بررسی ارزش واقعی چک‌های برگشتی

نتایج تحلیلی از این گزارش می‌گوید که از «مقدار واقعی ارزش چک‌های برگشتی» در حدود 4 درصد کاسته شده است. آمار چک‌های برگشتی در شاخص‌های ماهانه اقتصادی از جانب بانک مرکزی منتشر می‌شود، این گزارش در پایگاه بانک مرکزی در دسترس عموم قرار گرفته است و روند اسناد مبادله شده و میزان چک‌های برگشتی را از نظر ارزش و تعداد به تصویر می‌کشد. در این گزارش ابتدا به بررسی آمار و گزارش‌های بانک مرکزی پرداخته و بعد از آن با محاسبات و تحلیل این داده‌ها، مقدار واقعی چک‌های برگشتی در ماه‌های اخیر را استخراج می‌کنیم. کاهش ماهانه چک‌های برگشتی در آخر پاییز آمار منتشرشده از روند ارزش چک‌های برگشتی در سه ماه سوم امسال، نشان می‌دهد که بعد از شوک افزایشی در آبان‌ماه، این روند در آخرین ماه پاییز، تغییر مسیر داده و از میزان چک‌های برگشتی کاسته شده است. گزارش بانک مرکزی بیان می‌کند ارزش چک‌های برگشتی در آذرماه به 4 هزار و 530 میلیارد تومان رسید، این در حالی بود که این رقم برای آبان امسال در حدود 5 هزار و 329 هزار میلیارد تومان گزارش شده بود؛ بنابراین در طول یک ماه، 15 درصد از ارزش اسمی چک‌های برگشتی کاسته شده است. همچنین این آمار می‌گوید که در اولین ماه پاییز رقم چک‌های برگشتی 3هزار و 675 میلیارد تومان بوده است، اما می‌توان آمار چک‌های برگشتی را از نظر تعداد نیز مقایسه کرد. بر این اساس در مهرماه سال‌جاری حدود 425 هزار فقره چک برگشت خورد، این رقم در دومین ماه پاییز با 4.3 درصد رشد، به 442 هزار فقره چک رسید، این روند در آذرماه تغییر مسیر داد و مسیر کاهشی را در پیش گرفت. بر این اساس، در این ماه تعداد چک‌های برگشتی با کاهش 1.8 درصدی حدود 435 هزار فقره گزارش شد. بر اساس مجموع تعداد و ارزش چک‌های مبادله شده در هر ماه، می‌توان به‌طور متوسط ارزش هر چک را برآورد کرد، محاسبات در این بخش نشان می‌دهد که ارزش تقریبی هر چک برگشتی در مهرماه در حدود 8.6میلیون تومان بوده است، در ماه دوم پاییز، ارزش هر چک برگشتی نسبت به ماه پیش 40درصد افزایش یافت و به 12.6میلیون تومان رسید؛ اما در ماه آذر از مقدار این افزایش تا حدودی کاسته شد، آمار روایت می‌کند که ارزش تقریبی هر چک برگشتی در این ماه با 13 درصد کاهش به حدود 10.4میلیون تومان رسید. آمار چک‌های برگشتی در اقتصاد نشانه‌هایی از وضعیت کسب‌و‌کار را به تصویر می‌کشد، به همین دلیل افزایش رکود در جامعه و قفل شدن چرخه خرید و فروش می‌تواند بر میزان افزایش چک‌های برگشتی تاثیرگذار باشد. کم شدن تقاضا برای خرید کالا و به تعویق انداختن آن در شرایطی که پیش‌بینی‌ها کاهش قیمت را در زمان آتی نشان دهد، از عوامل افزایش در برگشت چک‌ها بوده است؛ اما آیا می‌توان با مقایسه روند تغییرات در تعداد و ارزش چک‌های برگشتی، تصویر درستی از نوسانات این شاخص اقتصادی در کشور ارائه کرد؟ تعدیل چک‌های برگشتی به مقدار واقعی برخی از کارشناسان معتقدند، برگشت چک‌ها را می‌توان به عنوان شاخصی از «اعتماد بازار» مورد ارزیابی قرار داد؛ با این حال نمی‌توان به عنوان مثال «ارزش» چک‌های برگشت داده‌شده را به عنوان این شاخص مد نظر قرار داد. چرا که انتظار می‌رود در پی تورم بالای چند سال گذشته، ارزش «اسمی» مبادلات افزایش یافته باشد و همراستا با این افزایش اسمی، ارزش ریالی چک‌های برگشت داده شده نیز بالا برود؛ بنابراین می‌توان انتظار داشت که بر مجموع مبالغ چک‌ها در زمان تورم افزوده شود. این امر دقت مقایسه وضعیت چک‌های برگشتی را در بلندمدت کاهش می‌دهد؛ بنابراین برای مقایسه واقعی ارزش چک‌های واقعی باید اثر تورمی را از مجموع مبالغ اسمی بیرون کشید، در نتیجه با مقایسه واقعی ارزش چک‌های برگشتی می‌توان یک تصویر با درصد خطای کمتر در بازه زمانی معین به نمایش گذاشت. علاوه‌بر این، با قرار دادن ارزش واقعی و ارزش اسمی چک‌ها می‌توان اثر تورم بر میزان مبالغ برگشتی چک‌ها را در طول زمان مشاهده کرد. آمار بانک مرکزی از نوسانات چک‌های برگشتی می‌گوید که ارزش اسمی این اسناد در فروردین سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل در حدود سه درصد کاهش یافته بود، حال آنکه آمار تحلیلی حاکی از آن است که ارزش واقعی (ارزش اسمی منهای تورم) چک‌های برگشتی در مقیاس سالانه در حدود 32 درصد کاهش یافته است. در این گزارش اگرچه مقدار نقطه به نقطه مقدار واقعی و اسمی چک‌های برگشتی متفاوت بوده است؛ اما روند در هر دو مقدار از ابتدای سال تاکنون صعودی بوده است.مقایسه نقطه به نقطه (ماه مذکور نسبت به ماه مشابه سال قبل) ارزش اسمی چک‌های برگشتی در طول سال بیان می‌کند که این شاخص در آبان ماه امسال به بیشترین مقدار خود رسید، ارزش اسمی چک‌های برگشتی در این ماه نسبت به مدت مشابه سال قبل در حدود 33 درصد رشد داشته است، اما اگر اثر تورمی را از مبالغ چک‌های برگشتی کنار بگذاریم، در واقع حدود یک درصد به ارزش چک‌های برگشتی افزوده شده است.بنابراین مقایسه ارزش واقعی چک‌های برگشتی در این مدت بیان می‌کند که با گذشت زمان و از ابتدای سال تاکنون، ارزش چک‌های برگشتی در حال تغییر بوده است. ارزش واقعی چک‌ها در فصل پاییز آمار تحلیلی بیان می‌کند که ارزش واقعی چک‌های برگشتی در مهرماه سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل در حدود 18 درصد کاهش یافته است، اما گزارش بانک مرکزی می‌گوید: ارزش اسمی چک‌های برگشتی در مقایسه با مهرماه سال قبل حدود 12 درصد افزایش یافته است، همچنین آبان تنها ماهی است که ارزش واقعی اسناد برگشتی نسبت به مدت مشابه سال قبل، افزایشی بوده است. آمار منتشر شده از آذرماه نشان می‌دهد، ارزش اسمی چک‌های برگشتی نسبت به مدت مشابه سال قبل در حدود 24 درصد افزایش یافته است، حال آنکه ارزش واقعی چک‌ها در ماه آخر پاییز نسبت به مدت مشابه سال قبل در حدود 4 درصد کاهش یافته است. در نتیجه می‌توان دریافت که «ارزش واقعی نقطه به نقطه چک‌های برگشتی» در طول زمان نسبت به ابتدای سال افزایش یافته است که این روند ممکن است در ماه‌های آینده ادامه یابد و دور از ذهن نیست، مبلغ واقعی چک‌ها در ماه‌های زمستان در مقایسه با سال قبل افزایش یابد.