بزرگ‌ترین شهرک‌های صنعتی در دنیا چطور فعالیت می‌کنند؟
بسیاری از کشورها برای پایان‌دادن به توسعه لجام‌گسیخته و بدون سازوکار صنایع و کارخانه‌ها و مسکن طبقه کارگر، ترویج و افزایش تعداد مناطق صنعتی را در حاشیه شهرهای بزرگ در دستور کار قرار دادند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، در شهرهای صنعتی بزرگ دنیا، به‌تدریج سیاست‌های جدیدی در راستای ادغام بهتر فعالیت‌های صنعتی با فرایند شهرنشینی تدوین شد تا کیفیت زندگی کارگران در این شهرک‌ها افزایش یابد و البته جذب سرمایه‌گذار نیز بالا رود. بنابراین با توجه به اینکه اغلب صنایع سنگین در این مناطق مستقرند، تأثیرات مضر آنها بر هوا و کیفیت زندگی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. برای رسیدن به این هدف، فرمول‌ها و سیاست‌های جدیدی برای این شهرک‌ها تدوین شد تا بهترین عملکرد را داشته باشند. کشورهای مختلفی در سراسر جهان به این فرایند پیوستند و تحت حمایت سازمان توسعه صنعتی ملل‌متحد (UNIDO) فعالیت خود را آغاز کردند. در این چارچوب، آنها فعالیت‌های صنعتی خود را طوری پیگیری می‌کنند که کمترین آسیب به محیط‌زیست و منابع طبیعی وارد شود. حالا بزرگ‌ترین شهرهای صنعتی دنیا که تعداد قابل توجهی از آنها در آسیا و خاورمیانه مستقرند، به سمت این هدف در حال حرکت هستند. در ادامه 5شهرک صنعتی بزرگ دنیا که در راستای بهبود محیط فعالیت می‌کنند، معرفی می‌شوند.
شهر صنعتی جبیل- عربستان سعودی
جبیل در شرق عربستان سعودی، بزرگ‌ترین شهر صنعتی دنیاست که با 1016کیلومتر مساحت در ساحل خلیج‌فارس واقع شده و میزبان بزرگ‌ترین صنایع خاورمیانه است. این شهرک صنعتی از دل شهر قدیمی جبیل بیرون آمده است که در سال 1975به‌عنوان مرکز ماهیگیری کوچکی شناخته می‌شد. اما از سال1975 ساخت یک مرکز صنعتی مدرن در این منطقه آغاز شد. این منطقه به سرعت پیشرفت کرد و گسترش یافت و تا جایی پیش رفت که دیگر نمی‌توان به آن نام شهرک را داد. شهر صنعتی جبیل یکی از مدرن‌ترین پروژه‌های عمرانی را پیش برد تا علاوه بر استقرار صنایع بزرگ، فضا برای زندگی 378هزار نفر جمعیت مهاجر (اغلب کارگر) فراهم شود. داخل این شهر صنعتی، علاوه بر شرکت‌های پتروشیمی، کارخانه و کارگاه‌های بزرگ، هتل‌ها، رستوران‌ها، پارک‌ها، مال‌ها و مراکز خرید بزرگی نیز واقع است. پروژه‌های دیگری مثل کالج و دانشگاه‌های صنعت‌محور در این شهر در حال احداث هستند. مثل هر شهر صنعتی بزرگی، در جبیل نیز به مسئله حمل‌ونقل اهمیت زیادی داده شده است. خط راه‌آهن، جبیل را به دمام وصل می‌کند. از نظر آبی نیز این شهر یک بندر تجاری بزرگ است که بیشترین نقل و انتقالات تجاری آبی در آن انجام می‌شود. حالا این شهر، بیش از مناطق صنعتی در حال گسترش مناطق مسکونی برای کارگران است. ساخت دانشگاه، جاده، مجتمع‌های اقامتی بزرگ، مراکز درمانی و جاده و راه از برنامه‌های در حال اجرا در این شهر صنعتی است. 7درصد درآمد ناخالص داخلی عربستان توسط جبیل تامین می‌شود.
شهر صنعتی یانبو-عربستان سعودی
ساخت شهر صنعتی یانبو نیز همزمان با جبیل در سال1975 برای توسعه صنعتی عربستان آغاز شد. یانبو بندری در غرب عربستان سعودی و در 300کیلومتری شمال جده است که امروز 600کیلومتر مساحت دارد. جمعیت آن 250هزار نفر تخمین زده می‌شود. بیشتر ساکنان آن را مهاجران خارجی که برای کار در صنایع پتروشیمی، تولید پلاستیک و دیگر صنایع به این شهر آمده‌اند، شکل می‌دهند. در بیش از 40سال گذشته این شهر توانسته تبدیل به دومین شهر صنعتی بزرگ دنیا شود. در این شهر صنعتی روزانه 3میلیون بشکه نفت تولید می‌شود و ظرفیت تولیدات صنعتی این شهر به 210 میلیون تن می‌رسد. یانبو بزرگ‌ترین بندر انتقال پتروشیمی در دریای سرخ به شمار می‌رود. دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، فرودگاه بین‌المللی، خیابان‌ها و جاده‌های پهن، فضاهای عمومی کافی و پارک‌های سبز، همگی نشان از رشد پرسرعت این شهر دارند. سیستم‌های دفع زباله هوشمند، کنترل هوشمند ترافیک، پارکینگ‌های هوشمند رایگان، نظارت هوشمند بر بهره‌وری انرژی، اینترنت همگانی رایگان و... همه از مواردی هستند که باعث شده این شهر در کنار جبیل به‌عنوان شهرهای صنعتی هوشمند و دوستدار تجارت و محیط‌زیست نیز شناخته شود.
منطقه صنعتی کیزاد یا خلیفه- امارات متحده عربی
خلیفه یک شهرک صنعتی است که جایی در میان ابوظبی و دبی واقع شده است. طرح این منطقه توسط دولت ابوظبی در سال‌های گذشته ریخته شد تا آن را به یک پارک صنعتی مولتی میلیارد دلاری تبدیل کنند و تا سال 2030تنوع اقتصادی زیادی را در امارات به‌وجود آورد. این نخستین منطقه صنعتی امارات است که 100درصد مالکیت آن خارجی است. موقعیت استراتژیک کیزاد باعث شده که این شهر به زیرساخت‌های دریایی، هوایی، راه‌آهن و جاده به خوبی دسترسی داشته باشد. این موقعیت به سرمایه‌گذاران اجازه دسترسی به 5/4میلیارد مشتری در 4منطقه زمانی مختلف را می‌دهد.
شهرک صنعتی هارتلند آلبرتا-کانادا
هارتلند در استان آلبرتا در کشور کانادا خارج از شهر ادمونتون واقع شده است که 21سال از تاسیس آن می‌گذرد. هارتلند نه فقط بزرگ‌ترین منطقه صنعتی در غرب کانادا به شمار می‌آید بلکه یک زمین اشتراکی میان 5شهرداری در منطقه ادمونتون است که به‌عنوان طرحی مشترک در آن همکاری و برنامه‌ریزی می‌کنند. هدف اولیه این همکاری جلب سرمایه‌گذاری در زمینه نفت، مواد شیمیایی، گاز و صنایع پتروشیمی به این منطقه است. این منطقه صنعتی، بزرگ‌ترین منطقه پتروشیمی در کاناداست که 40کارخانه تولید محصولات پتروشیمی در آن فعالیت می‌کنند که میزان سرمایه‌گذاری در آنها 30میلیارد دلار تخمین زده می‌شود و این پروژه‌ها برای 25هزار نفر شغل ایجاد کرده‌اند.نکته مهم درباره این شهر صنعتی این است که توسعه صنعتی در آن با استفاده از «اصول زیست‌محیطی صنعتی» انجام می‌شود. این بدان معناست که توسعه به‌گونه‌ای اتفاق می‌افتد که بتوان با آیندگان آن را به اشتراک گذاشت و از اطلاعات، مواد، انرژی، زیرساخت‌ها و زیستگاه‌های طبیعی بهترین استفاده را کرد.
منطقه صنعتی روتردام- هلند
بندر روتردام بزرگ‌ترین بندر اروپاست که در شهر روتردام هلند قرار دارد. از سال 1962 تا سال 2004 شلوغ‌ترین بندر جهان بود مهم‌ترین فعالیت این بندر نیز در صنعت پتروشیمی است. این بندر به‌عنوان یک نقطه حمل‌ونقل مهم برای حمل‌ونقل کالاهای عمده بین قاره اروپا و سایر نقاط جهان عمل می‌کند. محصولات این بندر صنعتی توسط کشتی، قطار یا جاده حمل می‌شود. گفته می‌شود 180هزار نفر در این شهر مشغول به کارند. یکی از مهم‌ترین نکات درباره این منطقه صنعتی، ظرفیت جابه جایی کالا در آن است. این منطقه سالانه توان جابه‌جایی 440میلیون تن بار صنعتی را دارد. بخش عمده‌ای از بارگیری و انباشت کانتیر در بندر توسط جرثقیل‌های روباتیک خودمختار و ارابه‌های کامپیوتری انجام می‌شود. همچنین قابل ذکر است که درآمد سالانه این شهر صنعتی 525میلیون یورو است. روتردام نیز برای رسیدن به صنعت پاک قدم برمی‌دارد. در این شهر صنعتی حدود 80بنگاه پالایش، پتروشیمی و گاز مستقر هستند که ابتکار عمل را به‌دست گرفته‌اند و از سوزاندن زباله برای تامین گرمای بخشی از شهر استفاده می‌کنند و با نصب توربین‌های بادی نیرو تولید می‌کنند. یکی از پروژه‌های این شهرک صنعتی بازیابی Co2 از یک پالایشگاه و فروش آن به 500شرکت گلخانه‌ای کشاورزی است.
تاریخچه شهرک‌های صنعتی
اولین شهرک صنعتی جهان در سال 1896 در بریتانیا در نزدیکی منچستر با نام ترافورد افتتاح شد. در انگلستان تعداد شهرک‌های صنعتی به واسطه سیاست‌های منطقه‌ای در سال 1960 به 46 مورد رسید. این شهرها از نظر اندازه و تجهیزات و امکانات متفاوت بودند اما ویژگی مشترک آنها این بود که یک طراحی کلی داشتند و تولیدکنندگان در یک مکان متمرکز مجبور به پیروی از طرح‌های کلی بودند. در آمریکا نخستین شهرک صنعتی در سال 1907 در نزدیکی شیکاگو تاسیس شد. بعد از آن نخستین شهرک صنعتی آلمان درسال 1963تاسیس شد. در این کشور تا نیمه‌دوم دهه 1980 سرمایه‌گذاران دولتی پیشگام احداث تعداد زیادی شهرک‌های صنعتی کوچک و بزرگ بودند. احداث این شهرک‌ها در دوسلدورف و فرانکفورت زیاد بود. به‌طور کلی در دهه 1950 تا اوایل دهه 1970 تاسیس شهرک‌های صنعتی در غرب اروپا، اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده رواج داشت. در سال 1951 نخستین شهرک صنعتی آسیا در سنگاپور تاسیس شد.
صنعتی‌ترین شهرهای دنیا
شهر صنعتی به نوعی از شهر گفته می‌شود که در آن اقتصاد و توسعه شهری در حول تولید صنعتی متمرکز است و مشخصه آن تعداد زیاد کارخانه است. این شهرها معمولا دوره‌هایی از آلودگی هوا و محیط را پشت‌سر گذاشته‌اند. اصطلاح شهر صنعتی به شهرهایی اشاره دارد که اقتصاد آنها با صنایع سنگین گره خورده است. انقلاب صنعتی در قرون 18و 19میلادی به شهرهایی که بر تولیدات صنعتی متمرکز بودند، انگیزه‌های جدیدی برای توسعه داد. در این دوران شرکت‌های بزرگ صنعتی که اغلب در شهرهای تاریخی یا شهرهای جدیدالتاسیس واقع بودند، تعداد افراد جویای کار زیادی را به این کارخانه‌ها جذب کردند که باعث مهاجرت جمعیت قابل توجهی از مناطق روستایی به مناطق شهری شدند. یک فاکتور مهم در این زمینه، حمل‌ونقل بود. شهرهایی که در کنار خط آهن واقع بودند، تغییرات مهمی را در شبکه شهرهای جدید ایفا کردند. سپس شدت صنعتی‌شدن، نقشه بزرگ‌ترین شهرهای جهان را به‌طور قابل توجهی تغییر داد. حالا خیلی از پرجمعیت‌ترین شهرهای دنیا، در حقیقت صنعتی‌ترین‌ها نیز به‌شمار می‌آیند.
سئول-کره‌جنوبی
سئول در کره‌جنوبی شهری است با 407میلیارد دلار درآمد ناخالص داخلی. اصلی‌ترین دلیل وابستگی سئول به صنایع تولید‌کننده و کارخانه‌های بسیار بزرگ و نیروی کار فراوان است که امروز خیلی از این جمعیت کار با خط‌های تولید اتوماتیک و سریع جایگزین شده‌اند. امروز این شهر مرکز تولید بسیاری از غول‌های الکترونیک دنیا مثل سامسونگ و ال جی است. علاوه بر این، شهر صنعت اتومبیل‌سازی تثبیت‌شده‌ای نیز دارد و برندهای بزرگی مثل کیا و هیوندای در این شهر تولید می‌شوند.
شانگهای-چین
شانگهای یکی از شهرهایی است که رشد بسیار قابل توجه اقتصادی را پشت سر گذاشته است و به تنهایی یکی از بزرگ‌ترین مراکز حمل‌ونقل دنیا به شمار می‌آید. البته شانگهای با 24میلیون نفر جمعیت به‌عنوان پرجمعیت‌ترین شهر دنیا نیز شناخته می‌شود. در مورد سرانه درآمد ناخالص داخلی هم باید گفت که حدود 477میلیارد دلار تخمین زده شده است.
استانبول- ترکیه
استانبول در ترکیه یکی از 10شهر صنعتی دنیاست که 301میلیارد دلار سرانه درآمد ناخالص داخلی این شهر است. یکی از شهرهای دنیاست که سرعت رشد اقتصادی آن به‌شدت بالاست و این شهر به تنهایی 27درصد از درآمد ناخالص داخلی ترکیه را تامین می‌کند. در صنایع الکترونیکی و اتومبیل به‌شدت فعال است و علاوه بر آن، صنایعی در زمینه تولید روغن‌زیتون و تنباکو نیز دارد. این بخش‌های اقتصادی نقش پررنگی در درآمدزایی برای این شهر و کشور ترکیه ایفا می‌کنند.
جاکارتا- اندونزی
جاکارتا در اندونزی درآمد ناخالص داخلی 438میلیارد دلار در سال را به نام خود ثبت کرده است و یکی از صنعتی‌ترین شهرهای دنیا به شمار می‌آید. جدا از بخش تولید، این شهر در بخش‌های بانکداری نیز به خوبی فعالیت می‌کند. بیشتر صنایع جاکارتا در قسمت‌های شرقی و غربی این شهر واقع هستند و برای هر نوع صنعتی، یک منطقه خاص درنظر گرفته شده است.
مسکو- روسیه
گزینه بعدی در فهرست ما، مسکو در روسیه است. درآمد ناخالص داخلی این شهر بسیار بالاست و صنایعی که در رده اول فعالیت می‌کنند شامل صنایع شیمیایی، غذا، نساجی، ماشین آلات، متالورژی و تولیدات انرژی می‌شود. همچنین این شهر صنایع اسلحه‌سازی دارد و در این زمینه صادرات به سراسر دنیا انجام می‌گیرد. همچنین شهرک‌های صنعتی متعددی در حاشیه شهر مسکو قرار دارند.
توکیو- ژاپن
توکیو در ژاپن یکی از پرجمعیت‌ترین کلانشهرهای دنیاست. سرانه درآمد ناخالص داخلی این شهر به تنهایی 5/2تریلیون دلار است. در کنار صنایع حمل‌ونقل، الکترونیک، چاپ و نشر و رسانه‌ای، این شهر همچنین مرکز پولی و مالی بزرگی است. رشد اقتصادی این شهر در سال‌های اخیر کم شده است اما به هر حال هنوز یکی از صنعتی‌ترین شهرهای دنیاست.
مکزیکوسیتی-مکزیک
مکزیکو سیتی شهری با سرانه درآمد ناخالص داخلی 411میلیارد دلار است. علاوه بر این، مکزیکو سیتی یکی از دیگر اقتصادهای رو به رشد دنیاست. دولت این کشور در حال تلاش برای انتقال صنایع به خارج از شهر است تا از آلودگی‌های محیط‌زیستی داخل شهر بکاهد. مکزیکوسیتی صنایع ثانویه بزرگی در کنار صنایع خدمات‌محور دارد.
بمبئی- هند
شهر بعدی در این فهرست، بمبئی است. درآمد ناخالص داخلی این شهر 368میلیارد دلار است. این شهر به تنهایی درآمدی دارد که از خیلی کشورهای دنیا بیشتر است. بمبئی به مرکز اقتصادی هند تبدیل شده و علاوه بر آن صنایع بسیار متنوعی در هر بخشی از اقتصاد در آن فعالیت می‌کنند. صنایع مربوط به چرم و نساجی، صنایع سرگرمی و حتی صنعت الکترونیک در این شهر به خوبی فعالند.
کراچی-پاکستان
یکی از شهرهای صنعتی کـراچی در پاکستان است و هیچ شکی نیست که این شهر به‌شدت صنعتی است. سرانه درآمد ناخالص داخلی در این شهر 113میلیارد دلار است. به علاوه اینکه کراچی بندرهای بزرگی دارد. صنایع بزرگی در زمینه‌های تولید ماشین‌آلات، مواد شیمیایی، سیمان، استیل و نساجی در این شهر فعالند. تقریباً 30درصد صنایع پاکستان در کراچی مستقرند.
سن پائولو - برزیل
سن‌پائولو در برزیل با 477میلیارد دلار درآمد ناخالص داخلی در جایگاه دوم شهرهای صنعتی دنیا خود را تثبیت کرده است. این شهر بخش اقتصادی تثبیت شده‌ای دارد و صنایع بزرگی در تولید کالاهای لوکس در آن فعالیت می‌کنند. این شهر به خانه خیلی از بزرگ‌ترین و لوکس‌ترین برندهای دنیا تبدیل شده است که بیشترین درآمد آن نیز از همین راه به‌دست می‌آید. علاوه بر اینها این شهر صنعت توریسم خوبی هم دارد.
