آیا لایوهای اینستاگرام قابل نظارت است؟
با اینکه دولت و شخص وزیر ارتباطات مخالف فیلترینگ است و تلاش دارد تا دسترسی مردم به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی بدون مانع باشد، اما این روزها بار دیگر زمزمه فیلتر اینستاگرام از سوی مجلس تازه نفس بالا گرفته است.
به‌همین علت اظهارنظرها در خصوص نحوه نظارت بر این شبکه اجتماعی نیز افزایش یافته است تا آنجا که به‌تازگی اعلام شده است پلیس لایوهای اینستاگرام را زیر نظر دارد و می‌تواند از این طریق آنها را رصد کند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، از سوی دیگر طبق گزارش مجمع استاندارد فیس‌بوک که قوانین مربوط به حفاظت از کاربران را روی این پلتفرم به‌روز می‌کند اعلام شده است که از هر 10 هزار پست در اینستاگرام و فیس‌بوک تنها 4 پست مغایر با قوانین این شبکه اجتماعی است و از این تعداد نیز میزان ناچیزی به مسائل غیراخلاقی ربط دارد. در این جا این سؤال مطرح می‌شود که آیا به‌خاطر این حجم ناچیز از محتواهای غیراخلاقی واقعاً نیاز است این شبکه اجتماعی به سرنوشت تلگرام و توئیتر دچار شود؟ آن هم شبکه‌ای اجتماعی که این روزها به بستر کسب و کار بسیاری از جوانان بدل شده است و آیا اصولاً پلیس از نظر فنی امکان نظارت به لایوهای اینستاگرام را دارد؟ آیا رصد این لایوهای مجازی قانونی است؟ کارشناسان به این سؤال‌ها پاسخ دادند.
فیلترینگ یک روش ناموفق
«آیا پلیس فتا امکان نظارت بر لایوهای اینستاگرام را دارد؟» درباره پاسخ به این سؤال ابتدا با سرهنگ داوود معظمی گودرزی رئیس پلیس فتای استان تهران تماس گرفتیم که سرهنگ گودرزی در این باره گفت، این بحث فقط به استان تهران مربوط نمی‌شود و وی نمی‌تواند در این زمینه اظهارنظر کند و ما را به سرهنگ رامین پاشایی معاون اجتماعی پلیس فتا ارجاع داد. بعد از تماس با سرهنگ پاشایی، وی نیز بعد از شنیدن سؤال ما گفت در حال حاضر امکان پاسخگویی در این زمینه ندارد.
اما سرهنگ تورج کاظمی رئیس سابق پلیس فتای استان تهران که به‌عنوان کارشناس آی‌تی نظرش را در میان گذاشت، معتقد است درصورتی که لایوهای اینستاگرامی خصوصی نباشد، امکان رصد و نظارت بر برنامه‌های زنده از سوی پلیس وجود دارد.
کاظمی گفت: وقتی برنامه‌ای لایو برگزار می‌شود، معمولاً عمومی است و پلیس و هر نهاد نظارتی دیگر می‌تواند از طریق داشتن آی‌دی اینستاگرامی کاربر و عضویت بر این برنامه‌ها نظارت کند، در غیر این‌صورت امکان رصد و نظارت بر برنامه‌های لایو وجود ندارد.
این کارشناس آی‌تی، فیلترینگ را در کل ناموفق دانست و افزود: تلگرام را مسدود کردند ولی تعداد کاربران آن کاهش پیدا نکرد وتنها تعداد ناچیزی از کاربران از تلگرام مهاجرت کردند.
سرهنگ کاظمی با بیان اینکه ساده‌ترین و عامیانه‌ترین راه برای پیشگیری، فیلترینگ است، گفت: روش فیلترینگ هم کارساز نیست و هزینه‌بر است. چون فیلترشکن‌های رایگان زیادی وجود دارد و در صورت فیلترینگ کاربران دوباره به این حوزه وارد می‌شوند و بدتر اینکه وقتی کاربر با فیلترشکن وارد شود و از این فضا استفاده کند دیگر قابل شناسایی نیست.
مهدی انجیدنی مدیرعامل پیام رسان گپ نیز گفت: از نظر فنی امکان نظارت بر لایوهای اینستاگرامی وجود ندارد و فرد تنها به‌عنوان بیننده می‌تواند شاهد آن برنامه باشد.
وی افزود: حتی از طریق نیروی انسانی و با عضویت در گروه‌هایی که لایو برگزار می‌کنند، امکان نظارت وجود ندارد، چرا که در آن واحد هزاران لایو برگزار می‌شود و این نوع نظارت نشدنی است.
رصد به‌عنوان اقدام تأمینی
بحث رصد و نظارت بر لایوهای اینستاگرامی را از منظر حقوقی نیز پیگیری کردیم که در این باره محمدعلی اسفنانی حقوقدان معتقد است که پلیس فتا بدون دلیل و بدون مجوز نمی‌تواند تمام لایوهای اینستاگرامی را رصد کرده و نظارت کند. تنها اگر جرمی رخ دهد و فردی شکایت کند یا آسیبی به جامعه وارد شود، پلیس فتا می‌تواند به‌عنوان اقدام‌های تأمینی به این فضا ورود کرده و رصد کند.
عضو سابق کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در پاسخ به این سؤال که دولت و مردم مخالف فیلترینگ اینستاگرام هستند و آیا در چنین شرایطی این اقدام مجلس را باید اقدامی سیاسی تلقی کرد گفت: فیلترینگ کار فنی و پیچیده‌ای است. بنابراین نباید هر نماینده‌ای در این زمینه اظهارنظر کند. نمایندگان مجلس یازدهم باید به این موضوع به دیده علمی و فنی و واقعیت گرایانه نگاه کنند. نباید نمایندگان به‌دلیل تضاد با دولت یا مقابله با دولت از این باب وارد شوند، چرا که اینگونه اقدام‌ها تنها به مردم آسیب می‌زند و گاهی قابل جبران نیست.
اسفنانی درباره اینکه آیا فیلترینگ راهکار جلوگیری از تخلف است نیز گفت: فیلترینگ یک کار فنی و پیچیده‌ای است ولی متأسفانه برخی فکر می‌کنند کار ساده‌ای است و می‌توان با این اقدام ناخالصی‌های آن را از بین برد و مباح کرد این در حالی است که وقتی بخشی در فضای مجازی فیلتر می‌شود به فاصله چند ساعت به شکل دیگر ظهور می‌یابد و این پروسه تا بی‌نهایت ادامه دارد.
وی با اشاره به اینکه فیلترینگ کار بیهوده‌ای است، افزود: دنیا به این نتیجه رسیده است که فیلترینگ از پایه و اساس درست نیست و حتی تجربه جهانی نشان داده فیلترینگ هوشمند نیز کارساز نبوده و تنها 30درصد درست عمل می‌کند از این‌رو دنیا به شیوه‌های دیگری از فیلترینگ روی آورده است به‌طوری که اعمال فیلترینگ از خانواده شروع می‌شود. عضو سابق کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در ادامه گفت: این خانواده است که اجازه نمی‌دهد کودکان و نوجوانان خود به محتوای نامناسب دسترسی داشته باشند و این یعنی فیلترینگ.
این حقوقدان اعتقاد دارد فیلترینگ اینستاگرام هم مانند تلگرام ناموفق خواهد بود. بنابراین بهتر است مسئولان و نمایندگان روی سواد رسانه‌ای خانواده‌ها و مردم کار کنند و سواد رسانه‌ای آنها را ارتقا دهند. از سوی دیگر باید از نظر علمی و فنی و محتوایی شبکه‌های اجتماعی داخلی جذاب و باکیفیت تولید کنند تا کاربران بدون هرگونه اجباری به‌سمت شبکه‌های اجتماعی و محتواهای مفید داخلی جذب شوند.
نماینده سابق مجلس با بیان اینکه تبعات منفی فیلترینگ بسیار بیشتر از باز بودن شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام است، گفت: وقتی این فضا مسدودسازی شود کاربران به فیلترشکن روی می‌آورند و با این کار به فضاهای نامناسب و غیراخلاقی دسترسی پیدا می‌کنند که پیش از این با فیلتر نبودن دسترسی نداشتند.
این حقوقدان اعتقاد دارد باید در زمینه رفتار با شبکه‌های اجتماعی به گونه‌ای هوشیارانه عمل کرد که فاسد را به افسد تبدیل نکنیم. به‌عبارتی ما می‌خواهیم جلو یک کار بدی را بگیریم ولی با اقدام غیرمنطقی کار بدتری را موجب می‌شویم.
اسفنانی با بیان اینکه فضای مجازی نیاز روز دنیا است، گفت: این فضا مانند چاقو دولبه است و هم می‌توان از آن بدرستی استفاده کرد و هم نادرست. ولی ما می‌توانیم به‌گفته رهبری از این فضا به‌نفع خود در جهان استفاده کنیم. ما می‌توانیم حرف خود را از این فضاها به گوش جهان برسانیم و دنیایی حرف برای گفتن داریم بنابراین باید با فرهنگسازی از این فضا بدرستی، اصولی و منطقی بهره‌برداری کنیم بنابراین اگر این فضا را فیلتر کنیم فضایی را که می‌توان از آن به بهترین نحو استفاده کرد به ضرر خود مسدود و سانسور کرده‌ایم.
وی افزود: با توجه به اتفاقاتی که در دنیا در حال روی دادن است در آینده‌ای نه چندان دور تمام کسب و کارها و بانک‌ها و... به فضای مجازی منتقل خواهند شد. بنابراین اگر ما این فضا را به روی خود ببندیم از دنیا عقب خواهیم افتاد و کارها پیش نخواهد رفت و میلیاردها تومان به کشور ضرر و زیان وارد خواهد شد.
فیلترینگ؛ بسته شدن راه شفافیت
محمد بیات جامعه شناس حوزه فناوری‌های نوین نیز معتقد است در دنیای امروز فیلترینگ نه تنها درمان محسوب نمی‌شود، حتی مسکن خوبی هم نیست، بنابراین هر وقت رویکرد فیلترینگ را انتخاب کنیم راه به جایی نخواهیم برد.
بیات گفت: باید به‌جای فیلترینگ به سمت تولید محتواهای غنی در تمام فضای مجازی بخصوص حوزه شبکه‌های اجتماعی برویم و پیام خود را در آن فضا به دنیا مخابره کنیم. بهتر است ما به‌جای ایرادگیری به‌دنبال تولید محتواهای مناسب باشیم و در این راستا پیام خود را به‌دنیا مخابره کنیم.
وی افزود: فضای مجازی دارای انواع مختلف و محتواهای متنوع اطلاعات است و به عبارتی با باران اطلاعات روبه‌رو هستیم و امکان ندارد که در این دنیای مجازی چتری درست کنید که خیس نشوید؛ تنها راه آن این است که محتوای فاخر و غنی تولید کنیم.
بیات با اشاره به اینکه بهتر است از تجربه‌های گذشته خود درباره فیلترینگ درس عبرت بگیریم، افزود: تلگرام تجربه موفقی در زمینه فیلترینگ نبود حتی برخی گروه‌های حاکمیتی و دولتی که فضای تلگرام را ترک کردند همه به این محیط فیلتر شده بازگشتند و با فیلترشکن از آن استفاده می‌کنند و این اقدام آنها نه تنها هزینه‌های زیادی را بر مردم تحمیل کرد بلکه راه‌های شفافیت را نیز از بین برد و جرم و تخلف را نیز افزایش داد.
