ترامپ برای اردوغان چه نقشه‌ای دارد؟
«تاریخ خود را تکرار نمی‌کند، اما حوادث تاریخی معمولا شبیه به یکدیگر هستند.» این جمله «مارک تواین»، نویسنده رمان ماجراهای هاکلبری فین، روایت روزهای گرفتار در خاک و خون منطقه غرب آسیاست.
برای این منطقه تاریخ تکرار نشده ولی کم نبوده حوادثی که آنقدر شبیه یکدیگر بوده‌اند که گمان کرده‌ایم تاریخ یک‌بار دیگر تکرار شده است. برای غرب آسیا، تاریخ بار دوم، برخلاف آنچه مارکس گفته، تراژدیک‌تر از بار نخست شکل گرفته است. تجاوز نظامی ارتش ترکیه با همکاری تروریست‌های موسوم به «ارتش آزاد سوریه» از همان جنس حوادثی است که سال‌هاست غرب آسیا با آن خو گرفته است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فرهیختگان، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا پس از گفتوگوی تلفنی با رجب طیب اردوغان همتای ترکیه‌ای خود، درباره عملیات نظامی در شمال سوریه اعلام کرد که نیروهای نظامی آمریکا منطقه را ترک خواهند کرد. این اظهارنظر ترامپ به معنای چراغ سبز آمریکا به ترکیه است و چند روز بعد (چهارشنبه) رجب طیب اردوغان فرمان تجاوز به مناطق تحت کنترل شبه‌نظامیان کرد در شمال سوریه به بهانه «مقابله با تروریسم» و ایجاد «یک منطقه امن برای اسکان آوارگان سوری» را صادر کرد. با وجود مخالفت‌های بین‌المللی با تجاوز ترکیه و جنایاتی که تروریست‌های «ارتش آزاد سوریه» رقم زدند، ترامپ همچنان از ادامه تجاوز ترکیه حمایت و به کردها توصیه می‌کرد که حدود 40 کیلومتر از مرزها فاصله بگیرند. برای اردوغان این یک فرصت استثنایی بود، چراکه او از مدت‌ها پیش به دنبال عملیات نظامی در مناطق شمالی سوریه بود و حتی سال گذشته 20 هزار تروریست مورد حمایت خود در ارتش آزاد سوریه را در مرزها مستقر کرد اما مخالفت‌ها با این عملیات، آن را ماه‌ها به تاخیر انداخت. این بار اما اردوغان به بهانه ایجاد منطقه امن، توانسته بود حمایت آمریکا را نیز به دست آورد و بر همین اساس بدون توجه به تهدیدات کشورهای اروپایی، بر تداوم عملیات تا پاکسازی عمق 35 کیلومتری شمال سوریه را تاکید می‌کرد. همه‌چیز اما از شامگاه دوشنبه تغییر کرد. درحالی که ارتش ترکیه و متحدان تروریستش در میانه نبرد بودند، زمینه برای فشارهای عملی بر دولت ترکیه فراهم شد.
دونالد ترامپ با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که تحریم‌های جدیدی قرار است علیه ترکیه اعمال شود. طبق بیانیه کاخ سفید، ترامپ در نامه‌ای که برای اعلام تحریم‌های ترکیه به کنگره ارسال کرده، نوشته است: «من به دلیل وضعیت کنونی در سوریه و مخصوصا اقدامات اخیر دولت ترکیه در اجرای عملیات نظامی در شمال شرقی سوریه، وضعیت اضطراری ملی اعلام می‌کنم.» در ادامه این نامه آمده است: «من این اقدام را انجام می‌دهم، زیرا اقدامات اخیر دولت ترکیه، ماموریت شکست داعش در عراق و سوریه را تضعیف کرده، غیرنظامیان را به خطر انداخته و صلح، ثبات و امنیت در منطقه را تهدید می‌کند. به همین دلیل تهدید غیرمعمول و غیرعادی برای امنیت ملی و سیاست خارجی آمریکا به حساب می‌آید.» ترامپ سپس از مصادره برخی اموال ترکیه خبر داد: «برای مقابله با این تهدید، طبق این دستور تمام اموال و دارایی‌های افراد مشخصی که مسئول یا شریک اقدامات یا سیاست‌هایی هستند که این تهدید [را برای امنیت آمریکا] ایجاد کرده‌اند، در خاک ایالات متحده را بلوکه می‌کند.» علاوه‌بر این تحریم‌ها، آمریکا تعرفه‌های فولاد را تا ۵۰ درصد اضافه و مذاکرات وزارت بازرگانی با ترکیه بر سر یک توافق تجاری به ارزش ۱۰۰میلیارددلار را متوقف کرد.
«استیون منوشین» وزیر خزانه‌داری آمریکا نیز در نشست خبری مقابل کاخ سفید از تحریم «سلیمان سویلو» وزیر کشور، «حلوسی آکار» وزیر دفاع و «فاتح دونماز» وزیر انرژی ترکیه و دو وزارتخانه دفاع و انرژی این کشور خبر داد. علاوه‌بر تحریم‌های دولت آمریکا، کنگره این کشور هم در تلاش برای اعمال تحریم‌هایی علیه ترکیه به دلیل عملیات این کشور در شمال سوریه است. «نانسی پلوسی» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا شامگاه دوشنبه در صفحه شخصی خود در توئیتر از گفت‌وگو با «لیندسی گراهام» عضو جمهوری‌خواه مجلس سنای آمریکا خبر داد و نوشت: «نخستین مساله کاری ما توافق بر سر این بود که باید فورا یک قطعنامه فراحزبی در هر دو مجلس کنگره برای لغو تصمیم خطرناک رئیس‌جمهور در سوریه داشته باشیم.» او افزود: «در مرحله بعد، اعضای هر دو حزب آمریکا در دو مجلس کنگره این کشور باید «قوی‌ترین تحریم‌ها» را علیه ترکیه اعمال کنند.» مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا نیز در بیانیه‌ای ترکیه را تهدید کرد: «برای اینکه از تحریم‌های بیشتر دوری کند، باید تهاجم یک‌جانبه به شمال شرق سوریه را فورا متوقف کرده و به مذاکرات با آمریکا بر سر این منطقه بازگردد.»
اردوغان تنها در میان معرکه
انتقادات بین‌المللی از اقدام اردوغان باعث شد او علاوه‌بر سخنرانی‌های چند روز گذشته، یادداشتی در روزنامه آمریکایی «وال استریت ژورنال» بنویسد و به دفاع از عملیات نظامی این کشور در شمال سوریه و دلایل چرایی این عملیات بپردازد و از جهانیان بخواهد که از او و عملیاتش که تا به حال به گفته نیروهای دموکراتیک سوریه، منجر به آوارگی ۲۷۵ هزار نفر شده اشت، حمایت کند. اما واکنش‌ها آن‌گونه که او می‌خواست شکل نگرفت و تقریبا هیچ‌کشوری در دنیا نیست که از این عملیات حمایت کند. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در چند روز گذشته در گفت‌و‌گوهای تلفنی با رئیس‌جمهور آمریکا و روسای جمهور برخی کشورها خواستار پایان این تجاوز شده است. دیروز چین نیز از ترکیه خواست عملیات خود را متوقف کند. چند کشور اروپایی چون جمهوری چک، ایتالیا، انگلیس و... نیز صادرات سلاح به ترکیه را متوقف کردند تا اردوغان در میانه جنگی که با حمایت آمریکا آغاز کرده است، تنها بماند.
اردوغان شبیه صدام
با افزایش فشارها بر ترکیه رجب طیب اردوغان ناچار خواهد شد فرمان پایان تجاوز به سوریه را بدهد. او گمان نمی‌کرد که چراغ سبز آمریکا برای تحقق اهدافش در کمتر از یک هفته به چراغ قرمز تبدیل شود. اردوغان برای جلب حمایت از عملیات موسوم به «چشمه صلح» حتی در سخنرانی‌اش در مجمع عمومی سازمان ملل به این موضوع پرداخت و در چند هفته گذشته نیز رایزنی‌هایی در این مورد داشت. گفتوگوی تلفنی با ترامپ و بیانیه کاخ سفید پیرامون اینکه عملیات ترکیه به‌زودی آغاز می‌شود، ولی واشنگتن در آن شرکت نمی‌کند و حتی از آن حمایت نخواهد کرد، برای اردوغان به معنای صدور فرمان جنگ بود، چراکه او رایزنی‌هایش را با ترامپ انجام داده و توافق او را نیز اخذ کرده بود. این چراغ سبز بی‌شباهت به ماجرای حمله عراق به کویت نیست. صدام با حمایت آمریکا و با داشتن 35 میلیارد دلار ذخیره ارزی وارد جنگ با ایران شد، ولی در پایان جنگ چند ده میلیارد دلار بدهی خارجی داشت که 30 میلیارد آن به کویت اختصاص داشت. عراق می‌خواست کشورهای عربی این طلب را ببخشند اما کویت زیربار این درخواست نرفت. صدام برای عدم پرداخت این هزینه، نقشه تهاجم به کویت را کشید اما می‌دانست بدون چراغ سبز آمریکا موفق به تجاوز نخواهد شد. بر همین اساس او با «اپریل گلاسپی»، سفیر ایالات متحده آمریکا در عراق دیدار کرد. در این دیدار، صدام از سفیر آمریکا درباره موضع آمریکا پیرامون حمله عراق به کویت سوال می‌پرسد. گلاسپی در پاسخ صدام می‌گوید که کشورش «هیچ‌نظری درباره منازعات داخلی عرب‌ها ندارد و ترجیح می‌دهد که اختلافات از راه‌های مسالمت‌آمیز حل و فصل شود.» این اظهارنظر سفیر آمریکا برای صدام به معنای بی‌طرفی آمریکا در این موضوع بود. او چند هفته بعد از این دیدار در 11 مرداد 1369، فرمان حمله را صادر می‌کند و در چند ساعت ارتش عراق، کویت را اشغال می‌کند. چند ماه بعد و پس از بی‌توجهی صدام به قطعنامه شورای امنیت، آمریکا و متحدانش با پشتیبانی شورای امنیت در دی ۱۳۶۹ (۱۹۹۱) با حمله هوایی عراق را ناچار به خروج از کویت کردند. به نظر می‌رسد شاید قرار است یک بار دیگر منطقه حادثه‌ای شبیه آنچه بر سر صدام آمده است، نظاره کند.
چرا معادله تغییر کرد؟
ناظران مسائل بین‌الملی معتقدند که در دهه 1990 رهبران عراق، تصور درستی از اوضاع سیاسی بین‌المللی نداشتند و در تحلیل وقایع ناموفق بودند. اردوغان در سال‌های گذشته نیز این را ثابت کرده است که در حوزه مسائل منطقه‌ای، درک خیلی واضحی ندارد. او در ابتدای بحران سوریه، حامی تمامی تروریست‌ها و سرپل انتقال آنان به سوریه بود. تا الان نیز بخشی از تروریست‌ها حمایت‌های ویژه ترکیه را پشت سر خود دارند. در سال‌های گذشته چندین بار ترکیه فقط در قضیه سوریه تغییر موضع داده است. این چرخش‌های ناگهانی نشان از نابلدی‌های اردوغان در مسائل منطقه‌ای دارد. برخلاف آنچه اردوغان تصور می‌کرد کردهای سوریه که در سال‌های گذشته حاضر به همکاری با ارتش سوریه نبودند، پس از تجاوز سنگین ارتش ترکیه دست یاری به سوی دولت سوریه دراز کردند. دولت سوریه نیز خیلی زود به این درخواست‌ها پاسخ مثبت داد و نظامیان خود را برای حضور در مناطق شرقی سوریه، به این مناطق اعزام کرد. دیروز وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که ارتش سوریه کنترل کامل «منبج» در حومه استان رقه را به دست گرفته است. منبج یکی از شهرهایی است که تا هفته پیش در کنترل مشترک شبه‌نظامیان کرد و نیروهای عمدتا آمریکایی ائتلاف قرار داشت. اما با آغاز عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه و تصمیم آمریکا برای عقب‌نشینی از این مناطق، شبه‌نظامیان کرد دیروز اعلام کردند با دمشق به توافق رسیده‌اند که کنترل مناطق کردنشین را به دولت مرکزی واگذار کنند. به نوشته خبرگزاری «اینترفکس»، این وزارتخانه همچنین گفت ارتش روسیه با نیروهای مسلح ترکیه در منطقه «منبج» سوریه در تعامل است. نیروی نظامی روسیه در شمال غربی منطقه منبج، در مرز میان سوریه و ترکیه گشت‌زنی می‌کند.
سرهنگ «مایلس کاگینس»، سخنگوی این ائتلاف در توئیتر این خبر را تایید کرد و نوشت: «نیروهای ائتلاف به شکلی حساب‌شده در حال خروج از شمال شرق سوریه هستند. ما از منبج خارج شده‌ایم.» ویدئوهای منتشرشده نیز نشان می‌دهد خودروهای ارتش سوریه در مسیر پیشروی به سمت شهر «منبج» با کاروان نظامی آمریکا که در حال عقب‌نشینی از این شهر هستند، رو در رو شدند. در همین راستا، شبکه خبری «المنار» گزارش داد که نیروهای ارتش سوریه در نزدیکی شهر «عین العرب» حضور دارند و به‌زودی در این شهر مستقر خواهند شد. «علی حیدر»، وزیر آشتی ملی سوریه نیز تاکید کرد که تحولات ۷۲ ساعت گذشته نشان می‌دهد دولت سوریه در تصمیم خود برای حضور در تمامی خاک این کشور مصمم است. این وضعیت دقیقا برخلاف آن چیزی بود که آمریکا تصور می‌کرد و به دنبال آن بود. ارتش سوریه بدون هیچ هزینه‌ای و تنها بر اثر اشتباه محاسباتی آمریکا، در حال استقرار در مرزهایی است که سال‌ها به دنبال تسلط بر آنان بوده است.
