کاهش 30 تا 40درصدی اهدای خون در سه استان گرفتار کرونا
به دلیل ترس مردم از آلودگی به ویروس کرونا، مراجعات شهروندان برای اهدای خون کاهش پیدا کرده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، این هشدار را هفته گذشته مدیر پایگاه انتقال خون استان کرمانشاه اعلام کرد و سخنگوی سازمان انتقال خون هم تایید می‌کند که ظرف روزهای گذشته، با کاهش مراجعات اهدای خون مواجه بوده‌اند اگرچه در سه استان قم، تهران و گیلان که بیشترین آمار آلودگی به ویروس کرونا و فوت مبتلایان کووید 19 را داشته، این کاهش، بیش از سایر استان‌ها بوده است. 35درصد کاهش در استان تهران، 30درصد کاهش در استان قم و 40درصد کاهش در استان گیلان، قطعا وضعیت نگران‌کننده‌ای پیش روی سازمان انتقال خون قرار می‌دهد، هر چند که بشیر حاجیبیگی تاکید دارد در شرایط اضطراری، خون و فرآورده‌های خونی مورد نیاز این استان‌ها، از سایر مراکز و پایگاه‌های انتقال خون تامین خواهد شد اما همین که حاجیبیگی، با وجود تلاش برای طبیعی جلوه دادن این شرایط، این جمله را موکد می‌کند که «خون، قرص و شربت نیست که از داروخانه بخریم. یک داروی یونیک است که فقط و فقط از طریق اهدای خون تامین می‌شود»، یعنی که شرایط این سه استان از بابت کاهش مراجعات اهداکنندگان به دلیل ترس از آلودگی به ویروس کرونا، به مراتب بیش از سایر استان‌ها نگران‌کننده است. حاجیبیگی، جمله کلیدی‌اش را همان ابتدای صحبت می‌گوید؛ جمله‌ای که انتظار دارد توسط تمام افراد واجد شرایط اهدای خون خوانده و دیده شود: «از تمام افراد بالاتر از 18 سال می‌خواهیم که برای اهدای خون به مراکز اهدای خون در سراسر کشور مراجعه کرده و برای کمک به بیماران نیازمند خون اقدام کنند.»
ظرف روزهای گذشته، درخواست مکرر داشتید که مردم در این روزها که توصیه به کاهش سفرهای درون‌شهری و پرهیز از حضور در تجمعات و محیط‌های بیرون از منزل است، بیماران نیازمند خون را فراموش نکرده و برای اهدای خون مراجعه کنند. اما چند روز قبل مدیر پایگاه انتقال خون کرمانشاه هشدار داد که در هفته‌های گذشته، تعداد مراجعات اهدای خون استان به دلیل ترس مردم از آلودگی به ویروس کرونا کاهش داشته.
به دنبال شرایطی که با ورود ویروس کرونا به کشور ایجاد شده، کاهش اهدای خون طبیعی است ولی شیوع بیماری فصلی و ویروسی، اتفاق جدیدی نیست و در هیچ شرایطی، نباید بیماران نیازمند به خون و فرآورده‌های خونی را فراموش کنیم. البته اهداکنندگان مستمر خون در سراسر کشور با اصول اولیه خودمراقبتی آشنا هستند و با رعایت مسائل بهداشتی به حفظ سلامت خود و دیگران کمک می‌کنند. در 201 مرکز استانی اهدای خون هم تمام نکات بهداشتی و دستورالعمل‌های علمی رعایت می‌شود و از ابتدای تاسیس این سازمان (1351) محیط اهدای خون و تمام تجهیزات و وسایل مورد استفاده هم کاملا استریل است و هیچ خطری، سلامت اهداکنندگان را تهدید نمی‌کند. در این ایام هم که ویروس کرونا به کشور وارد شده، طبق روال همیشگی معاینات و مشاوره پزشکی در این مراکز انجام می‌شود و چنانچه اهدا کننده‌ای علائم سرماخوردگی داشت، به‌طور موقت از اهدای خون معاف می‌شود تا با گذشت 30 روز و بهبودی کامل، اجازه اهدای خون داشته باشد. نیاز به خون و فرآورده‌ها یک نیاز همیشگی و روزانه است. 20 درصد خون اهدایی در کشور برای بیماران تالاسمی و بیماران خاص مصرف می‌شود و با وجود آنکه 16 درصد آمار اهدا مربوط به استان تهران، 7.5 درصد مربوط به استان فارس و 7 درصد مربوط به استان خراسان رضوی است ولی میزان مصرف خون در هر سه استان، بسیار بیش از میزان اهدای خون این استان‌هاست چنان که 25 درصد خون اهدایی کشور در تهران مصرف می‌شود چون 160 مرکز بیمارستانی و مرکز درمانی در استان تهران واقع شده و در مجموع هم، بیشترین تعداد بیمارستان‌ها در استان‌های تهران، فارس و خراسان رضوی است. البته ما با تقویت شبکه خون‌رسانی کشور، نیاز خون و فرآورده خونی تمام تمام مراکز درمانی و بیمارستانی را تامین می‌کنیم و حالا هم ذخایر خون و پلاسما در اکثر مراکز انتقال خون، رقم قابل قبولی است ولی مشکل اصلی این است که خون فقط تا 35 روز و پلاکت فقط تا سه روز قابل نگهداری است (پلاکت، سلول‌های موثر در انعقاد خون و جلوگیری از خونریزی است که در مغز استخوان تولید می‌شود. تعداد پلاکت‌ها در هر میکرولیتر خون 150 هزار تا 400 هزار است. بیشترین مصرف پلاکت برای اعمال جراحی و درمان سرطان‌هاست.) بنابراین، نیاز به اهدای پلاکت، روزانه است که بتوانیم پاسخگوی بیمارستان‌ها باشیم و البته بیشترین مشکل ما به هنگام کاهش مراجعات اهداکنندگان، کمبود پلاکت است وگرنه به دلیل تقویت شبکه خون‌رسانی، دغدغه‌ای از بابت تامین خون نداریم.
آنچه مسوولان وزارت بهداشت درباره ماهیت ویروس کرونا می‌گویند این است که این ویروس، دوره نهفتگی دارد و ممکن است اهداکننده خون، به ویروس آلوده شده و ناقل باشد اما هیچ علامت ظاهری از بابت آلودگی به کرونا نداشته باشد.
پزشکان ما در مراکز انتقال خون، در مشاوره و معاینه پزشکی از اهدا کننده درباره سابقه ابتلا به سرماخوردگی یا حتی وجود افراد بیمار در منزل سوال خواهند کرد.
فرض کنیم فرد اهدا کننده مبتلا به سرماخوردگی نیست و به قم هم سفر نکرده اما آلوده به ویروس کروناست. اگر این فرد خون اهدا کند و خون کامل یا پلاکت او وارد چرخه مصرف شود، آیا این ویروس به بیماران دریافت‌کننده خون یا پلاکت منتقل می‌شود؟
پزشکان بخش اهدای خون، در هنگام مشاوره و معاینه، افراد پرخطر را به‌طور موقت یا دائم از اهدای خون معاف می‌کنند. این حذف و معافیت هم ربطی به شیوع بیماری ویروسی ندارد. قرار نیست تمام مراجعه‌کنندگان، قابلیت اهدای خون داشته باشند.
ریاست اسبق سازمان در دهه 80 می‌گفت در ایران، معمولا 5 درصد از اهداکنندگان از اهدای خون معاف می‌شوند.
در بسیاری از کشورها، این عدد حدود 20 درصد است. در دهه 80 این عدد در ایران حدود 13 درصد بود و حالا حدود 16 درصد است. مصرف‌کنندگان مواد مخدر، بیمارانی که جراحی قلب باز داشته‌اند و مبتلایان دیابت که انسولین تزریق می‌کنند، معافیت دائم دارند اما افراد دچار پرفشاری خون، افرادی که ظرف یک هفته پیش از اهدا، مراجعه به دندانپزشک داشته‌اند و مصرف‌کنندگان برخی داروها، به‌طور موقت از اهدای خون معاف می‌شوند.
آیا ویروس کرونا از طریق خون یا پلاکت اهدایی می‌تواند به بیماران دریافت‌کننده فرآورده خونی منتقل شده و آنها را بیمار کند؟
هیچ شواهدی درباره انتقال ویروس از طریق خون و فرآورده خونی در منابع علمی وجود ندارد و تنها راه سرایت این ویروس، قطرات تنفسی است. حالا اگر فرد اهداکننده، در زمان اهدا هم هیچ علامتی از آلودگی به سرماخوردگی یا کرونا نداشت اما ظرف دو یا سه روز پس از اهدا، علائمی در خود مشاهده کرد، می‌تواند از طریق سیستم خودحذفی محرمانه، به ما اعلام کند که خون اهدایی این فرد، مصرف نشود. اما حتی اگر اعلام هم نکرد، این ویروس از طریق خون منتقل نمی‌شود چون از گروه ویروس‌های سنگین است که بر سطوح می‌نشیند و با قطرات تنفسی منتقل می‌شود.
اگر دولت برای یک شهر، وضعیت قرنطینه اعلام و اعمال کند و ساکنان آن شهر، حاضر به ترک خانه‌های خود نباشند، آیا امکان اهدای خون در منزل وجود دارد؟
به هیچ وجه چنین کاری امکان‌پذیر نیست چون برای اهدای خون، به فراهم آوری تجهیزات و شرایط استریل نیاز داریم که در منزل افراد، ایجاد چنین شرایطی ممکن نیست. اما حتی در صورت اعلام شرایط قرنطینه، خون مورد نیاز مراکز درمانی یک شهر توسط سایر شهرها تامین خواهد شد. صرفا هم اعلام وضعیت قرنطینه، عامل کاهش مراجعات مردم برای اهدای خون نیست. شرایط جوی؛ سرمای هوا، بارش برف و باران و حتی کوتاه بودن طول روز از جمله دلایلی است که باعث کاهش مراجعات مردم برای اهدای خون می‌شود.
آمار اهدای خون در کشور چه رقمی است؟
سالانه در کشور 2 میلیون و 500 هزار نفر برای اهدای خون مراجعه می‌کنند که از این تعداد مراجعه، 2 میلیون و 100 هزار واحد خون اهدا می‌شود.
در مقایسه هفته گذشته و به دنبال اعلام قطعی شناسایی مبتلایان آلوده به ویروس کرونا، با هفته مشابه سال 97، آمار اهدای خون چه مقدار کاهش داشته؟
تاکید کردم که این کاهش مراجعه طبیعی است.
عددی از کاهش آمار اهدای خون نمی‌دهید؟
در بعضی استان‌ها کاهش 30 درصدی داشتیم، در بعضی استان‌ها کاهش 20 درصدی داشتیم، در بعضی استان‌ها هم هیچ کاهشی نداشتیم.
کاهش آمار اهدا در استان‌های تهران و قم و گیلان چند درصد بوده؟
با وجود آنکه بیشترین نیاز روزانه خون و فرآورده‌های خونی در کشور مربوط به استان تهران است و ضروری است که در این استان، روزانه 1200 واحد خون اهدا شود، ولی در استان تهران حدود 35 درصد کاهش اهدا داشتیم. در استان قم حدود 30 درصد کاهش اهدا داشتیم. در استان گیلان حدود 40 درصد کاهش اهدا داشتیم ولی شرایط جوی هم در کاهش آمار اهدا در استان گیلان تاثیرگذار بود.
