آلارم‌های «خودکشی» و بایدها و نبایدهای رسانه‌ای
رئیس کمیته پیشگیری از خودکشی انجمن روان‌پزشکان ایران با تشریح بایدها و نبایدهایی درباره نحوه انتشار اخبار خودکشی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی تاکید کرد: خودکشی پدیده‌ای مسری، واگیردار و تقلیدی است پس توصیه می‌شود از پروبالدادن و قهرمان‌سازی افرادی که خودکشی می‌کنند پرهیز شود.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، سیدمهدی حسن‌زاده روانپزشک و فلوشیپ پیشگیری از خودکشی اظهار کرد: براساس مطالعات و تحقیقات انجام‌شده توسط سازمان جهانی بهداشت، به‌ازای هر مورد خودکشی که منجر به مرگ می‌شود، حداقل 100نفر از اطرافیان(بازماندگان خودکشی) او درگیر هستند، این درحالی‌ست که در بسیاری از مواقع می‌توان با هزینه‌های بسیار کم از این پدیده پیشگیری کرد، به‌طوری که یکی از بهترین راه‌ها برای پیشگیری از وقوع این پدیده، اطلاع‌رسانی باکیفیت از طریق رسانه‌ها و برنامه‌های آموزشی به شمار می‌رود.
چندعاملی‌بودن پدیده خودکشی
حسن‌زاده پدیده خودکشی را پدیده‌ای چندعاملی دانست و گفت: بسیاری از رسانه‌ها خودکشی را پدیده‌ای تک‌عاملی می‌دانند، حال آنکه سازمان جهانی بهداشت و انجمن جهانی پیشگیری از خودکشی تاکید دارد که نباید خودکشی را ساده‌سازی یا تک‌عاملی معرفی کرد. در واقع دیدگاه‌هایی مانند اینکه یک جوان بر اثر شکست عشقی یا بیکاری اقدام به خودکشی می‌کند اشتباه است، زیرا عوامل اجتماعی، فرهنگی، روان‌شناختی، زیست‌شناختی و جامعه‌شناختی طی سالیان سال فرد را مستعد می‌کند تا در مواجهه با محرک کوچکی دست به خودکشی بزند. به گفته وی، خودکشی همانند ساختمان چوبی است که سالیان سال توسط موریانه‌ها از درون تخریب شده و ناگهان با تلنگری کوچک فرو می‌ریزد. رئیس کمیته پیشگیری از خودکشی انجمن علمی روان‌پزشکان ایران معتقد است: افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند در سه گروه اصلی طبقه‌بندی می‌شوند؛ دسته اول افرادی هستند که به‌طور جدی هدف آنها مرگ است. دسته دوم افرادی هستند که مردد به خودکشی هستند، اما دسته سوم را افرادی تشکیل می‌دهند که مرگ هدف اصلی آنها نیست، بلکه انگیزه‌های متعددی همچون جلب توجه، قدرت‌نمایی، انتقام‌گیری و... عامل و بهانه‌ای برای اقدام به خودکشی آنها می‌شود.
اختلالات مرتبط با خودکشی
بنابر اظهارات این روانپزشک، مسائل روانی با خودکشی رابطه تنگاتنگی دارند، به‌طوری که اختلالاتی همچون افسردگی، استرس و اختلالات شخصیتی از شایع‌ترین انواع اختلالات روان‌پزشکی هستند که می‌توانند عاملی برای خودکشی باشند. وی اختلالات «کنترل تکانه» و «اختلال شخصیت نمایشی» و «اختلال شخصیت مرزی» را یکی دیگر از بیماری‌های مرتبط با خودکشی دانست و گفت: مبتلایان به اختلال تکانه به صورت لحظه‌ای، بدون تامل روی عاقبت و نتیجه رفتار خود، دست به هر کاری می‌زنند، می‌توان ادعا کرد عموما رفتارهای تکانشی نه‌تنها منجر به خودکشی می‌شود بلکه منجر به قتل نیز می‌شود. در واقع بسیاری از افرادی که به‌طور ناگهانی و از روی خشم و غضب دست به قتل می‌زنند، قاتل نیستند بلکه به دلیل ناتوانی در مدیریت کنترل خشم خود دست به کارهای جبران‌ناپذیری می‌زنند. حسن‌زاده با اشاره به اختلالات نمایشی نیز افزود: مبتلایان به این اختلال در صورتی که مورد بی‌مهری و بی‌توجهی قرار بگیرند علائم دلزدگی و افسردگی از خود نشان می‌دهند و عقاید و احساساتشان به‌راحتی تحت‌تاثیر دیگران قرار می‌گیرد. هرچند که مبتلایان به این اختلال برای جلب توجه دیگران و کسب حمایت، اقدام به خودکشی‌های نمایشی می‌کنند، اما متخصصان روان‌پزشکی و روانشناسی معتقدند باید افرادی که حتی برای جلب توجه اقدام به خودکشی می‌کنند را جدی گرفت، زیرا انسان‌هایی که از سلامت روان کاملی برخوردار باشند، هیچ‌گاه برای قدرت‌نمایی، انتقام‌گیری و... خود را از بین نمی‌برند. وی با بیان اینکه اختلال دوقطبی یا اسکیزوفرنی نیز اختلالاتی هستند که باعث می‌شود افراد اقدام به خودکشی کنند، عنوان کرد: مصرف الکل یا مواد مخدر نیز جزو عوامل تاثیرگذار در خودکشی محسوب می‌شوند. البته رئیس کمیته پیشگیری از خودکشی انجمن علمی روان‌پزشکان ایران گفت: شاید برخی افرادی که قصد خودکشی دارند هیچ‌یک از بیماری‌ها یا علائم مذکور در آنها وجود نداشته باشد و به‌طور ناگهانی و بی‌دلیل دست به خودکشی بزنند که البته این مساله نیز ناشی از آن است که افراد هیچ‌آموزشی تحت‌عنوان مدیریت کنترل خشم و استرس یا مهارت زندگی در دوران زندگی‌شان دریافت نکرده‌اند. این روانپزشک با اشاره به اینکه هر فردی ممکن است با پدیده خودکشی درگیر شود، افزود: همان‌طور که همه انسان‌ها ممکن است دچار بیماری سرطان، حمله‌های قلبی، دیابت و فشار خون شوند، ممکن است با تفکر خودکشی نیز دست‌وپنجه نرم کنند، چراکه روان همچون جسم بیمار می‌شود. بنابر اظهارات حسن‌زاده، افسردگی در روان‌پزشکی شایع‌ترین اختلال روان‌پزشکی است که با خودکشی ارتباط مستقیمی دارد. طبق برخی پژوهش‌ها بسیاری از افرادی که دچار مشکلات روانی از جمله افسردگی هستند هرگز به روانپزشک و روانشناس مراجعه نکرده‌اند. حال اگر بسیاری از این افراد از متخصصان کمک می‌گرفتند شاید بسیاری از خودکشی‌ها اتفاق نمی‌افتاد، زیرا در بسیاری از موارد می‌توان از طریق مشاوره، روان‌درمانی و دارودرمانی افراد از خودکشی پیشگیری کرد.
علائم هشداردهنده درباره خودکشی
این روانپزشک در ادامه به تشریح علائم روانی و جسمانی افرادی که قصد خودکشی دارند پرداخت و اظهار کرد: عموما افرادی که قصد خودکشی دارند، علائم مشترکی از خود بروز می‌دهند که بی‌توجهی به آنها عوارض جبران‌ناپذیری را برای جامعه به دنبال دارد. اولین نشانه خودکشی در افراد، بیان اقدام به خودکشی یا تهدید به خودکشی است، به‌طوری که فرد به خانواده یا دوستان خود می‌گوید: «دلم می‌خواد خودکشی کنم»، این درحالی‌ست که چنین اظهاراتی نه‌تنها از سوی افراد به هیچ‌عنوان جدی گرفته نمی‌شود، بلکه با مسخره‌‌کردن، سرزنش و نصیحت فرد را برای اقدام خود مصمم‌تر می‌کند. وی یکی دیگر از علائم هشداردهنده خودکشی را بی‌انگیزگی فرد نسبت به ادامه زندگی و زنده‌بودن دانست و گفت: عموما افرادی که قصد خودکشی دارند پس از مدتی نسبت به زندگی‌کردن بی‌انگیزه می‌شوند. آنها عموما با زبان بدن و به کار بردن عباراتی مانند «کاش می‌مردم» یا «خوش به‌حال اونایی که مردن» تمایل به خودکشی خود را بیان می‌کنند، لذا عبارات مذکور هشدارهایی هستند که اغلب از سوی افرادی که قصد خودکشی دارند بیان می‌شود که البته باز هم اطرافیان آنها این هشدارها را جدی نمی‌گیرند. حسن‌زاده تغییر در رفتار و شخصیت را یکی دیگر از علائم خودکشی دانست و افزود: اگر فرد مشکوک به خودکشی پرجنب‌وجوش و پرتحرک بود اما پس از مدتی نشانه‌هایی از درون‌گرایی و منزوی‌شدن در او شکل گرفت یعنی انزوای او به دلیل آن است که به برنامه‌ریزی برای مرگ خود فکر می‌کند، درواقع یکی از علائم هشداردهنده، درون‌گرایی برای برنامه‌ریزی جهت خودکشی است.
نحوه برخورد با افرادی که قصد خودکشی دارند
رئیس کمیته پیشگیری از خودکشی انجمن علمی روان‌پزشکان ایران در ادامه درباره نحوه برخورد با افرادی که قصد خودکشی دارند به ارائه توصیه‌هایی پرداخت و تصریح کرد: بسیاری از خانواده‌ها در مواجهه با افرادی که تمایل به خودکشی دارند سعی می‌کنند با به‌کار بردن جملاتی فرد را از انجام خودکشی بازدارند، این درحالی‌ست که فردی که قصد خودکشی دارد به هیچ‌عنوان به چنین نصیحت‌هایی توجه نمی‌کند، لذا توصیه می‌شود به هیچ‌عنوان نباید افرادی را که درباره خودکشی صحبت می‌کنند نصیحت، قضاوت و مقایسه کرد.بنابر اظهارات وی، در مواجهه با افرادی که قصد خودکشی دارند باید ابتدا به حرف‌های او گوش دهیم و از او بخواهیم درباره احساس و درون‌شان صحبت کنند. مساله مهمی که در جامعه ما وجود دارد آن است که هیچ‌کدام از ما شنوندگان خوبی برای اطرافیان‌مان نیستیم و تنها خصلتی که در خود پرورش داده‌ایم نصیحت‌کردن است.
نحوه انتشار اخبار خودکشی
این روانپزشک در ادامه به تاثیر انتشار اخبار خودکشی بر روان جامعه اشاره و اظهار کرد: رسانه‌ها و فضای مجازی همچون شمشیر دو لبه‌ای هستند که هم می‌توانند منجر به تشویق افراد برای خودکشی شوند و هم در پیشگیری از خودکشی نقش موثری داشته باشند. حتی به این منظور سازمان بهداشت جهانی و سازمان جهانی پیشگیری از خودکشی دستورالعملی منتشر کرده‌اند. براساس این دستورالعمل نباید اخبار و تصاویر خودکشی در صفحه اول یا عناوین مهم اخبار قرار گیرد، در غیر این صورت می‌تواند موجب گسترش خودکشی در جامعه دریافت شود. به‌طور مثال زمانی که فوتبالیست معروفی در اثر خودکشی فوت می‌کند، باید در صفحه اول خبر مرگ او را منتشر و در داخل خبر علت مرگ را مطرح کرد. همچنین باید از انتشار تصاویر و ویدئوی صحنه خودکشی در رسانه‌ها پرهیز کرد، چراکه خودکشی پدیده‌ای مسری، واگیردار و تقلیدی است و با انتشار فیلم و عکس و فایل‌های آن، خودکشی در جامعه ترویج می‌شود. وی معتقد است که اخبار خودکشی برای نوجوانان و جوانان بدآموزی دارد، چراکه عموما آنها با شنیدن چنین اخباری از این اقدام الگوگیری می‌کنند تا مانند افرادی که خودکشی می‌کنند، مشهور شوند و در تیتر یک اخبار قرار گیرند، لذا توصیه می‌شود از شکوهمندسازی، پروبالدادن و قهرمان‌سازی افرادی که خودکشی می‌کنند پرهیز شود. وی همچنین به منظور پیشگیری از خودکشی، بر لزوم راه‌اندازی خطوط تلفنی بحران و ایجاد سازمان ملی پیشگیری از خودکشی در کشور تاکید کرد.
