موافقت واشنگتن با معافیت تحریمی
ایران و امریکا رابطه مستقیمی با هم ندارند و تنها کانال دیپلماتیک که ارتباط دو وزیر خارجه بود هم با حضور دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده امریکا در کاخ سفید بسته شد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، چهره‌ای مانند برایان هوک، رییس گروه اقدام علیه ایران در وزارت خارجه امریکا یک‌بار با عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه کشورمان دیدار کرد که آن دیدار هم در قالب کمیسیون مشترک برجام بود. در همان دیدار عراقچی به هوک درباره کناره‌گیری نه چندان دورهنگام دونالد ترامپ از برجام طعنه می‌زند و با تکذیب نماینده دولت جدید امریکا و ابراز امیدواری قاطع او برای ادامه توافق هسته‌ای ایران با 1+5 وقت روبه‌رو می‌شود. با این همه خوش‌بینی برایان هوک محقق نشد و 15 ماه پیش رسما ایران و امریکا وارد جدال جدیدی تحت عنوان «برجام بدون امریکا» شدند. شاید اگر واشنگتن فقط از برجام خارج می‌شد و کلید بازگشت تحریم‌های هسته‌ای را فشار نمی‌داد، آب چندانی از آب تکان نمی‌خورد و ایران با همان ترکیب 1+4 می‌توانست از منافع اقتصادی توافق هسته‌ای بهره‌مند شود. با این همه بازگشت تحریم‌های هسته‌ای با خاصیت مجازات‌های فرامرزی ایران و 5 کشور باقیمانده در توافق را گرفتار کرده و دو طرف در یک سال و چندماه گذشته راهکارهای بسیاری را برای یافتن مکانیسمی که تحریم‌های امریکا را دور بزند، مورد بحث و بررسی قرار داده‌اند. مطالبه‌های ایران مشخص است: عادی‌سازی رابطه‌های بانکی و مالی، فروش نفت. اروپا سازوکار اینستکس را راه انداخته اما مشکل عدم چرخش مالی در این مکانیسم است، چرا که خزانه‌داری امریکا تلاش برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران را دنبال می‌کند. تهران پس از یک دوره صبر استراتژیک، کاهش تعهدات برجامی را آغاز کرده که در این مسیر تاکنون دو گام برداشته شده و گام سوم نیز نزدیک است. پاریس در میان کشورهای اروپایی میانداری برای نجات برجام را آغاز کرده و گفته می‌شود که از چندماه پیش تاکنون طرح‌های بسیاری از سوی تهران و پاریس برای حفظ برجام مطرح و این اواخر نهایی هم شده است. با نهایی شدن نسبی این طرح‌ها، پای امریکا هم به میدان کشیده شده است.
هرچند که در 48 ساعت گذشته، سخنان حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران مبنی بر آنکه آماده مذاکره با هر فردی برای منافع ملی کشورم هستم با واکنش مثبت مکرون و ترامپ در نشست خبری شامگاه دوشنبه در فرانسه روبه‌رو شده و فضای خبری نیز تحت‌الشعاع این مساله قرار گرفت، اما دونالد ترامپ در میان سخنان خود جزییاتی را گفت که می‌توان آنها را به موافقت واشنگتن با برخی معافیت‌های تحریمی برای ایران و چراغ سبز ترامپ به گشایش‌هایی در روند نقل و انتقال پول نفت به تهران تعبیر کرد. نه طرف ایرانی و نه طرف فرانسوی تاکنون جزییات مشخصی از این تفاهم نهایی را که می‌تواند کاهش تعهدات برجامی ایران را متوقف کند، افشا نکرده‌اند که البته به نظر میرسد بخشی از دلیل آن تلاش برای درامان نگه داشتن مکانیسم‌های مورد توافق از تخریب‌های مخالفان برجام است.
با توجه به موج اخباری که به نقل از «منابع آگاه یا دیپلماتیک» در رسانه‌های بین‌المللی درباره جزییات رایزنی‌های مکرون و ترامپ در حاشیه نشست گروه 7 منتشر می‌شود، می‌توان حدس زد که رییس‌جمهور فرانسه توانسته در مرحله نخست برای متوقف کردن روند ورود ایران به گام سوم از کاهش تعهدات برجامی، موافقت‌هایی را از همتای امریکایی‌اش دریافت کند.
روزنامه «اکونومیک تایمز» هند نخستین رسانه‌ای بود که در حالی که همه سرگرم خبر احتمال دیدار روسای جمهور ایران و امریکا در قالب دو یا چندجانبه در آینده‌ای نزدیک بودند، سراغ جزییات توافق جدید رفت که البته دلیل درز خبر به این رسانه هم می‌تواند ذی‌نفع بودن هند در جزییات باشد. بر اساس گزارش این روزنامه هندی، مکرون از ترامپ خواسته است تحریم فروش نفت ایران به هند برداشته شود؛ گامی که می‌تواند منابع انرژی دهلی‌نو را در صورت عمل واشنگتن به این درخواست افزایش دهد. بر اساس این گزارش چین نیز کشور دیگری است که مکرون نام آن را در لیست برای دریافت معافیت‌های تحریم نفت ایران قرار داده است. پکن و دهلی‌نو، خریداران بزرگ انرژی ایران به حساب می‌آیند. به گزارش این روزنامه هندی، ایران ۱۰ درصد نیاز نفتی هند را تامین کرده و بسیاری از پالایشگاه‌های هندی برای فرآوری نفت ایران تجهیز شده‌اند. با لغو معافیت‌های تحریمی امریکا، فروش نفت ایران به هند به شکل قابل توجهی کاهش پیدا کرد و البته این تحریم‌ها بر سر سایر پروژه‌های هند در ایران هم تاثیر گذاشت و از سرعت آنها کاست که یکی از این پروژه‌ها چابهار بود. هرچند که مقام‌های متعددی در دولت هند می‌گویند کشور ثالثی نمی‌تواند بر همکاری‌های دوجانبه تهران و دهلی‌نو تاثیر بگذارد اما ناگفته با توجه به جنس و عمق رابطه واشنگتن و دهلی‌نو مشخص است که هند توانایی چندانی برای مقابله با فشارهای دولت ترامپ ندارد.
با وجود آنکه نه تهران و نه پاریس جزییات گزارش رسانه هندی را تایید یا تکذیب نکرده‌اند، اما سخنانی که ترامپ در نشست خبری با مکرون درباره اعتبارنامه به ایران بر زبان راند، می‌تواند تا حدودی موید بخش‌هایی از این گزارش باشد. رییس‌جمهور امریکا در نشست خبری فوق گفته بود از اعطای «اعتبارنامه» با ضمانت فروش نفت به ایران حمایت می‌کند. تعبیر گاردین از این جمله رییس‌جمهور امریکا این است که او گفته از اعطای آنچه آن را یک «اعتبارنامه» می‌نامد با تضمین فروش نفت به ایران به منظور کمک به این کشور برای تحقق تعهدات مالی کوتاه‌مدت خود حمایت خواهد کرد.
این روزنامه هندی در بخش‌های دیگری از گزارشش نوشته است: فرانسه اعتقاد دارد که وقفه‌ای در سیاست فشار حداکثری امریکا علیه ایران می‌تواند مشوقی برای بازگرداندن ایران به پای میز مذاکره باشد. این تحلیل در حالی بیان می‌شود که ایران هرگز میز مذاکره را ترک نکرد و با وجود بدعهدی‌های 1+5 وقت و پس از آن تعلل‌های 1+4 همچنان در برجام باقی مانده است.
شفاف‌سازی ظریف
در حالی که رفت و آمدها میان ایران و فرانسه برای رسیدن به یک چارجوب کاری مشترک سرعت بیشتری یافته است به نظر میرسد که رییس‌جمهور فرانسه دو ضرب‌الاجل زمانی برای خود در نظر گرفته است: ضرب‌الاجل نخست تا چند روز دیگر فرا میرسد و آن زمانی است که ایران گام سوم کاهش تعهدات برجامی خود را آغاز کند و ضرب‌الاجل دوم نیز به زمان برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل متحد بازمی‌گردد. پاریس می‌داند که با توجه به فاصله فاحش مطالبه‌های امریکا با اراده ایران برای پذیرش آنها، فعلا باید به دنبال برقراری یک آتش‌بس میان تهران و واشنگتن باشد. سدی که در برابر این آتش‌بس وجود دارد، اصرار دونالد ترامپ برای گرفتن عکس یادگاری با حسن روحانی است تا نشان بدهد که بیهوده با صدور مجوز برای لغو برخی معافیت‌های تحریمی ایران، موافقت نکرده و این دقیقا همان نقطه افتراق مجدد با سیاست تهران است. در حالی که رییس‌جمهور ایران روز دوشنبه در سخنانی تاکید کرده بود اگر لازم باشد برای رفع مشکلات مردم و تامین منافع ملی از ملاقات با سیاستمداری ابایی ندارد اما توضیح بیشتر او درباره این اظهارات که روز گذشته ایراد شد باز هم بازگشت تهران به مواضع قبلی بود مبنی بر آنکه گفت‌وگو مستقیم و دوجانبه میان تهران و واشنگتن زمانی میسر خواهد شد که تحریم‌های یک‌جانبه امریکا برداشته شده باشد. روحانی بار دیگر تاکید کرد که تهران تحت فشار مذاکره نخواهد کرد.
با این همه به نظر میرسد که مکرون دست از تلاش برنمی‌دارد و روز گذشته نیز اعلام کرده که به زودی با همتای ایرانی خود تماس می‌گیرد و در این زمینه با او صحبت خواهد کرد. مکرون در بخش‌هایی از تازه‌ترین اظهاراتش درباره راهکارها برای حفظ برجام گفت: همکاری سه کشور اروپایی که توافق را امضا کرده‌ایم، خیلی مهم است و تمام طرف‌ها باید با احتیاط رفتار کنند. رییس‌جمهور فرانسه با تکرار امیدواری نسبت به فراهم شدن شرایط برای دیدار همتاهای امریکایی و ایرانی‌اش با هم گفت: امیدوارم به راه‌حلی برسیم و آن را اجرا کنیم.
اظهارنظرهای روحانی، مکرون و ترامپ درباره احتمال مذاکره در حالی ایراد شد که محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان مشغول رایزنی‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی در شرق بود. ظریف که در روز نخست تور آسیایی و تنها ساعتی پس از دیدار با مکرون در بیاریتس تلاش کرده بود، احتیاط دیپلماتیک را رعایت کند و اطلاعات چندانی درباره مذاکرات برجامی در فرانسه بروز ندهد، روز سه‌شنبه احتمالا بر مبنای ضرورتی که احساس می‌کرد فضای به وجود آمده پیرامون رابطه ایران و امریکا بر او تحمیل کرده تعارف را کنار نهاد و در جامه مجری سیاست خارجی نظام اعلام کرد که نمی‌توان احتمالی برای گفت‌وگوی دوجانبه میان روحانی و ترامپ در نظر گرفت.
وزیر خارجه کشورمان پیش از ترک پکن به مقصد توکیو گفت: ما کاملا مشخص کردیم که دولت امریکا و آقای ترامپ توافق‌هایی که به دنبال گفت‌وگوهای بسیار طولانی بین دو کشور بوده را زیر پا گذاشتند و آنچه الان ضرورت دارد انجام شود، اجرای توافقات گذشته است. در این زمینه هنوز نشانه قابل توجهی از دولت امریکا ندیدیم.
او افزود: بحثی که بنده در بیاریتس و قبلا در پاریس داشتم، درباره این بود که چگونه می‌توان با اجرای تعهدات طرفین، برجام را حفظ کرد و با توجه به اینکه ایران در سال‌های گذشته تمامی تعهداتش را در برجام اجرا کرده و بعد از خروج غیرقانونی امریکا و یک سال بی‌عملی اتحادیه اروپا به مواردی که در ماده 36 برجام هم قابل اجرا بوده، اقدام کرده است، چگونه می‌شود شرایط را به قبل برگرداند. متاسفانه اروپایی‌ها برای اینکه اقدامات خود را انجام دهند نیاز به برخی مجوزها از امریکا دارند که از نظر ما این شرایط خوبی را برای آینده روابط بین‌الملل نشان نمی‌دهد که کشورهای مستقل برای انجام اقدامات قانونی نیاز داشته باشند از سایر کشورها اجازه بگیرند.
ظریف در ادامه افزود: اینکه مسوولان فرانسوی با امریکایی‌ها چه گفت‌وگوهایی داشتند به خودشان ارتباط پیدا می‌کند. در سفرم رسما اعلام کردیم که دیدار با مقامات امریکایی انجام نخواهد شد همین طور گفتیم دیداری بین رییس‌جمهور ایران و ترامپ قابل تصور نیست تا زمانی که امریکا به جمع 1+5 بپیوندد و برجام را اجرا کند و در آن زمان هم گفت‌وگوی دوجانبه‌ای نخواهیم داشت.
این سخنان ظریف را باید در کنار توییت او پس از ترک فرانسه و پیش از رسیدن به چین گذاشت که در آن تاکید کرده بود در تهران صرفا هواپیما تعویض کرده و این بدان معناست که او شخصا به عنوان وزیر خارجه فرصت دیدار حضوری با رییس‌جمهور و ارایه گزارش مستقیم از نتیجه رایزنی‌های در بیاریتس را نیافته است.
ریچارد نفیو: تا تحریم هست، دیدار ممکن نیست
رسانه امریکایی «فیرست پست» در گزارشی درباره بحث‌های پیش آمده پیرامون دیدار احتمالی روسای جمهور ایران و امریکا و همچنین طرح مکرون برای نجات برجام می‌نویسد: مکرون و وزیر خارجه او مذاکرات فشرده‌ای را با محمدجواد ظریف پیش برده‌اند و به نظر میرسد که رییس‌جمهور فرانسه موفقیت نسبی را در این زمینه به دست آورده، چرا که ظاهرا ترامپ با بخش‌هایی از طرح او موافقت کرده و البته لحن او در قبال ایران هم تغییر کرده است.
ریچارد نفیو از مقام‌های دولت سابق امریکا که در مذاکرات هسته‌ای با ایران حضور هم داشته در این باره می‌گوید: در شرایطی که تحریم‌های امریکا علیه ایران سست نشود، احتمال دیدار روحانی و ترامپ وجود ندارد. حتی به نظر میرسد که یک دست دادن ساده با ترامپ نیز برای روحانی در شرایطی که تحریم‌ها برداشته نشده باشد، سخت باشد.
این رسانه امریکایی در ادامه به نقل از یک مقام سابق وزارت خارجه امریکا با اشاره به اظهارات ترامپ مبنی بر اینکه خط اعتباری به ایران داده خواهد شد، می‌نویسد به نظر میرسد که ترامپ با ابتکارهای مالی اروپا برای کمک به ایران که بخشی از طرح فرانسه است، موافقت کرده است. این مقام امریکایی افزوده است که اگر ایران به روند کاهش تعهدات برجامی خود که ضرب‌الاجل سوم آن تا چند روز دیگر به پایان میرسد ادامه بدهد، احتمال دیدار او با همتای امریکایی باز هم کاهش پیدا خواهد کرد.
این رسانه امریکایی می‌نویسد که هر چند متحدان امریکا در اروپا هم توافقی بهتر و همه‌جانبه با ایران می‌خواهند اما قویا اعتقاد دارند که برجام باید حفظ شود تا در سایه آن سایر گفت‌وگوهای غیربرجامی با تهران میسر شود. ایران هرگونه مذاکره موشکی را رد کرده و البته تاکید دارد که بندهای مندرج در برجام هم قابل تغییر نیستند.
مکرون و درس عبرتی تاریخی
«اکسیوس» دیگر رسانه امریکایی نیز در این باره نوشت: موانعی بر سر راه دیدار روسای جمهور ایران و امریکا وجود دارد: نخست آنکه رهبر ایران مخالف چنین دیداری در شرایط فعلی است و دوم آنکه اطراف دونالد ترامپ را چهره‌های تندرو ضدایرانی فرا گرفته که مخالف هرگونه گشایشی یا شکافی در سیاست فشار حداکثری علیه ایران هستند.
این رسانه امریکایی در ادامه نوشت: ترامپ در نشست گروه 7 چند نکته را درباره ایران مشخص کرد؛ نخست آنکه به دنبال تغییر نظام در ایران نیست و توافق بلندمدت‌تری می‌خواهد که هم نظارت‌های بیشتر بر برنامه هسته‌ای ایران را شامل شود و هم فعالیت‌های موشکی ایران را در بر بگیرد. دوم آنکه او از موافقت خود با تخصیص اعتبارنامه مالی به ایران در ازای فروش بخشی از نفت این کشور خبر داد.
اکسیوس در بخش‌هایی از این گزارش کوتاه می‌نویسد که مکرون خوش‌بینی بیش از اندازه‌ای از خود نشان داد و ابراز امیدواری کرد که دیدار روحانی و ترامپ با حضور او به زودی امکان‌پذیر باشد. نکته‌ای که باید به آن توجه داشت، این است که ما امروز با توافق جدید دیگری با تهران فاصله بسیاری داریم و مکرون هم به تجریه دریافته که اعتبار سخنان ترامپ چقدر کوتاه است.
