در میادین میوه و تره‌بار شهر چه می‌گذرد؟

کمتر از 2 هفته به پایان سال باقی است و در این میان بازار خرید‌ میوه نیز آرام آرام داغ‌تر می‌شود. گزارش پیش رو از میدان میوه و تره‌بار جلال آل احمد در ابتدای کردستان، معروف به قزل قلعه است که روزگاری محل نگهداری زندانیان بود و اکنون به محلی برای عرضه انواع میوه و دیگر مواد غذایی مورد نیاز مردم تبدیل شده است. در این گزارش سعی می‌شود تا قیمت میوه در میادین، تنوع و فراوانی میوه، میزان رضایت مردم، کیفیت و استقبال خریداران از این جایگاه‌های عرضه بررسی می‌شود. ساعت حدود 10:30 است، ابتدای ورود به محوطه میدان تره‌بار خانم میانسالی کیسه‌های خرید میوه را در صندوق ماشینش می‌گذارد. از او می‌پرسم آیا قیمت‌ها مناسب بود؟ می‌گوید: به نسبت اینکه میدان تره‌بار است قیمت مناسب نیست. اینگونه توضیح می‌دهد کسانی که برای خرید به میدان میوه مراجعه می‌کنند انتظار دارند نسبت به مغازه‌های بیرون کاهش قیمت بیشتری داشته باشد اما اینطور نیست. وی در حالیکه میوه‌های داخل کیسه را نشانم می‌دهد می‌گوید میوه‌ها هم کیفیت خوبی ندارند. قسمت‌های بالایی شیک‌تر و درشت‌تر است اما قسمت‌های زیرین کوچکتر و بی‌کیفیت هستند. برخورد فروشندگان هم اصلا مناسب نیست؛ انگار دعوا دارند و البته اجازه جدا کردن میوه‌ها را هم نمی‌دهند. غرفه‌هایی هم که برای دستچین کردن گذاشته‌اند همان قیمت مغازه است بنابراین میوه با کیفیت همان قیمت مغازه است و میوه ارزان هم کیفیت ندارد. از این خانم که خودش را دیپلم خانه‌دار معرفی می‌کند در مورد قیمت میوه‌هایی که خریده است، می‌پرسم می‌گوید: سیب 2800 تومان، نارنگی 2900 تومان، پرتقال دستچین 2400 تومان، خیار 1800 تومان، کیوی 2800 تومان و موز را 4300 تومان خریده‌ام. او میوه‌ها را پشت ماشین می‌گذارد و من به طرف جلوی میدان میوه روانه می‌شوم. صفی طولانی حدود 150 نفر جلویم سبز می‌شود، تعجب می‌کنم و با اولین خانمی که در صف ایستاده است صحبت می‌کنم، می‌گوید: صف خرید سبد کالاست و تکمیلی مرحله اول است. از وی می‌پرسم آیا خرید میوه هم دارید؟ می گوید بله اما قیمت‌ها با مغازه خیلی تفاوت ندارد. برخی میوه‌ها کیفیت مناسبی ندارند و باید دستچین شوند که چنین اجازه‌ای را نمی‌دهند اما در مجموع با توجه به قدرت پایین مردم برای خرید چنین مجموعه‌هایی مناسب است. او هم از برخورد فروشندگان میوه اظهار گله‌مندی می‌کند و می‌گوید طلبکارانه برخورد می‌کنند و کیسه‌های میوه را به هر میزان که پر کرده‌اند وزن می‌کنند و حساب می‌کنند و توجهی به آنچه که ما سفارش داده‌ایم نمی‌کنند. او تاکید می‌کند که اخلاق نادرست فروشندگان میوه را حتما گزارش دهم. *میوه‌های دستچین میادین با 30 درصد قیمت بالاتر مردی که با چند بسته میوه به طرف ماشینش حرکت می‌کند از او درباره قیمت و نحوه برخورد فروشندگان می پرسم اظهار رضایت می‌کند و می‌گوید: امکان سوا کردن میوه‌ها در برخی غرفه‌ها هست اما 30 درصد گرانتر حساب می‌کنند. این مرد میانسال دلیل خرید اکثر مردم از اینگونه میادین را به خاطر ارزانی و قیمت مناسب نسبت به مغازه‌های بیرون بیان می‌کنند. وارد بخش اصلی میدان میوه و تره‌بار می‌شوم رفت‌وآمدها تقریبا زیاد است در غرفه‌ها یک دو تا خریدار پیدا می‌شود، در اولین غرفه سمت راست این میدان میوه اجازه دستچین(انتخاب توسط مشتری) داده می‌شود قیمت‌های روی میوه‌ها چنین است: کیوی 3200 تومان، سیب زرد 2800 تومان، قرمز 2500 تومان، پرتقال تامسون 1900 تومان، پرتقال سانگین شمال 1450 تومان و موز 4150 تومان. از فروشنده درباره اینکه چقدر به دلیل دستچین بودن قیمت را بیشتر کرده است،‌می‌پرسم، می‌گوید: کیلویی 300 تومان بالاتر حساب می‌کنیم اما استقبال از این نوع میوه‌ها به خاطر گرانی کمتر است. حتی در میوه‌های بسته‌بندی که در غرفه‌های دیگر کیلویی 500 تومان بیشتر حساب می‌کنند استقبال کمتری می‌شود. مردم به دنبال میوه ارزان هستند. قدرت خرید مردم کمتر است و در این مکان‌ها به ندرت کسی حاضر می‌شود پول بیشتری برای میوه درجه یک بپردازند. مراجعه‌کنندگان به این مکان‌ها به دنبال میوه ارزان و مناسب هستند. وی می‌گوید: قیمت‌ها نسبت به هفته گذشته تغییری نکرده است اما قیمت برای شب عید بیشتر خواهد شد. از او درباره دلیل گرانی می‌پرسم می‌گوید: پرتقال شمال را برف از بین برده است. برخی از انبارهای میوه یخ زده و بیرون ریخته‌اند. کیوی هم از همین الان در بازار کم است و سیب هم نسبت به سال گذشته کمتر تولید شده است. وی ادامه می‌دهد در حالی که سال گذشته سیب 1500 تومان بود امسال به 2500 تومان رسیده است. این مسئول غرفه می‌گوید: قیمت‌های میوه در میادین میوه نسبت به مغازه‌های بیرون 50 درصد پایین‌تر است. دقایقی منتظر می‌مانم تا خریدار محصول سالم پیدا شود و از او درباره دلیل خریدش سئوال کنم. کسی نمی‌آید، رد می‌شوم. در نظرم تفاوت قیمت‌ غرفه‌ها را مرور می‌کنم که آیا اینجا نیز همانند مغازه‌های بیرون با همدیگر تفاوت دارند؟ یکبار دیگر قیمت میوه‌های غرفه کناری را مرور می‌کنم. نارنگی کینو 1800 تومان، توت فرنگی 9500 تومان، نارنگی میدری 2950 تومان، لیمو شیرین 1500 تومان، تامسون 2470 تومان، لیمو ترش 2730 تومان. قیمت‌های غرفه‌ها تفاوت‌های معنی‌داری ندارند. تنها تفاوت به دلیل کیفیت آنهاست. خوشحال می‌شوم که حداقل بازاری پیدا کرده‌ام که قیمت‌ها تفاوت‌های آنچنانی باهم ندارند. *کیفیت کم میوه‌های میدان تره‌بار میوه درجه یک در این میدان تره‌بار کمتر می‌بینم اکثر میوه‌ها درجه دو و سه هستند و مسئولان غرفه‌ها هم دلیل آن را استقبال کمتر خریداران از میوه‌های درجه یک عنوان می‌کنند. یک مرد کنارم ایستاده است و دلیل نوشتن قیمت‌ها را می‌پرسد. می‌گویم خبرنگارم. وی دفتر بازرسی میدان میوه را نشانم می‌دهد و می‌گوید آنجا بروم و همه این قیمت‌ها را مکتوب بگیرم. او خود را بازرس میدان معرفی می‌کند اما من ترجیح می‌دهم تنها به مشاهداتم اعتماد کنم. وی می‌گوید: قیمت میوه‌ها را آنها تعیین می‌کنند و حتی برچسب‌های محصولات سالم را نیز آنها می‌دهند. *میوه‌های سالم با 30 درصد گران‌تر غرفه محصولات سالم نگاهم را جذب می‌کند. میوه‌هایی با قیمت بالاتر و ظاهری نامناسب‌تر. دلیلش را می‌پرسم. مسئول غرفه می‌گوید محصولات سالم هستند یعنی کود شیمیایی و سم در آنها استفاده نشده است. قیمت‌ها اینچنین است: لیموترش 2730، کیوی 4030، پرتقال سانگین 2275، به 5200، سیب 3600 . مسئول غرفه می‌گوید: قیمت‌ها به دلیل اینکه مواد شیمیایی در آن استفاده نشده است 30 درصد بیشتر هستند. برچسب "پارسیان میوه البرز" نیز روی میوه‌ها نصب شده است. مسئول غرفه می‌گوید: میوه‌های سالم از بارانداز وزارت جهاد کشاورزی مستقیم به این میادین می‌آید و این برچسب‌ها را آنجا زده‌اند. *مرغ سبز کیلویی 9900 تومان در این غرفه مرغ سبز هم عرضه می‌شود به قیمت کیلویی 9900 تومان. از مسئول غرفه از علت بالا بودن بیش از 3000 تومان قیمت مرغ سبز می‌پرسم و می‌گوید: داروی آنتی‌بیوتیک نخورده‌اند. مرغ سبز سال پیش به کشور آمده است و اکنون برخی شرکت‌ها تولید می‌کنند. او می‌گوید از تولید‌کننده کیلویی 8700 تومان خریده‌ام و 14 درصد هم خودم سود می‌برم و به قیمت 9900 تومان می‌فروشم. روی مرغ به اصطلاح سبز برچسب شده است «بدون مصرف آنتی‌بیوتیک، مرغ الماس سبز» عضو سازمان جهانی ایمنی غذا. او درب یخچالش را باز می‌کند که تنها 3 تکه از مرغ سبزش باقی مانده است و همه آنها را تا ساعت 12 ظهر به فروش رسانده است. وقتی غرفه را ترک می‌کنم به این فکر هستم که آیا چه کسی به این قیمت‌ها و برچسب‌هایی که کیفی بودن را به خریدار القا می‌کند باید نظارت کند. سالهاست در کشور ما صحبت از محصولات سالم، ارگانیک، سبز، بدون آنتی‌بیوتیک می‌شود اما کسی نیست به اینها نظارت کند. اصولا اکثر این برچسب‌ها از سوی شرکت‌های خارجی داده می‌شود. شرکت BCS آلمان نمونه‌ای از آن است که چندین سال است در کشور به محصولات کشاورزی مجوز ارگانیک و سالم می‌دهد. در همین ارتباط نماینده شرکت BCS آلمان به فارس می‌گوید: آنها بازدید‌های چند نوبته و سرزده از محل‌های تولید دارند و اگر تائید کنند مجوز داده می‌شود. البته چند شرکت داخلی هم از این کارها می‌کنند اما آنچه که مهم است نظارتی بر آنها نمی‌شود. چندین بار شنیده شده است که صادر‌کنندگان اینگونه برچسب‌ها تخلفاتی کرده‌اند و فسادی در کارشان هست و اگر اینطور باشد چرا باید مردم 70 تا 80 درصد قیمت بالا را به دلیل برچسب‌های کذایی بپردازند؟ *هندوانه‌های بدون مشتری/همه نوع محصول با ذائقه مشتری! در غرفه‌ دیگری هنداوانه‌های زیادی روی هم انباشته است. تعجب می‌کنم؛ در این فصل هندوانه! قیمت هم کیلویی 950 تومان اما خریداری نمی‌بینم. در کنار آن خیار گلخانه 1350 تومان و انارهایی که کیفیت بسیار پایینی دارد 2100 تومان به فروش می‌رسد. از فروشنده می‌پرسم چرا انار به این بی‌کیفیتی؟ می‌گوید قیمت‌ها بالاست مردم نمی‌توانند بخرند. ما با توجه به استقبال مردم میوه می‌آوریم. میوه درجه یک اینجا به فروش نمی‌رود. اکثر کسانی که اینجا می‌آیند عمده می‌خرند و دوست دارند قیمت مناسب‌تر باشد. دو خانم میانسال که شباهت‌ زیادی هم دارند کیسه‌های بزرگ سیب‌زمینی و پیاز را به دلیل سنگینی‌اش زمین گذاشته‌اند تا کمی استراحت کنند می‌گویند: قیمت سیب‌زمینی و پیاز را 2000 تومان خریده‌اند و از قیمت راضی هستند. می‌گویند نسبت به بیرون قیمت بسیار مناسب‌تری دارد زیرا سیب‌زمینی در مغازه کیلویی 3500 تومان است. ادامه می‌دهند: قیمت نارنگی در این مکان کیلویی 2000 تومان است در حالی که در مغازه‌های بیرون 5700 تومان هم می‌دهند. آنها می‌گویند خرید از میدان تره‌بار به صرفه‌تر است زیرا قیمت‌ها پایین است از سویی دیگر تمام خریدها را می‌توان در زمان کوتاه و بدون صرف وقت زیاد انجام داد. از آنها درباره رفتار فروشندگان می‌پرسم. این دو خواهر معتقدند: همه بستگی به برخورد شخص دارد. اگر با کسی به ملایمت و احترام صحبت کنی نتیجه‌اش همان خواهد بود و ما مشکلی در برخورد فروشندگان ندیدیم. صحبت‌های ما با فروشندگان و خریداران تمام شده است در حالی که از محوطه میدان تره‌بار خارج می شوم،‌پیرمرد 60 ساله‌ای به همراه پسر جوانش خرید‌های خود را صندوق ماشین لوکس‌شان می‌گذارند. فرزند، راننده‌‌ی پدر است. از او درباره قیمت‌ها می‌پرسم. می‌گوید: قیمت‌ها خوب نیست و اسفناک‌تر اینکه از این قیمت‌ها چیزی به کشاورز نمی‌رسد. فروشندگان میوه در میادین 50 تا 60 درصد سود می‌برند. او در اثبات حرفش می‌گوید سبزی جعفری را از میدان مرکزی میوه و تره‌بار (واقع در اتوبان آزادگان) کیلویی 480 تومان خریده‌ام اما در اینجا کیلویی 1000 تومان می‌دهند. این تفاوت در فاصله چند کیلومتری اتفاق می‌افتد و حالا حساب کنید کشاورزی که محصولش را از دوردست‌ها فرستاده است چقدر به او رسیده است. وی دلالی و واسطه‌گری را مشکل اصلی بخش کشاورزی عنوان می‌کند و می‌گوید برای تامین امنیت غذایی باید به تولید‌کننده ارزش گذاشت. باید حق زحمتش را به او رساند وگرنه در ادامه راه ناامید خواهد شد. در چرخه تولید باید هر حلقه سهم خودش را ببرد. در کشاورزی کشور ما سهم حلقه‌های واسط نسبت به تولید بسیار است. او البته گریزی هم به سیاست و نفت می‌زند و می‌گوید: این کشور مال ماست. پیران و جوانان باید با چنگ و دندان نگه دارند. برخی سیاست‌های گذشته را تقبیح می‌کند و می‌گوید برداشت قطری‌ها از میادین مشترک نفتی بسیار بیشتر از ما است در حالی که زمانی که ایران نفت برداشت می‌کرد قطری در کار نبود و از رسانه‌ها می‌خواهد در این بخش اطلاع‌رسانی کنند تا بلکه مسئولان به خود آیند. از میدان تره‌بار بیرون آمده‌ام اما در این فکرم که ایران از 13 اقلیم دنیا 11 اقلیم را دارد(به غیر از اقلیم قطب و استوایی که اصلا به کار کشاورزی نمی‌آید)7000 گونه گیاهی با تنوع ژنتیکی فراوان دارد که هیچ کشوری به گردش هم نمی‌رسد، نیروی انسانی فراوان و با قدمتی 7000 ساله در کار کشاورزی که تجربه‌های قنات سازی و کانال‌کشی آنها در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود و 150 هزار مهندس کشاورزی جویای کار، پس چرا تامین میوه عید باید برای کشور دغدغه باشد، اینکه وارد کند یا نکند، البته در اکثر مواقع هم وارد می‌کند. چنین کشوری باید علاوه بر تامین داخل باید نیاز کشور های دیگر را هم برطرف کند، به این نتیجه می‌رسم که ضعف مدیریت در همه‌جا وجود دارد، از تولید گرفته تا توزیع که باعث می‌شود، میوه‌ با قیمت‌ بالاتر به دست مردم برسد اما دست کشاورز هم چیزی نرسد، عامه مردم دستشان به میوه با کیفیت نرسد و تنها برخی که دستشان به دهنشان می‌رسد از این میوه‌ها استفاده کنند.