سقوط بورس بر اثر ناامنی و اختلال اینترنت/ 23هزار میلیارد تومان از ارزش بازار سرمایه دود شد

به گزارش اقتصاد آنلاین بازار سهام امروز با افت سراسری قیمت‌ها مواجه شد. شاخص کل بورس 1.5درصد و شاخص کل هم‌وزن بیش از سه درصد از ارتفاع خود را از دست داد. علاوه بر آن شاخص فرابورس (آیفکس) نیز بیش از 83 واحد افت نشان داد.

ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی بورسی اندکی بیش از هزار میلیارد تومان و خالص خرید اشخاص حقیقی در بورس منفی 357 میلیارد تومان رقم خورد. به عبارت دقیق‌تر اشخاص حقیقی امروز 357 میلیارد تومان از نقدینگی خود را از بورس خارج کردند.

هیجان معامله‌گران حقیقی در بازار امروز بیش از هرچیز دیگر تحت تأثیر اختلال اینترنت و ناامنی‌های خیابانی ایجاد شده در واکنش به افزایش قیمت بنزین، شکل گرفت. در اغلب نمادهای بازار امروز شاهد صف‌های فروش و رقابت منفی برای فروش سهام بودیم. عمدتا این اشخاص حقوقی بودند که در مقام خریدار ظاهر شدند.

ناامنی و زیان 23هزار میلیارد تومانی بازار سهام

در آخرین ساعات روز پنجشنبه هفته گذشته (23 آبان 98) دولت در اقدامی پیش‌بینی نشده، به یکباره اعلام کرد که قصد دارد از ساعت صفر روز جمعه قیمت بنزین آزاد را به 3هزار تومان و بنزین سهمیه‌ای را به هزار و 500 تومان افزایش دهد. همانطور که انتظار می‌رفت، شوک جدید بنزینی پس از شوک‌ ارزی و تورمی در سال گذشته و کاهش قدرت خرید خانوارها، چندان به مذاق آحاد جامعه خوش نیامد. اما روز جمعه که اولین روز افزایش قیمت بنزین محسوب می‌شد، خبر چندانی از ناآرامی و اعتراض خیابانی نبود.

از آنجا که بازار سهام تأثیر مستقیم چندانی از افزایش قیمت بنزین نمی‌پذیرد، بازار سهام در روز شنبه در فضایی آرام و متعادل به کار خود ادامه داد. اما از حوالی ظهر روز شنبه، اعتراضات پراکنده‌ای به افزایش قیمت بنزین در برخی شهرهای کشور آغاز شد.

هرچند به نظر می‌رسید این اعتراضات طبیعی است و احتمالا چندان طول نخواهد کشید، اما مقامات امنیتی از ساعت 15 روز گذشته اقدام به ایجاد اختلال در اینترنت و شبکه‌های ارتباطی کردند. این اقدام اگرچه به هدف حفظ امنیت صورت گرفت اما تأثیر منفی پنهانی دربرداشت. بی‌خبری مردم از شرایط خیابان‌ها منجر به شکل‌گیری نگرانی‌هایی شد که بخشی از آن در بازار سهام امروز انعکاس یافت.

بنابراین افزایش قیمت بنزین که به خودی خود تأثیری در روند معاملات سهام نداشت به بهانه‌ای برای اعتراضات خیابانی و پس از آن قطع ارتباط مردم از فضای مجازی تبدیل شد. این بی‌اطلاعی از شرایط، نگرانی‌هایی را برای سرمایه‌گذاران بازار سرمایه ایجاد کرد و در نتیجه آن، بورس با سقوط آزاد مواجه شد.

اگر این فرضیه صحیح باشد و در کنار آن بتوان فرض کرد که ناامنی‌های ایجاد شده احتمالا به زودی کنترل خواهد شد، می‌توان انتظار داشت که ریزش بورس نیز مقطعی است. به ویژه که اشخاص حقوقی در بازار امروز خریدهای حمایتی سنگینی داشتند. اما به هر حال ریزش نسبتا سنگین قیمت‌های سهام در بازار امروز، منجر به کاهش 23هزار میلیارد تومانی ارزش بازارهای بورس و فرابورس شد.

تردیدهای بودجه‌ای

اگرچه افزایش قیمت بنزین به خودی خود تأثیر چندانی در بازار روند بازار سهام نخواهد داشت، اما پیام‌هایی دربردارد که می‌تواند باعث افزایش نگرانی‌های فعالان بازار سرمایه شود. تصمیم به افزایش قیمت بنزین در شرایطی اتخاذ شد که باعث تشدید تردیدهای بودجه‌‌ای می‌شود. پیش‌بینی می‌شود که دولت تا پایان سال 98 بیش از 140هزار میلیارد تومان کسری بودجه داشته باشد. توجه داشته باشید در زمانی که هنوز بیش از 4ماه تا پایان سال زمان باقی است، نمی‌توان تخمین دقیقی از میزان کسری احتمالی بودجه داشت.

اما با اعلام دفعه‌ای افزایش قیمت بنزین، تردیدها درباره میزان بالای کسری بودجه دولت به یقین نزدیک می‌شود. خصوصا که رویه عوام‌گرایانه دولت در اتخاذ تصمیم درباره دلار 4هزار و 200 تومانی در سال گذشته هنوز فراموش نشده است.

دولت در سال گذشته اصرار داشت که می‌تواند با تخصیص دلار 4هزار و 200 تومانی برای واردات برخی کالاها، از افزایش قیمت کالاها و جهش شدید تورم جلوگیری کند. با وجود آنکه اغلب کارشناسان نسبت به این سیاست ابراز نگرانی کرده بودند، اما دولت با پافشاری بر این تصمیم قصد داشت نشان دهد که افزایش تورم خط قرمزش است.

این همان دولتی که چند روز قبل تصمیم گرفت به طور ناگهانی قیمت بنزین را افزایش دهد. اگرچه اعلام شده که دولت قصد دارد منابع ایجاد شده از افزایش قیمت بنزین را تحت عنوان یارانه جدید به مردم برگرداند، اما برآورد می‌شود که دولت از این عملیات به طور خالص درآمد 15 تا 20هزار میلیارد تومانی خواهد داشت. این میزان از افزایش درآمد آنقدر برای دولت حیاتی بوده که حاضر شده مواضع قبلی خود را فراموش کند و ناگهان قیمت بنزین (کالایی که قیمتش نقشی کلیدی در شکل‌دهی به انتظارات دارد) را تا این حد افزایش دهد.

این افزایش قیمت ناگهانی می‌تواند نشانه‌ای برای افزایش قیمت سایر حامل‌های انرژی در آینده نزدیک تلقی شود. اگر برداشت فعالان بازار سرمایه چنین باشد، احتمالا زودتر اقدام به فروش سهام می‌کنند تا از کاهش حاشیه سود شرکت‌ها در امان بمانند.

تکانه بعدی در بازار ارز و طلا؟

افزایش قیمت سوخت و نقش کلیدی آن در دامن زدن به انتظارات تورمی و همچنین افزایش تردیدها درباره کسری بودجه می‌تواند در کوتاه‌مدت منجر به مهاجرت نقدینگی سرگردان به بازار ارز شود. اگرچه این بازار جنبه امنیتی پیدا کرده و بانک مرکزی بیش از سال گذشته بر این بازار کنترل دارد، اما با شکل‌گیری انتظارات منفی این امکان وجود دارد که بازار ارز بستر شوک بعدی باشد. در این صورت احتمالا در کوتاه‌مدت نقدینگی از بازار سرمایه (سهام، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و اوراق درآمد ثابت) و همچنین بازار پول (سپرده‌های بانکی) خارج خواهد شد و مستقیما بازار طلا و ارز را هدف خواهد گرفت. اما پس از آن دوباره شاهد افزایش سودآوری شرکت‌های بورسی که اغلب آنها وابستگی شدیدی به نرخ ارز دارند، خواهیم شد.

چرخه نارضایتی، ناامنی و شوک اقتصادی

در چنین شرایط خاص و حساسی، به نظر می‌رسد هرگونه اعتراض خام و کور و ایجاد ناامنی نه تنها کمکی نمی‌کند، بلکه زمینه را برای شوک بعدی فراهم می‌کند. اگرچه دولت در کنترل شرایط دشوار اقتصاد عملکرد بی‌نقصی نداشته، اما نباید فراموش کرد که اقتصاد کشور با پدید شوم تحریم مواجه است. با توجه به سابقه مذاکرات و تلاش کشور برای خصومت زدایی و پیمان‌شکنی طرف غربی مذاکرات، به نظر نمی‌رسد که کشور بتواند با راه‌حل‌های سیاسی از این برهه عبور کند. بر این اساس اعتراضاتی ناامن‌کننده که منشأ مشکلات را فراموش می‌کند و ساده‌انگارانه فرض می‌کند که اداره کشور با قیمت نازل حامل‌های انرژی ممکن است، نتیجه‌ای جز ایجاد زمینه برای شوک اقتصادی بعدی نخواهد داشت.