عمر مدارک‌دانشگاهی به سر آمده؟
مدیر تسلا به تازگی اعلام کرده است که افراد بدون مدرک دانشگاهی هم می‌توانند در این شرکت استخدام شوند تصمیمی که از چند منظر قابل بررسی است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از خراسان، به تازگی ایلون ماسک، مدیر شرکت تسلا در توئیتر اعلام کرده است که در زمان استخدام کارمندان در این شرکت پرآوازه و پیشرو در زمینه فناوری‌های پیشرفته، آن‌ها همیشه دنبال نیروهایی با تحصیلات دانشگاهی نیستند. اتفاقی که در شبکه‌های اجتماعی مورد توجه مخاطبان قرار گرفت. البته این حرف تازه‌ای از سوی ماسک نیست. سال 2014 او در گفت وگویی با یک نشریه آلمانی گفته بود برای آن‌ها اهمیتی ندارد که داوطلبان همکاری با آن‌ها از دانشگاه‌های معروف دانش آموخته شده باشند یا خیر، حتی تمام کردن دوره دبیرستان هم در این مورد اهمیتی ندارد بلکه آن چه مهم است، توانایی‌های فرد و تجارب عملی اوست. ماسک اولین فردی نیست که چنین موضع‌گیری‌هایی را داشته، در واقع چند سالی است که بسیاری از شرکت‌های پیشرو، شرط داشتن مدرک دانشگاهی برای استخدام را حذف کرده و در عوض روش‌های متفاوتی را برای پیدا کردن نیروهای مناسب مجموعه خود در پیش گرفته‌اند. در این پرونده به معرفی تعدادی از شرکت‌ها که تاکنون گفته‌اند مدرک دانشگاهی شرط لازم استخدام در مجموعه آن‌ها نیست، پرداخته ایم. در کنار آن به تجربه دو شرکت معروف یعنی گوگل و آی‌بی‌ام در زمینه بررسی صلاحیت افراد و آموزش کارکنان پرداخته ایم و مروری بر مشاغلی که تاثیر تحصیل دانشگاهی در اشتغال در آن‌ها رو به کاهش است، خواهیم داشت تا به یک سوال تامل برانگیز پاسخ دهیم: «آیا عمر مدارک‌دانشگاهی به سر آمده است؟»
استخدام بدون نیاز به مدرک‌دانشگاهی!
شرکت‌های سرشناسی همچون گوگل، اپل و ... آمارهایی از میزان کارمندان دانشگاه نرفته خود منتشر کرده‌اند
طی سال‌های اخیر تعداد مجموعه‌هایی که مدرک‌دانشگاهی را از شروط لازم استخدام حذف کرده‌اند، رو به افزایش است. این رویه البته از حدود سال 2010 به این طرف با استقبال مواجه شده است و حالا شاهد افزایش کارمندان بدون مدرک دانشگاهی در شرکت‌های سرشناس و پیشرو در زمینه فناوری هستیم. مروری بر بخشی از این شرکت‌ها و آماری که آن‌ها از میزان کارمندان دانشگاه نرفته خود منتشر کرده‌اند، می‌تواند نشان از لزوم بازنگری در اهمیت مدرک دانشگاهی در اشتغال در هزاره سوم برای بسیاری از بخش‌ها باشد.
گوگل|سال 2014 بود که لازلو باک، یکی از مدیران گوگل در گفت وگویی با نیویورک تایمز گفت: مجموعه گوگل به این نتیجه رسیده است که نمرات تحصیلی افراد هیچ ارزشی ندارند، چرا که این نمرات هیچ چیزی را در آینده کاری افراد پیش‌بینی نمی‌کنند. بر این اساس هم در برخی بخش‌های تخصصی این مجموعه تا 14 درصد افراد تیم‌ها را افرادی تشکیل می‌دهند که هیچ گونه مدرک دانشگاهی ندارند.
آی‌بی‌ام|دسامبر 2016 یعنی حدود سه سال قبل، جینی رومتی، مدیر شرکت آی‌بی‌ام، سرمقاله‌ای برای یواس‌ای تودی نوشت و در آن از سیاست‌های جدید این شرکت در جذب نیرو گفت. طبق این مقاله، در آن زمان حدود یک سوم کارکنان این شرکت، مدرک دانشگاهی نداشته‌اند. این در حالی است که برخی از آن‌ها در مشاغلی بسیار تخصصی مانند محاسبات فضاهای ابری (cloud computing) مشغول به کار بوده‌اند.
اپل|طبق آن چیزی که شرکت اپل گزارش داده است، حدود نیمی از نیروهای استخدام شده این شرکت در سال 2018 را افرادی تشکیل داده که مدرک دانشگاهی نداشته‌اند. دلیل این موضوع از سوی «تیم کوک» مدیر اپل، نبود برنامه‌های آموزشی متناسب با نیاز بازار کار اعلام شده است. او گفته بسیاری از دانشگاه‌ها، مهارت‌های ضروری برای ورود به بازار کار در حوزه فناوری‌های جدید را به دانشجویان آموزش نمی‌دهند و در نتیجه این مسئله، داشتن مدرک دانشگاهی در برخی مشاغل امتیازی محسوب نمی‌شود.
و دیگر شرکت‌های بنام و سرشناس|افزون بر این شرکت‌ها، می‌توان به نام‌های دیگری هم در این زمینه اشاره کرد، از جمله: مجموعه هیلتون (فعال در بخش هتلداری)، پالیکس، هول فودز و کاستکو(سوپرمارکت‌های زنجیره‌ای)، بانک آو آمریکا (حوزه بانکداری)، لوییز و هوم دیپوت(مبلمان خانگی و دکوراسیون داخلی)، استارباکس و چیپتول (کافه و رستوران‌های زنجیره‌ای). تمامی این شرکت‌ها تا به امروز به صورت رسمی اعلام کرده‌اند که داشتن مدرک دانشگاهی دیگر شرطی ضروری برای بسیاری از فرصت‌های شغلی در این مجموعه‌ها نیست. لازم به یادآوری است که منظور از این فرصت‌های شغلی که نیازی به مدرک دانشگاهی ندارند، نگهبانی، نیروهای خدماتی و مواردی از این دست نیست چه این‌که پیش از این هم در اغلب شرکت‌ها برای به کارگیری نیروهای خدماتی، مدرک تحصیلی اهمیتی نداشته است. اگر برایتان سوال است که پس این فرصت‌های شغلی که به تازگی شرط مدرک دانشگاهی برای استخدام در آن‌ها حذف شده است چیست؟ می‌توانید به قسمت(کدنویسی، تکنیسین برق و طراحان حوزه مکانیک!) در همین پرونده مراجعه کنید.
کدنویسی، تکنیسین برق و طراحان حوزه مکانیک!
باورکردنی نیست اما بسیاری از مشاغلی که افراد بدون مدرک دانشگاهی در آن‌ها استخدام می‌شوند، تخصصی هستند.
سایت لینکدین، شبکه‌ای اجتماعی بر مبنای روابط کاری و حرفه‌ای است. این شبکه اجتماعی بیش از 600 میلیون عضو از سراسر دنیا دارد. به صورت معمول اطلاعات مربوط به تحصیلات و وضعیت شغلی و سوابق افراد در این شبکه در دسترس است. بنا بر این می‌توانیم آن را مرجع مناسبی برای بررسی ارتباط بین تحصیلات و شغل افراد در نظر بگیریم. در سال 2018 این مجموعه بررسی‌هایی روی اطلاعات ارائه شده توسط افراد در این فضا انجام داد و متوجه شد به طور مثال در آمریکا، احتمال به کارگیری افراد بدون تحصیلات دانشگاهی در برخی موقعیت‌های شغلی از افراد دارای مدرک دانشگاهی پیشی گرفته است. طبق این گزارش در سه زمینه این وضعیت به روشنی مشخص است؛ تکنیسین‌های برق، طراحان حوزه مکانیک و نمایندگان بازاریابی.
کدنویسی هم نیازی به مدرک ندارد!
افزون بر این بررسی، شرکت‌های پیشرو در حوزه فناوری نیز در گزارش‌های متعددی تا به امروز اعلام کرده‌اند که در برخی حوزه‌های تخصصی آن‌ها دنبال نیروهایی هستند که تجربه عملی داشته باشند و بر این مبنا اگر کسی نشان دهد که در حوزه مدنظر آن‌ها توانایی لازم را دارد، دیگر مدرک تحصیلی او برای آن‌ها اهمیتی ندارد. یکی از مهم‌ترین زمینه‌هایی که شرکت‌ها به دنبال جذب نیروهای دارای تجربه هستند و اهمیت مدرک تحصیلی در آن به شدت رو به کاهش است، کدنویسی است.
نیازی به گذراندن واحدهای غیرکاربردی نیست
البته جذب نیروهایی که مدرک دانشگاهی ندارند، به معنای آن نیست که تمامی مواد آموزشی در دانشگاه‌ها بدون استفاده است. یکی از روش‌هایی که برخی شرکت‌ها این روزها استفاده می‌کنند، جذب نیروهای بدون مدرک دانشگاهی و سپس الزام کارمندان به گذراندن تعدادی واحد دانشگاهی طبق قراردادی که شرکت با دانشگاه‌ها دارد، است. به این ترتیب افراد بدون این‌که وقت‌شان برای گذراندن واحدهای بدون استفاده در بازار کار گرفته شود، می‌توانند زودتر سر کار بروند و با یادگیری موارد لازم، پیشرفت کنند.
معیارهای ارزیابی در آزمون‌های استخدامی بدون مدرک دانشگاهی
آن‌چه باید درباره تجربه جالب گوگل و آی‌بی‌ام در زمینه استخدام نیروهای بدون مدرک دانشگاهی دانست تا صحبت از حذف مدرک دانشگاهی به عنوان شرط لازم برای به کارگیری نیروها می‌شود، برخی افراد درباره احراز صلاحیت داوطلبان ابراز نگرانی می کنند و می‌گویند اگر قرار به حذف تاثیر مدرک و نمرات دانشگاهی باشد، پس چطور می‌توان فهمید که به عنوان مثال یک جوان از عهده مسئولیت‌هایی که قرار است به او سپرده شود، بر می‌آید. برای پاسخ به این سوال، تا کنون دو روش بیش از دیگر شیوه‌ها مورد استقبال قرار گرفته است؛ اول فراهم کردن موقعیت‌های آموزشی برای داوطلبان از سنین پایین و سپس انتخاب نیرو از بین افراد آموزش دیده و دوم ارزیابی داوطلبان جوان بر اساس معیارهایی متفاوت از آن‌چه به صورت سنتی انجام می‌شود. در ادامه برای معرفی دقیق‌تر این دو روش، از تجربه دو شرکت مطرح بیشتر خواهیم گفت.
آی‌بی‌ام؛ آغاز آموزش‌ها از دوره دبیرستان
سال 2010 شرکت آی‌بی‌ام به صورت آزمایشی مجموعه آموزشی ویژه خود را تاسیس کرده است. در این مجموعه در کنار آموزش سنتی دبیرستان، دانش آموزان این مجموعه مهارت‌های لازم برای ورود به بازار کار در حوزه‌های مدنظر این شرکت را دریافت می‌کنند. در این روش، دانش‌آموزان در انتهای دوره دبیرستان در کنار دیپلم، گواهی نامه گذراندن دوره‌های آموزشی را هم دریافت می‌کنند. دوره‌هایی که همگی بر اساس نیاز بازار به نیروهای متخصص طراحی شده است. این شرکت در سال 2016 اعلام کرد که تصمیم دارد برای تاسیس دست کم 20 مجموعه مشابه دیگر در سراسر آمریکا کمک کند. در عین حال که طبق گزارش‌ها، این ایده(ترکیب آموزش نظری در کنار مهارت‌آموزی در دوره دبیرستان) تا به امروز در بیش از 100 مجموعه دیگر در آمریکا پیاده‌سازی شده است.
نکته متمایزکننده این روش
هم اکنون در ایران نیز برخی از مجموعه‌های اقتصادی و صنعتی، مراکز آموزشی وابسته تاسیس کرده‌اند. این مراکز بعد از آموزش افراد از بین آن‌ها نیروهایی را دعوت به کار می‌کنند. اما یکی از نکات متمایزکننده روش آی‌بی‌ام با این روش، در سن افراد تحت آموزش است. این شرکت دوره‌های آموزشی خود را از همان نوجوانی آغاز می‌کند و آن را همراه با آموزش نظری رایج در مدارس کرده است. مزیت این وضعیت آن است که افراد از همان دوره نوجوانی با نیاز بازار کار آشنا می شوند و جدی‌تر به مسئله انتخاب کار و شغل فکر می‌کنند. در عین حال که خواندن دروس نظری امکان ادامه تحصیل آن‌ها در دانشگاه‌ها را از آن‌ها سلب نمی کند و اگر بخواهند می‌توانند بعد از اتمام دبیرستان همچنان به روش سنتی و قدیمی وارد دانشگاه شوند. اما در ایران، افراد اغلب بعد از اتمام دبیرستان، تازه وارد این مراکز آموزشی می‌شوند و به این ترتیب باز باید چند مدتی را روی آموزش خود هزینه کنند تا بلکه بعد از آن بتوانند کاری پیدا کنند.
گوگل، استفاده از 5 معیار در عوض مدرک دانشگاهی
همان‌طور که اشاره شد گوگل چند سالی است که مدرک دانشگاهی را دیگر به عنوان شرط ضروری استخدام در نظر نمی‌گیرد. در عوض این مجموعه به دنبال ارزیابی پنج معیار در داوطلبان است و در صورتی که داوطلبی حد نصاب مد نظر در این پنج معیار را کسب کند، می‌تواند وارد این مجموعه شود. اما این معیارها چه هستند؟
توانایی شناختی
برای گوگل مهم‌ترین توانایی، توانایی شناختی کارکنان (و نه هوش آن‌ها) است. منظور از توانایی شناختی در این شرکت، توانایی تحلیل داده‌ها و کنار هم قرار دادن اطلاعات و تحلیل آن‌هاست. گوگل این توانایی را با مصاحبه‌های ساختاریافته استاندارد تهیه شده توسط این شرکت، ارزیابی می‌کند.
توان رهبری هوشمندانه گروه
مهارت دوم که در این شرکت اهمیت زیادی دارد، توانایی مشارکت هوشمندانه در راهبری یک گروه است. این‌که فرد به عنوان عضوی از یک گروه و در صورت بروز مشکل، بتواند در زمان مناسب پا پیش بگذارد و گروه را برای حل مشکل رهبری کند و در عین حال اگر فرد دیگری در حال رهبری گروه برای عبور از مشکل است، به شکلی کارآمد با او تعامل و به او کمک کند.
مسئولیت‌پذیری
مسئولیت‌پذیری و داشتن احساس مالکیت به کار و مسئولیت، دیگر ویژگی است که گوگل به دنبال آن در کارمندان خود است. این‌که افراد به مسائل شرکت حساس و با احساس مسئولیت بالا به دنبال حل مسائل باشند.
فروتنی و آمادگی برای یادگیری
ویژگی چهارم مدنظر گوگل، فروتنی و تواضع است. این‌که فرد اگر احساس می‌کند که فرد دیگری در گروه، مسئولیتی را بهتر از او می‌تواند به سرانجام برساند، از سر راه او کنار رود و او را یاری کند. فروتنی برای مجموعه گوگل از چند نظر اهمیت دارد. اول آن‌که به این ترتیب افراد همه امکان نشان دادن توانایی‌های خود را می یابند و دوم آن‌که به افراد کمک می‌کند تا بتوانند ایراد کار خود را ببینند و در زمان مناسب برای حل آن‌ها اقدام کنند. طبق تجربه گوگل، ویژگی فروتنی کارکنان، اهمیت زیادی در پیشرفت کار دارد، اما با وجود اهمیت آن، این ویژگی دقیقا نکته‌ای است که بسیاری از دانش آموختگان دانشگاه‌های برتر از آن محروم هستند. چرا؟ چون بیشتر این افراد به واسطه این که کمتر تجربه شکست خوردن در زندگی داشته‌اند، بیش از حد لازم اعتماد به نفس دارند و در نتیجه وقتی گروه با مشکلی روبه رو می‌شود؛ اغلب این مشکل را به فردی غیر از خود نسبت می‌دهند.
دانش تخصصی؛ کم‌اهمیت‌ترین ویژگی!
اما کم‌اهمیت‌ترین ویژگی که گوگل به دنبال آن است، دقیقا چیزی است که در دانشگاه‌ها آموزش داده می‌شود؛ یعنی دانش تخصصی. مدیران گوگل می‌گویند داشتن دانش تخصصی خوب است اما در عرصه عمل، اگر فردی بدون تخصص بالا، دارای توانایی شناختی خوب، کنجکاوی، توانایی راهبری، احساس مسئولیت و فروتنی باشد، در نهایت در اغلب زمینه‌های تخصصی، عملکردی مشابه فردی خواهد داشت که تخصص بالایی دارد. گوگل می‌گوید برای ما این‌که افراد توانایی انجام کاری را داشته باشند، اهمیت دارد اما این‌که به چه روشی این مهارت‌ها را آموخته‌اند، اهمیتی ندارد بنابراین چه فرد در دانشگاه آموخته باشد و چه در جای دیگر، برای ما تفاوتی ندارد.
