ادعای تازه انگلیس درباره برجام

او در نامه مورخه ۲۵ مارس ۲۰۲۰ به بارونس جویس انلی رییس کمیته روابط  بین‌الملل مدعی شده که این کشور با حسن نیت ساز و کار حل اختلاف در برجام را فعال کرده است.  

وی افزود که انگلیس مایل است با طرف‌های باقی‌مانده در برجام راهی دیپلماتیک برای حرکت رو به جلو پیدا کند.  

با این حال این دیپلمات انگلیسی بر خلاف ادعای لندن برای حفظ برجام، از طرح مذاکرات آمریکا و ایران برای رسیدن به توافق جدید و طولانی‌تر حمایت کرد و ادامه داد: در کنار فعالیت‌های هسته‌ای ایران، یک توافق جامع لازم است که طیفی از مسائل مختلف شامل اقدامات بی‌ثبات کننده ایران در منطقه را شامل شود.   

اولین بار بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس ۲۴ دی‌ماه ۱۳۹۸ گذشته از لفظ «توافق ترامپ» استفاده کرد و مدعی شد: بهتر است با همکاری یکدیگر، "توافق با ترامپ" را جایگزین برجام کنیم.

وی در گفت و گو با شبکه بی‌بی‌سی ادعا کرد که برجام مانع تلاش ایران برای دستیابی به سلاح شده و «اگر بخواهیم از شر برجام خلاص شویم به یک جایگزین نیاز داریم.»

نخست وزیر انگلیس عنوان کرد؛ از نگاه آمریکا مشکل برجام این است که یک توافق ناقص و دارای تاریخ انقضا است، ضمن آنکه توسط باراک اوباما رییس جمهوری سابق آمریکا منعقد شده است.

جانسون با بیان اینکه اگر برجام را کنار بگذاریم باید آن را جایگزین کنیم، ادعای توافق جدید با ترامپ را مطرح کرد و گفت: به نظر من این بهترین راه حل، برای حرکت رو به جلو است.

وی رییس جمهوری آمریکا را معامله‌گر ماهر توصیف کرد و افزود: باید با همکاری یکدیگر برای جایگزین کردن برجام با توافق ترامپ کار کنیم.

چرا ایران باید با آمریکا توافق جدیدی را امضاء کند

عصر همان روز املی ثورنبری وزیر امور خارجه دولت در سایه (حزب کارگر) اظهارات نخست وزیر را به باد انتقاد گرفت و نسبت به دنباله روی لندن از واشنگتن هشدار داد.

او در نشست فوق‌العاده مجلس عوام این پرسش را مطرح کرد که چه دلیلی دارد ایران توافق جدیدی را با آمریکا امضاء کند در حالی که برجام توسط رییس جمهوری این کشور پاره شده است.

وزیر خارجه دولت در سایه همچنین پرسید که آیا می‌توان از اظهار نظر نخست وزیر این برداشت را کرد که سیاست رسمی انگلیس جایگزین کردن برجام  با توافق ترامپ است.

«دومینیک راب» وزیر امور خارجه انگلیس در پاسخ مدعی شد؛ این ایران است که با کاهش تعهداتش در برجام، این توافق را تهدید کرده در حالی که نخست وزیر به‌ طور کامل از این توافق حمایت کرده‌ است.

وزیر امور خارجه انگلیس در ادامه اظهارات ادعایی خود افزود علاوه بر دونالد ترامپ، رییس جمهوری فرانسه هم خواستار توافق جامع‌تر با ایران است که از یک سو برخی از نقایص برجام را مورد توجه قرار داده و از سوی دیگر نگرانی‌های  آمریکا و سایر کشورها از جمله انگلیس را درباره اقدامات ایران در منطقه شامل می‌شود.

راب تاکید کرد که دولت و نخست وزیر انگلیس معتقد هستند که برجام در شرایط کنونی بهترین توافق موجود  است که می‌تواند به گفته او بلند پروازی‌های هسته‌ای ایران را محدود کند.

وی بار دیگر ۲ گزینه دیپلماسی و انزوا را مطرح کرد که ایران می‌تواند با اجرای کامل تعهدات برجامی خود به انگلیس و سایر کشورهای عضو این توافق اطمینان لازم را درباره فعالیت‌های هسته‌ای‌ بدهد.

وی افزود اگر ایران این مسیر را انتخاب کند ما هم آمادگی داریم تا با حسن نیت و بر اساس دیپلماسی انگلیسی آن را همراهی کنیم.

بعیدی نژاد: دلیلی برای جایگزین کردن برجام با توافق ترامپ وجود ندارد

روز بعد ۲۵ دی‌ماه ۱۳۹۸، سفیر ایران در انگلیس طرح جانسون برای جایگزین کردن برجام با توافق ترامپ را رد و تصریح کرد: مادامی که برجام برجاست، دلیلی برای توافق جدید وجود ندارد.

حمید بعیدی‌نژاد در گفت و گو با بخش خبر شبکه چهار انگلیس گفت: برجام هنوز وجود دارد و سه کشور اروپایی عضو برجام اصرار دارند که از طریق دیپلماسی اختلاف نظرها را بر طرف کنند.  

وی با اشاره به کمیسیون مشترک برجام یادآور شد که در چارچوب این جلسات می‌توان به مسائل مربوط به این توافق و اینکه طرف‌های اروپایی چگونه می‌توانند تعهدات خود را اجرا کنند رسیدگی کرد.

سفیر ایران یادآور شد که گام‌های ایران برای کاهش تعهداتش در برجام برای از بین بردن این توافق نبوده و ما راه را برای دیپلماسی بیشتر بازگذاشته‌ایم و امیدواریم که شرکای اروپایی ما درک کنند که در شرایط بسیار حساسی قرار داریم  و آنها باید به تعهداتی که دارند عمل کنند.

بعیدی نژاد تصریح کرد اگر طرف‌های اروپایی به حفظ برجام مایل هستند بایستی دست به کار شوند. وی تصریح کرد که عضویت در برجام بدون تعهد داشتن غیر ممکن است و پایدار نیست.

سفیر ایران در  پاسخ به سووالی درباره توافق با ترامپ به عنوان جایگزین برجام هم گفت؛ این موضوع در حد یک ایده است و برای ما ابعاد آن روشن نیست.

وی تصریح کرد: واقعیت این است که ما اکنون یک توافق داریم و دلیلی ندارد که به فکر جایگزین کردن آن بیندیشیم. ما بایستی تمام تلاش های خود را صرف  اجرای تعهداتمان کنیم که برجام به طور موثر اجرا شود.

 بعیدی نژاد در پاسخ به سووال دیگری مبنی بر اینکه آیا ایران تلاش کرده که به صورت مستقیم با کاخ سفید وارد مذاکره شود گفت: ما هنوز قادر نبودیم صداقت را در رفتار موضع آمریکا درک کنیم. بنابراین تا زمانی که آنها از مذاکرات جامع سخن می گویند ما باور نداریم که آنها صادق هستند.

جایی که با شرکایمان اختلاف نظر داریم، گفت‌وگوهای باز و بدون پرده‌ای را خواهیم داشت

در همین حال سخنگوی بوریس جانسون اعلام کرد جایی که انگلیس با شرکایش اختلاف نظر دارد، دیدگاه خود را بی پرده مطرح می‌کند.

این سخنگوی که طبق رویه‌های سیاسی خواست نامش فاش نشود گفت: انگلیس به همکاری نزدیک با هم‌پیمانانش در سیاست خارجی از جمله اتحادیه اروپا و آمریکا ادامه می‌دهد. اما ما همیشه به‌روشنی اعلام کردیم، جایی که با هرکدام از شرکایمان اختلاف نظر داریم، گفت‌وگوهای باز و بدون پرده‌ای را خواهیم داشت و زمانی هم که فکر می‌کنیم چیزی اشتباه است آن را بیان می‌کنیم.

وی درباره این احتمال که لندن و واشنگتن سیاست هماهنگی را علیه ایران در پیش گرفته که با اتحادیه اروپا مغایرت داشته باشد نیز عنوان کرد: سیاست خارجی انگلیس بر پایه انتخاب بین آمریکا، اتحادیه اروپا یا کشور دیگری تعریف نشده، بلکه بر اساس قضاوت درباره منافع ملی ما تعریف می‌شود.

سخنگوی جانسون تصریح کرد: برجام تنها توافق موجود است تا از اشاعه سلاح هسته‌ای جلوگیری کند. بنابراین ما به حفظ این توافق پایبند هستیم.

زمانی که از او پرسیده شد، خروج آمریکا از برجام و طرح جایگزین کردن ان با یک توافق آمریکا پسند یک بدعت در هنجارهای بین‌المللی به‌شمار می‌رود گفت: بر کسی پوشیده نیست که ما و آمریکا درباره توافق هسته ای ایران اختلاف نظر داریم.  

وی افزود: همواره گفته‌ایم که از خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها متاسفیم. اما چنانچه نخست وزیر پیشتر هم مطرح کرده بود اگر بتوانیم در آینده به توافق بهتری برسیم که حمایت آمریکا را داشته باشد، طبیعتا در آن جهت حرکت خواهیم کرد.

ایران به دنبال خروج یکجانبه و برخلاف مقررات بین‌المللی آمریکا از برجام، تلاش کرد توافق هسته‌ای را به شرط عمل دیگر طرف‌های این توافق به تعهداتشان حفظ کند اما با گذشت نزدیک به دو سال و ناتوانی طرف‌های اروپایی به تعهدات برجامی، با هدف حفظ بهره‌مندی اقتصادی ایران، گام‌های کاهش تعهدات خود را در بازه زمانی ۶۰ روزه آغاز کرد.

بر این اساس، ایران ۱۵ دی‌ماه، با صدور بیانیه‌ای گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات برجامی خود را اعلام کرد که طبق آن، تهران دیگر هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده، و تحقیق و توسعه) نخواهد داشت و از این پس، برنامه هسته‌ای ایران فقط بر اساس نیازهای فنی خود پیش خواهد رفت و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز طبق روال ادامه می‌یابد.

تروئیکای اروپایی (فرانسه، آلمان و انگلیس) در واکنش به آخرین گام ایران و با نادیده گرفتن تعلل خود در اجرای کامل تعهداتشان در برجام، تلاش کردند تا با  استفاده از ساز وکار حل اختلاف، ایران را به اجرای کامل تعهداتش بازگردانند.    

آنها  ۲۴ دی‌ماه با صدور بیانیه‌ای تمایل خود را برای فعال کردن این ساز وکار اعلام کردند. با این حال جوسپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد که این سازوکار هنوز فعال نشده و طرف‌های اروپایی بر تمدید جدول زمانی آن اتفاق نظر دارند.

نخستین عملیات مالی اینستکس کلید خورد

طرف‌های اروپایی برجام سه شنبه گذشته در اقدامی تازه، با صدور بیانیه‌ای نخستین عملیات مالی با ایران بر اساس سازوکار مالی اروپا و ایران موسوم به اینستکس را تأیید کردند.

آنها در این بیانیه ابراز امیدواری کردند که اینستکس و شرکت متناظر ایرانی آن، در راستای توسعه این سازوکار و انجام تراکنش‌های بیشتر با یکدیگر همکاری کنند.

ابزار حمایت از مبادلات تجاری (انگلیسی: Instrument in Support of Trade Exchanges؛ به اختصار اینستکس (INSTEX) یا سامانهٔ حمایت از مبادلات تجاری یک ابزار ویژهٔ مالی است که در بهمن ۱۳۹۷ توسط فرانسه،   آلمان و انگلیس برای تسهیل تجارت غیردلاری با ایران ایجاد شد.  

شرکت‌های اروپایی تاکنون از ترس تحریم‌های آمریکا حاضر به استفاده از این سازوکار نبودند.

تحلیل گران معتقدند که نخستین عملیات مالی غیر دلاری توسط قدرت‌های اروپایی باعث فرو ریختن هژمونی اقتصادی آمریکا شده و اینک باید گام‌های بیشتری برداشته شود. لرد نورمن لامونت رئیس اتاق بازرگانی انگلیس و ایران ضمن استقبال از این تحول خواستار تداوم و توسعه استفاده از اینستکس شد. او افزود:‌ امیدوارم که این ابتدای راه باشد و شاهد عملیات مالی بیشتری با ایران از طریق اینستکس باشیم.  

بنابر این اگر دولت لندن به جای پژواک سیاست ضد ایرانی واشنگتن و طرح راهبردهای غیر عملی مانند توافق ترامپ برای فرار به جلو، گامی‌های محکم‌تری را در کنار متحدان اروپایی‌اش برای رفع آثار تحریم‌های آمریکا بردارد، ایران آمادگی دارد تا به تعهدات برجامی خود بازگردد.