64سال دوری تهران از آسمان آبی

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، بی‌شک آنها که چنین قانونی را تصویب کردند، حتی نمی‌دانستند چیزی به اسم آلودگی هوا هم وجود دارد اما رفته‌رفته این موضوع جدی شد. آن روز مهم‌ترین معضل هوای تهران، دود ناشی از کارخانه‌های اطراف، کوره‌ها و حمام‌های شهری بود اما با آغاز به‌کار خط تولید پیکان در سال46 موضوع جهتی نو گرفت. در این سال یکی از نمایندگان مجلس به دود این وسایل نقلیه اعتراض کرد؛ گرچه این نطق هیچ دنباله‌ای نداشت. حتی فصل نخست برنامه عمرانی پنجم کشور در سال52 به موضوع آلودگی هوا اختصاص یافت. مدتی نگذشت که دکتر تقی ابتکار در سال54 روی این موضوع پافشاری کرد و طرح‌هایی برای مقابله با آلودگی هوا به شهرداری وقت ارائه داد. در ۲۸خردادماه آن سال، مجلس بر همین اساس مجموعه مقرراتی را تحت عنوان «قانون حفاظت و بهسازی محیط‌زیست» به‌تصویب رساند که وظایف زیادی ازجمله حفاظت، پیشگیری، بررسی و تحقیق علمی و اقتصادی در زمینه‌های مختلف محیط‌زیست و همچنین پیشنهاد ضوابط و معیارهایی برای جلوگیری از انواع آلودگی‌ها را برعهده سازمان محیط‌زیست می‌گذاشت. یک سال بعد نیز در ۲۹تیرماه۱۳۵۴، آیین‌نامه‌ای با عنوان «آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی هوا» در کمیسیون‌های دادگستری، بهداری و کشاورزی و منابع طبیعی مجلس سنا مصوب شد که براساس آن مسئول آلودگی عبارت از هر شخص حقیقی شد که اداره یا تصدی کارخانه یا کارگاه را خواه برای خود و خواه به نمایندگی از طرف شخص یا اشخاص دیگر بر‌عهده دارد یا شخصاً عامل ایجاد آلودگی از طریق وسایل نقلیه موتوری یا منابع متفرقه است.

نخستین هشدار جدی

در دی‌ماه۱۳۵۶ رئیس اداره پیش‌بینی هواشناسی اعلام کرد که آلودگی هوای تهران به مرز خطر رسیده است و این نکته در صفحه نخست روزنامه اطلاعات 7دی منتشر شد. این مقام مسئول، با هشدار جدی درباره آلودگی هوای تهران، ماشین‌های دودزا را عامل اصلی آلودگی معرفی کرد و آلودگی هوا در محدوده شهرری تا میدان سپه (امام خمینی فعلی) را فراتر از حد مجاز خواند و پیشنهاد کرد که در این محدوده در ساعات اولیه صبح و همینطور غروب، تردد ماشین‌های دودزا کمتر شود.

آلودگی هوا پس از انقلاب

سابقه مقابله با آلودگی هوا در سال‌های پس از انقلاب اما رنگ و رویی دیگر گرفت. در برنامه اول پیشرفت جمهوری اسلامی نیز سال1368 به‌طور کاملا خلاصه 2 سر فصل در ارتباط با آلودگی هوا وجود داشت اما عملا اقدامی جامع تا سال72 رخ نداد. در مهر این سال گروهی از پزشکان نسبت به آلودگی هوای تهران هشدار جدی دادند. در همین سال شرکت کنترل کیفیت هوا توسط شهرداری تهران تأسیس شد.

قصه تعطیلی‌ها

در سال77 به‌علت آلودگی هوا، تهران یک هفته کامل تعطیل شد؛ این نخستین تعطیلی آلودگی هوای کشور بود. در همین روزها بود که نخستین جرقه‌ها برای کاهش آلودگی سرب از هوای تهران زده شد. این تعطیلی موجب شد در مجلس گفته شود که «بیش‌ از ۸میلیون‌ تهرانی در یک‌ اتاق‌ گاز به‌ مرگ‌ تدریجی‌ دچار شده‌اند» و با چنین شرایطی، قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا با هیچ رأی مخالفی به تصویب رسید. این قانون البته پشتوانه‌ای شد تا اصلاح جدی در موتور پیکان‌های کاربراتوری صورت بگیرد و نخستین موتورهای انژکتوری روی ماشین‌های مدل بالای مونتاژ داخل نصب شود. در سال78 طرح جامع کاهش آلودگی هوای تهران با همکاری جایکا و بانک جهانی تصویب شد و چند‌ماه بعد نخستین خط معاینه فنی مکانیزه در پایانه بیهقی افتتاح شد. تا سال81 این خطوط در تهران کامل شد و این تنها بند اجرایی قوانین کاهنده آلودگی هوا در تهران بود.

سال رویایی

1382سالی بزرگ برای هوا بود؛ سالی که با همت معصومه ابتکار، رئیس وقت سازمان محیط‌زیست، سرب از بنزین توزیعی حذف شد و این با کمک شخص رئیس‌جمهور صورت گرفت. در پایان این سال نیز خط تولید پیکان برای همیشه جمع شد و عامل اصلی آلودگی هوای 36ساله تهران به موزه رفت. 2سال بعد در سال84 داستان آلودگی هوا به واسطه کیفیت نازل پرایدهای داخلی و سوخت بی‌کیفیت تکرار شد و دولت به اجبار 4روز مدارس را تعطیل کرد. همین تعطیلی موجب شد طرح زوج و فرد به‌عنوان یک طرح کنترل موقت در تهران اجرایی شود اما این اجرای موقت 14سال به طول انجامید و تا سال‌جاری ادامه یافت. در سال87 دوباره مسئله آلودگی با شدت بیشتر تکرار شد. سال89 هم این ماجرا تکرار شد و ایده غیرکارشناسی هواپیمای آبپاش اجرا شد که البته بی‌تأثیر هم بود. در همین سال مجلس در مصوبه‌ای عجیب تنها راه کاهش آلودگی هوای خودروها یعنی معاینه فنی را تغییر داد و سن معافیت را از 2 به 5سال رساند تا روند آلودگی هوا همزمان با توزیع بنزین بسیار آلوده داخلی سرعتی پرشتاب بگیرد. بدین‌ترتیب نمودار نزول کیفیت هوای تهران بد و بدتر شد.

کشف ذرات ناخوانده

از سال1390 شرکت کنترل کیفیت هوای تهران و سازمان محیط‌زیست برای نخستین‌بار متوجه وجود ذرات معلق کمتر از 2.5میکرون در تهران شدند. در سال96 سامانه پیش‌بینی آلودگی هوای شهر تهران نیز افتتاح شد که این سامانه اطلاعات هوایی 2روز پیش‌روی شهر را مشخص می‌کند. ذرات معلق تا امروز عامل اصلی آلودگی هوای تهران بوده و هستند. برای کاهش این ذرات، روی خودروها کاتالیست نصب شده و موتورسیکلت‌های کاربراتوری آلاینده نیز دیگر پلاک نمی‌شوند اما همچنان کامیون‌ها آزادانه ذرات را در تهران منتشر می‌کنند و هنوز زور قانون به نصب فیلتر دوده روی آنها نرسیده است. البته طی 2سال اخیر در روزهای گرم نیز ازن آلاینده اصلی بوده و باید برای شناسایی و رفع این آلاینده نیز کاری جدی صورت گیرد. در کنار همه این اقدامات، افزایش ترددهای عمومی با مترو، راه‌حل اصلی هوای شهر و مورد تأکید همه قوانین بالادستی است و باید برای گسترش آن فکر جدی کرد. امروز در تقویم پایتخت، روز هوای تهران نامگذاری شده و از قضا یکی از موعدهای سه‌شنبه بدون خودروست؛ طرحی که پیروز حناچی، شهردار تهران هر هفته آن را اجرا کرده و باید برای گسترش آن و کاهش استفاده از خودروی شخصی همه اقدامات متمرکز شود.