌کند. به این ترتیب و درحالی‌که هنوز یک‌ماه از شکایت الجبری علیه بن‌سلمان نگذشته، برای اولین‌بار اطلاعاتی از نقش ولیعهد سعودی در ورود روس‌ها به جنگ سوریه در اختیار روزنامه گاردین قرار گرفته است. براساس این اطلاعات، در ملاقات سال 2015میان بن‌سلمان و پوتین در سن‌پترزبورگ، برخلاف ادعای رسمی مبنی بر رایزنی برای توسعه روابط دو جانبه و انعقاد قراردادهای تجاری و... در حقیقت مسئله ورود روسیه به سوریه برای سرکوب نظامی مخالفان بشار اسد مورد بررسی قرار گرفته است. آن هم درحالی‌که عربستان سعودی به‌طور تمام قد از مخالفان اسد حمایت می‌کرد و «اتاق فرماندهی ریاض» به دستاوردهای چشمگیری در سازماندهی نظامی گروه‌های معارض رسیده بود. به نوشته گاردین، به فاصله کوتاهی پس از این ملاقات، جان برنان، رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا سعد الجبری را فراخوانده و پیام شدیداللحن و تهدیدآمیز خود برای ولیعهد عربستان را به وی ابلاغ می‌کند. یک منبع آگاه از محتوای این نشست به گاردین گفته: آمریکا مطمئن بود که ضربه نهایی به بشار و سقوط وی قطعی است اما بن‌سلمان با دعوت از روسیه برای بمباران مخالفان، روند جنگ را تغییر داد. این منبع همچنین مدعی است، شخصی که بن‌سلمان را برای دعوت از روس‌ها به جنگ سوریه قانع کرده محمد بن‌زاید، ولیعهد ابوظبی بوده است. به باور بن‌زاید، سقوط دولت اسد به‌معنای حاکمیت اخوان‌المسلمین بر سوریه است و این مسئله، تهدیدی جدی برای امنیت دولت‌های عربستان و امارات به شمار می‌رود. تمام اینها در حالی است که مسئولیت اداره پرونده جنگ سوریه در عربستان با محمد بن‌نایف، ولیعهد سابق سعودی و رقیب بن‌سلمان بود.

مرد در سایه

سعد الجبری 62ساله اگرچه یکی از شاخص‌ترین چهره‌های امنیتی-اطلاعاتی در سطح منطقه خاورمیانه است اما تحصیلات وی ارتباطی به این مسائل ندارد! او تحصیلات تکمیلی خود را در دانشگاه ادینبرو اسکاتلند در رشته مهندسی کامپیوتر و با تخصص هوش مصنوعی به پایان رساند اما پس از بازگشت به عربستان وارد وزارت کشور شد و به‌مدت 4دهه در این وزارتخانه باقی ماند. ریشه روابط نزدیک الجبری با بن‌نایف نیز به حضور این دو شخصیت امنیتی در همین وزارتخانه بر می‌گردد. از سوی دیگر، الجبری طی سال‌های گذشته به یکی از مهم‌ترین رابط‌های سازمان اطلاعات سعودی با دستگاه‌های اطلاعاتی غربی (مخصوصا سیا) برای همکاری در پرونده‌های القاعده، یمن، عراق، سوریه و ایران تبدیل شده بود. او از سال2017 و همزمان با سرکوب تمام مخالفان و حتی رقبای بن‌سلمان، در تبعیدی خودخواسته عربستان را به مقصد کانادا ترک کرده است. رسانه‌های غربی لقب «جعبه سیاه سعودی» را برای توصیف سعد الجبری انتخاب کرده‌اند؛ مردی که گفته می‌شود سیطره کم نظیری بر بسیاری از پرونده‌های مهم اطلاعاتی عربستان طی دهه‌های گذشته دارد. تا‌کنون تمام تلاش‌های ولیعهد سعودی برای بازگرداندن الجبری به عربستان ناکام بوده است.