حمله شدید به اقتصاددانان نهادگرا

مهرنامه با تیتر "نهادگرایی علیه آزادیخواهی" بر روی جلد نشریه به گونه ای القا کرده است که نهادگرایان مخالف آزادی هستند. در پرونده مهرنامه ابتدا گزارشی درباره "نهادگرایان" ایرانی به قلم علی حق پرست منتشر شده است که در آن این اقتصادانان به تند روی و چپ گرایی متهم شده اند. در این گزارش با انتقاد از رویکرد فعلی اقتصاددانان نهاد گرا نسبت به رویکردها و عملکرد اقتصادی حسن روحانی آمده است: «هر روز در سایت های خبری نقد شفاهی گروهی از اقتصاددانان طیف نهادگرا منتشر می شود و این سوال مطرح می شود که آن ها به چه چیز انتقاد دارند؟ آیا آنها اقتصاد را پدیده ای منقطع می دانند که با رفتن هر دولت و آمدن دولتی تازه می شود آن را خاموش و روشن کرد.» در گزارش های بعدی این نشریه تاکید شده است که اقتصادانان نهادگرا در دنیا با نئوکلاسیک ها نسبت نزدیکی دارند. در ادامه برای تائید این مطلب و همچنین نقد نهادگرایان ایرانی با موسی غنی نژاد اقتصاددان طرفدار بازار آزاد گفت و گویی صورت گرفته است که او هم در این گفت و گو اتهامات سنگینی به نهادگرایان وارد کرده است. غنی نژاد معتقد است که تمایز نئوکلاسیک ها و نهادگرایان در دنیا اندک است و نهادگرایان ایرانی بیشتر در پی شریک شدن در قدرت هستند تا اصلاح اقتصادی. غنی نژاد می گوید: «اینها می خواهند قدرت سیاسی را در دست بگیرند و حرف از نهادگرایی و حکمرانی خوب می زنند، خب بهتر است بروند حزب درست کنند و با شفافیت به دنبال قدرت باشند. البته اگر خواستند این کار را بکنند حتما باید یک تئوری اقتصادی خوب داشته باشند چون حکمرانی خوب تئوری اقتصادی نیست. » "حکمرانی خوب" یکی از تئوری هایی بود که نهادگرایان در قالب برنامه چهارم توسعه گنجاندند که به الزام نهادی ایران برای نیل به توسعه تاکید دارد. اقنصادانان نهادگرا طیفی از اقتصادانان ایران هستند که بیشتر در دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه تدریس می کنند. آن ها یکی از منتقدان اصلی سیاست های اقتصادی دولت محمود احمدی نژاد بودند. انتقادهای نهادگرایان از دولت نهم و دهم آنقدر زیاد بود که در این دو دولت تعدادی از آن ها با مشکلات زیادی برای ادامه تدریس در دانشگاه علامه طباطبایی روبه رو شدند. گروه اقتصاد توسعه این دانشگاه که پایگاه مهم اینان بود، توسط رییس وقت دانشگاه برچیده شده و بیش از 12 تن از آنان بازنشسته اجباری شدند. عباس شاکری، محمد ستاری فر، فرشاد مومنی، احمد میدری، حسین راغفر، علی دینی ترکمانی و محسن رنانی از مشهورترین اقتصاددانان نهادگرای ایران هستند. این گروه از اقتصادانان به همراه جمعی از اقتصادانان لیبرال در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد نامه ای انتقادی نسبت به سیاست های او منتشر کرده اند که بازتاب گسترده ای داشت. گفت و گوی نیلی و رنانی در ادامه پرونده نشریه مهرنامه گفت و گویی میان دو اقتصاددان لیبرال و نهادگرا ترتیب داده شده است که این گفت و گو رویکردهای آن ها را نسبت به مشکلات اقتصادی کشور نشان می دهد. مسعود نیلی به عنوان اقتصاددان لیبرال مقابل محسن رنانی به عنوان اقتصاددان نهادگرا قرار گرفته است. رنانی در این گفت و گو انتقاد می کند که چرا دولت یازدهم از ظرفیت فکری اقتصادانان نهادگرا استفاده نمی کند. او تاکید می کند که منظورش این نیست که به آن ها پست و مقام داده شود چرا که آن ها به دنبال پست و مقام نیستند بلکه منظور استفاده مشورتی از آن ها است. رنانی شرایط اقتصادی کشور را بحرانی توصبف کرده و می گوید: «فرصت آزمون و خطا نداریم و نباید به دنبال سهم خواهی باشیم.» مسعود نیلی نیز به عنوان اقتصاددان لیبرال و عضوی از اقتصادانان دولت معتقد است که همه اقتصادانان کشور از هر طیفی هر ایده ای در هر رابطه ای دارند ارائه کنند و منتظر دعوت دولت نباشند. در ادامه این گفت و گو دو اقتصادان به بحث درباره چگونگی اجرای فاز دوم هدفمندی می پردازند که در این بحث اختلافات عیان می شود. محسن رنانی در این نشست می گوید: «امروز در شرایطی هستیم که خطاهای بسیار کوچک می تواند به پیامدهای عظیم بیانجامد. ما در شرایط "اثر پروانه ای" هستیم. اثر پروانه ای به این معناست که تغییر جزیی در شرایط اولیه می تواند به نتایج وسیع و پیش بینی نشده منجر شود.» محسن رنانی معتقد است که دولت نباید برای رفع کسری بودجه خود دست به اصلاح قیمت حامل های انرژی بزند. او می گوید شوک درمانی چاره کار اقتصاد ایران نیست و اوضاع را وخیم تر می کند. از طرف دیگر مسعود نیلی معتقد است دولت برای رفع کسری بودجه این کار را انجام نمی دهد. نیلی به گونه ای اصلاح قیمت ها را ضروری می داند. رنانی معتقد است که نباید به صورت ایدئولوژیک در اقتصاد رفتار کرد او تئوری های اقتصادی را ابزار می داند و می گوید: «آزاد سازی قیمت ها هدف نیست. قرار است آزاد سازی پیامدهایی داشته باشد. اگر احتمال دهیم که به آن پیامدها نرسد باید مراقب آزادسازی باشیم.» رنانی معتقد است موج تورمی که پس از افزایش قیمت حامل های انرژی ایجاد می شود، اثر آزاد سازی را از بین می برد. او می گوید باید آزاد سازی در شرایط غیر تورمی صورت گیرد. اما مسعود نیلی نیز از مشکلاتی اقتصادی که کشور با آن ها دست و پنجه نرم می کند سخن می گوید. او معتقد است اقتصادانان نباید فقط انتقاد کنند و بگویند این کار را نکنید باید بگویند که چه کاری را باید انجام دهیم. نیلی می گوید: «برخی از دوستان از شوک درمانی سخن می گویند و اینکه دولت قصد دارد به شوک درمانی روی آورد اما باید توجه داشت افرادی که اکنون سیاستگذار هستند منافع خود را نیز در نظر می گیرند و قصد ندارند شوک وارد کنند. شرایط امروز اقتصاد ایران رکود تورمی است و در این شرایط باید به آرامی با اقتصاد برخورد کرد. اما نوع مواجهه با این شرایط نباید آنچنان آرام باشد که مشکلات مرتفع نشود.» نشریه مهرنامه نشریه ای نسبتا تخصصی در مسائل علوم انسانی که سردبیری آن بر عهده محمد قوچانی روزنامه نگار اصلاح طلب است.