ترس «روز مبادا» بازار ماهی شب عید را تکان داد

فراوانی در جنوب

با اینکه بسیاری از فروشندگان ماهی تا هفته گذشته از کسادی بازار، به‌دلیل افت قدرت خرید سخن می‌گفتند و سطح تقاضای بازار را نسبت به سال‌های قبل به‌طور کلی ضعیف‌تر ارزیابی می‌کردند، در هفته اول اسفند بازار شرایط خوبی داشت و فروش ماهی نسبت به هفته‌های قبل از آن افزایش یافت. ترس از قرنطینه شهر و کم شدن ارزاق عمومی را باید یکی از عوامل افزایش خرید مواد غذایی ازجمله ماهی دانست، اما نزدیک شدن روزهای پایان سال و تهیه مایحتاج شب عید نیز عامل تأثیرگذاری است که مسلما نمی‌توان از آن چشم ‌پوشید. مجموع این دو عامل باعث شد مشتریان در روزهای ابتدایی‌ماه و به محض دریافت حقوق به فروشگاه‌های مواد پروتئینی مراجعه کنند. شیوع بیماری کرونا در ایران تأثیر دیگری نیز بر بازارها داشته، به این شکل که بسیاری از اقلام غذایی صادراتی از ایران با سد ممنوعیت واردات از سوی کشورهای مقصد مواجه شده و به بازار داخلی تزریق شده‌اند؛ عاملی که گفته می‌شود باعث فراوانی و کاهش قیمت ماهی در برخی استان‌ها شده است. گزارش‌هایی که از برخی استان‌های جنوبی می‌رسد حاکی از آن است که قیمت آبزیان در بازارهای این استان‌ها تا 60درصد کاهش یافته است، اما وضعیت در تهران به این صورت نیست.

ماهی در تهران ارزان نشده است

رئیس اتحادیه فروشندگان پرنده و ماهی تهران  از کاهش قیمت فروش آبزیان می‌گوید؛ اما نگاهی به قیمت‌ ماهی و میگو در فروشگاه‌ها خلاف این گفته را نشان می‌دهد. به گفته مهدی یوسف‌خانی، قیمت آبزیان امسال نسبت به سال گذشته تا 25درصد کاهش یافته، اما در همین حال تقاضا نسبت به پارسال تا 20درصد کاهش داشته است. فروشندگان و فعالان بازار کاهش مشتری و خرید را تأیید می‌کنند ولی آنچه در زمینه قیمت می‌گویند با گفته‌های رئیس اتحادیه متفاوت است. یک فروشنده مواد پروتئینی  می‌گوید: قیمت ماهی نسبت به پارسال بین 10تا 25درصد افزایش یافته است. با این حال یوسف‌خانی از تثبیت قیمت‌ها تا پایان سال خبر می‌دهد و می‌گوید: تا پایان سال قیمت‌ها تغییری نخواهد داشت ولی بعد از عید با کاهش تقاضا و گرم شدن هوا ممکن است کاهش قیمت‌ داشته باشیم.

سرانه مصرف ماهی در ایران

سرانه مصرف آبزیان در کشور براساس آخرین برآوردها 12.1 کیلوگرم و میانگین مصرف جهانی 20.5 تا 21کیلوگرم است. به گفته مدیرکل دفتر بهبود کیفیت فرآوری و توسعه بازار آبزیان سازمان شیلات، میزان مصرف آبزیان در ایران براساس استانداردی که سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد تعیین کرده پایین است. عیسی گلشاهی می‌گوید: براساس استاندارد فائو 30درصد پروتئین مصرفی در ترکیب مواد غذایی باید از آبزیان تامین شود، یعنی اگر مصرف سالانه گوشت قرمز 40کیلوگرم است، 30درصد این میزان یعنی 12کیلوگرم باید از آبزیان باشد که از این لحاظ مصرف ما از سرانه اعلام شده پایین‌تر است. او می‌افزاید: این امر دلایل مختلفی دارد که مهم‌ترین آن فرهنگ غذایی مردم است؛ خانوارهای ایرانی با یک کیلوگرم مرغ یا گوشت می‌توانند چندین نوع غذا تهیه کنند، ولی این تنوع مصرف درباره آبزیان وجود ندارد و این امر باعث می‌شود عمده پروتئین مصرفی مردم را گوشت قرمز و مرغ تشکیل دهد. گلشاهی، توان مالی مصرف‌کنندگان را به‌طور مستقیم در پایین بودن سرانه مصرف مؤثر نمی‌داند و معتقد است، قدرت خرید به‌طور ویژه در مصرف آبزیان تأثیری ندارد و کاهش یا افزایش آن متاثر از قدرت خرید کلی مردم در زمینه پروتئین‌های گوشتی است؛ به این شکل که کاهش مصرف آبزیان معمولا به‌دنبال کاهش سهم پروتئین در سبد خرید خانوار اتفاق می‌افتد.

همزمان مدیرکل دفتر بهبود کیفیت فرآوری آبزیان وضعیت تولید امسال ماهی را نیز خوب ارزیابی می‌کند و می‌گوید: با توجه به اینکه برنامه‌ریزی تولید و تامین نیاز داخلی و صادرات به‌صورت بلندمدت انجام می‌شود، امروز هم از لحاظ تولید در شرایط خوبی هستیم و هم تقاضا در سطح نسبتا خوبی قرار دارد.

قیمت ماهی و میگو در فروشگاه‌های تهران

برخلاف آنچه در بخش‌ تولید گوشت قرمز و مرغ اتفاق می‌افتد، در زمینه تولید آبزیان حمایت مستقیمی از تولید و تامین نهاده‌ها وجود ندارد و به همین دلیل تعیین قیمت ماهی براساس عرضه و تقاضاست، نه نرخ مصوب. 

به گفته فعالان این صنف، عواملی چون کشش بازار، قیمت تعیین شده توسط عوامل بازار، میزان تقاضا، شرایط فصلی و میزان صید، قیمت ماهی را مشخص می‌کنند. به‌طور مثال، قیمت ماهی سفید در شرایط صید خوب می‌تواند 35هزار تومان باشد ولی هفته بعد با افت صید به 70هزار تومان برسد. ضمن اینکه هر منطقه هم قیمت‌های عرفی خود را لحاظ می‌کند. براساس گفته‌های مسئولان شیلات، امسال قیمت آبزیان دریایی تقریبا 12درصد افزایش داشته، ولی آبزیان پرورشی تقریبا افزایش قیمتی نداشته‌اند.

نگاهی به قیمت برخی انواع ماهی‌های پرطرفدار در میان مردم نشان می‌دهد یک خانواده 4نفره با میانگین مصرف 200گرم ماهی برای هر نفر، برای تهیه ماهی شب عید دست‌کم باید 90هزار تومان هزینه کنند. قیمت هر کیلو ماهی حلوا 98هزار تومان، سرخو98هزار و 500، آزاد پرورشی دزفول 29هزار و 800، هامور 78هزارتومان و ماهی شیر بدون سر و دم هرکیلو 125هزارتومان، البته قیمت ماهی  شیرکامل سر و دم نگرفته 110هزارتومان است.  قیمت ماهی‌شمال هم چندان کم نیست؛ قزل‌آلا هر کیلو 32هزار تومان و ماهی سفید هرکیلو 120هزار تومان. مصرف میگو کمتر از ماهی است، ولی این آبزی هم طرفداران خاص خودش را دارد. اکنون قیمت میگوی پرورشی 55تا 60هزار تومان است، ولی کوچک‌ترین سایز میگوی دریایی یعنی «یو25»، 120هزار تومان قیمت دارد. نرخ میگو متناسب با اندازه آن افزایش می‌یابد و میگوی «یو10» که به میگوی ببری معروف است و هرکدام 200گرم وزن دارد، هرکیلو 190هزار تومان فروخته می‌شود.

   سلامت ماهی و میگو

نگرانی‌ها درباره انتقال بیماری از آبزیان باعث شده از کارشناسان این عرصه درباره بیماری‌های این جانداران هم سؤال کنیم. به گفته مدیرکل دفتر بهبود کیفیت فرآوری و توسعه بازار آبزیان سازمان شیلات درحال حاضر هیچ بیماری قابل انتقالی از آبزیان به انسان وجود ندارد و مصرف‌کنندگان نباید در این زمینه کمترین نگرانی‌ای داشته باشند. گلشاهی می‌گوید: در زمینه سلامت آبزیان تولیدی نیز چه در سطح صید و چه در سطح آبزی‌پروری اصلا شک و تردیدی وجود ندارد و آبزیان تولیدی کشور با همان کیفیتی که در بازار‌های داخل عرضه می‌شوند بدون بهگزینی و انتخاب به کشورهای دیگر نیز صادر می‌شوند و بالاترین استانداردهای بهداشتی و کیفیتی را دارند. آلودگی‌های ثانویه‌ای که درباره هر ماده غذایی‌ می‌تواند اتفاق بیفتد به روش‌های حمل‌ونقل، نگهداری و عرضه ارتباط دارد. او در عین حال به مصرف‌کنندگان توصیه می‌کند میگو را خارج از فصل تولید، یعنی پاییز، به‌صورت تازه نخرند و از انواع بسته‌بندی شده استفاده کنند و در خرید ماهی هم دقت کنند که آبشش ماهی قرمز باشد و فرورفتگی‌ای که با فشار دست بر گوشت ماهی ایجاد می‌شود با برداشتن دست محو شود.

امسال پیش‌بینی می‌شد شیوع کرونا، فروش ماهی شب عید را تحت‌تأثیر قرار دهد. این پیش‌بینی تا حدودی درست بوده و به گفته فعالان بازار، فروش ماهی 20درصد نسبت به شب عید پارسال کاهش یافته است.