سرگردانی 10میلیارد مترمکعب آب ناشی از سیلاب

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، سال 98با سیلاب آغاز شد، با سیلاب ادامه یافت و با سیلاب نیز آخرین روزها و ‌ماه‌هایش را سپری خواهد کرد. براساس بررسی‌های انجام شده 138مورد سیل کوچک و بزرگ در سال‌جاری، نقاط مختلف کشور را دربرگرفت. وقوع سیلاب برای هفته نخست سال 99نیز پیش‌بینی‌ شده است؛ پدیده‌ای که به‌عنوان اثرات تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی نیز قلمداد می‌شود.

اما آنچه با وقوع سیلاب ایجاد نگرانی می‌کند، میزان خسارات و صدماتی است که عمدتا به‌دلیل تجاوز به حریم رودها و ایجاد سکونتگاه در مسیل‌های سابق رخ می‌دهد. اتفاق دیگری نیز در زمان سیلاب رخ می‌دهد که با برنامه‌ریزی مناسب و اجرای دقیق، نه‌تنها میزان خسارت را کاهش خواهد داد، بلکه منابع آب زیرزمینی را نیز تغذیه کرده و از هدررفت و تبخیر آب ناشی از سیلاب جلوگیری می‌کند. به گفته کارشناسان، فعالیت‌های آبخیزداری و آب‌خوانداری از مهم‌ترین نیازهای امروز کشور است و می‌تواند محدودیت‌های منابع آبی و فشارهای وارده بر آنها را کاهش دهد.

 فعالیت‌های آبخیزداری و آب‌خوانداری، آب ناشی از بارش و سیلاب را مدیریت کرده و با هدایت به داخل زمین، امکان نفوذ به خاک و سفره‌های آب زیرزمینی را فراهم می‌کند. با این اقدام هم سفره‌های آب زیرزمینی پر آب می‌شوند و هم آب ناشی از سیلاب هدر نرفته و خسارات کمتری ایجاد می‌کند.

از مجموع 125میلیون هکتار از حوضه‌های آبخیز کشور تاکنون 29.6میلیون هکتار مطالعه و اجرا شده که از این میزان اجرای 13میلیون هکتار به‌طور کامل پایان یافته است. آنگونه که ابوالقاسم حسین‌پور، مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آب‌خوانداری سازمان جنگل‌ها می‌گوید، تاکنون از اجرای فعالیت آبخیزداری، ظرفیت مدیریت 10میلیارد مترمکعب بارش و سیلاب ایجاد شده است. همچنان بیش از 90میلیون هکتار از حوضه‌های آبخیر کشور در انتظار اجرای طرح‌های آبخیزداری و آب‌خوانداری هستند که درصورت تامین اعتبار مورد نیاز سالانه، اجرای این اقدامات سرعت چشمگیری یافته و بر میزان استحصال آب ناشی از بارش و سیلاب افزوده می‌شود.

حسین‌پور می‌گوید: «هر هکتار فعالیت آبخیزداری در کوهستان سالانه 530مترمکعب استحصال بارش دارد. هر هکتار فعالیت آب‌خوانداری نیز بیش از هزارمترمکعب در مناطق عادی و تا 5هزارمترمکعب در مناطق مستعد در هر هکتار نفوذ آب در زمین خواهد داشت.» به‌عبارت دیگر اگر فعالیت‌های آبخیزداری قابل توجه انجام شود، ظرفیت مدیریت 10میلیارد مترمکعب بارش و سیلاب چندین برابر شده و می‌تواند نقش تأثیرگذاری را در تغذیه آبخوان‌ها، ایجاد آب سبز و بهره‌برداری از آن در کشاورزی، جلوگیری از فرسایش خاک و... بازی کند. این اقدامات در شرایط تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی و در عین حال فشار مضاعف بر سفره‌های آب زیرزمینی و تخلیه مدام و شدید آبخوان‌ها کاسته و یکی از جدی‌ترین نیازهای استراتژیک کشور است.

افزایش وسعت اجرای فعالیت‌های آبخیزداری در سال 98

از مجموع 138مورد وقوع سیلاب در سال 98 در کشور، استان‌های خراسان رضوی، هرمزگان و سیستان و بلوچستان بیشترین میزان وقوع سیل از نظر تعداد را به‌خود اختصاص داده‌اند. استان‌های گلستان، لرستان، خوزستان و سیستان و بلوچستان نیز به‌ترتیب بیشترین میزان شدت سیل را به‌خود اختصاص داده‌اند.

مدیرکل کنترل سیلاب سازمان جنگل‌ها می‌گوید: اگر فعالیت‌های آبخیزداری انجام نمی‌شد میزان خسارات ناشی از سیلاب در این استان‌ها به‌مراتب بیشتر بود.

حسین‌پور تأکید می‌کند: اگر در یک حوضه آبخیز، فعالیت‌های آبخیزداری و آب‌خوانداری به‌صورت کامل انجام شود با فرض اینکه به حریم رودها و سیلاب تجاوز نشده و مناطق مسکونی شکل نگرفته باشد، میزان خسارت‌ها تا 70درصد کاهش خواهد یافت. به گفته او، در 2 سال اخیر بیش از 2.5میلیون هکتار وسعت فعالیت‌های آبخیزداری و آب‌خوانداری افزایش یافته است. در سال 99نیز متناسب با بودجه تخصیص یافته، به میزان یک تا 2میلیون هکتار به مجموع وسعت فعالیت‌ها افزوده خواهد شد. ایران کشوری سیل‌خیز است اما برخی استان‌ها به‌ویژه در شمال، غرب و جنوب بیشتر سیل‌خیز هستند. اجرای برنامه‌های آبخیزداری و تخصیص بودجه نیز براساس چند عامل در نظر گرفته خواهد شد که یکی از آنها میزان سیل‌خیزی است. در سال 98با موافقت مقام معظم رهبری، 150میلیون یورو از صندوق توسعه ملی به اجرای فعالیت‌های آبخیزداری و آب‌خوانداری اختصاص یافت. سال 99نیز در لایحه پیشنهادی دولت به مجلس، مجددا اختصاص اعتبار 150میلیون یورو از صندوق توسعه ملی درنظر گرفته شده که درصورت تصویب و اختصاص، میزان قابل توجهی از حوزه‌های آبخیز کشور تحت اجرای برنامه‌های آبخیزداری و مدیریت آب ناشی از بارش و سیلاب قرار خواهد گرفت.