۳‌میلیون تهرانی در معرض فرونشست زمین

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، در سال‌های گذشته مسئولان خطر فرونشست زمین که از دشت‌های جنوب شهر تهران هر روز به برج‌ها و بافت فرسوده و متراکم این کلانشهر نزدیک‌تر می‌شود هشدار داده‌اند، اما ظاهرا روند فرونشست تا فروریزش زمین ادامه دارد و باید در انتظار فاجعه‌ای مانند انفجار مهیب در منطقه شهران بود. حادثه‌ای که به‌دلیل فرونشست و جابه‌جایی خاک، لوله ۱۹ اینچی گاز شکسته شد و نشت گاز در زیر زمین باعث فوران آتش در انتهای خیابان یکم شهران شد. بنا به گفته کارشناسان این لوله‌های ۱۹ اینچی گاز در ۴۰۰ نقطه شهر تهران وجود دارد و این تنها یکی از خطرات فرونشست زمین در پایتخت است. با این حال عوامل اصلی پدیده فرونشست زمین برداشت مازاد آب از منابع زیرزمینی و به تبع آن فرسایش خاک است، همان‌طور که سیدحسن رضوی مدیرعامل جدید شرکت آب منطقه‌ تهران گفته است: ۲۰‌درصد از جمعیت ایران که در تهران ساکن هستند، در معرض فرونشست گسترده زمین قرار گرفته‌اند و برداشت های بی‌‌‌رویه آب از منابع زیرزمینی اطراف پایتخت به‌زودی به یک بحران جدی مبدل خواهد شد.

آمارها نیز سرعت فرونشست زمین را در دشت ورامین را نشان می‌دهند به‌طوری که سالانه 13 سانتیمتر، بخشی از پاکدشت و پیشوا 25 سانتی متر، شهرری 25 سانتیمتر، دشت تهران 17 سانتیمتر و در شهریار به 36 سانتی متر رسیده و کل استان تهران به‌طور متوسط روزانه یک میلی متر نشست می‌کند، با توجه به این آمارها، اسلامشهر، کهریزک، شهریار، چهاردانگه، صبا شهر و نسیم شهر در معرض بیشترین فرونشست زمین قرار دارند که با توجه به آمار جمعیتی این مناطق حدود سه‌میلیون نفر در آنجا زندگی می‌کنند. از سوی دیگر فرونشست زمین‌های نیروگاه‌های برق و ریل قطارها را نیز با خطر جدی قرار داده و 25 کیلومتر از مسیر کمربندی آزادگان، 28 کیلومتر از آزادراه تهران- قم و 21 کیلومتر از آزادراه تهران- ساوه با خطر فرونشست روبه‌رو هستند.

لزوم اسکن دائمی خیابان‌ها

با این اوصاف شهر تهران به‌صورت جدی با خطر فرونشست زمین و ایجاد فروچاله‌ها مواجه است و هر چند وقت یک بار نمونه‌ای از این مساله در نقطه‌ای از شهر از جمله در اتوبان‌ها و معابر اصلی شهر رخ می‌دهد، امری رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران آن را ظرفیتی برای به وجود آمدن یک بحران می‌داند. افشین حبیب زاده  می‌گوید: تنها چاره برای شناسایی حفره‌های زیر زمین در تهران اسکن مستمر خیابان‌های اصلی و فرعی تهران است، اکنون دستگاه‌های ثابت اسکن در شهر تهران وجود دارد، اما این دستگاه‌ها نیاز ما را برطرف نمی‌کند، زیرا باید به وسیله اسکن متحرک نقاط بحرانی و خطرآفرین شهر به‌صورت مستمر پایش شود. وی ادامه می‌دهد: متاسفانه دستگاه‌های متحرک برای اسکن شهر تهران وجود ندارد و از سال گذشته برای خرید این دستگاه‌ها اقدام شده اما هنوز خریداری نشده است و بارها هم در این باره تذکر داده‌ایم. تا زمانی که این دستگاه‌ها خریداری نشود همچنان مشکل فرونشست زمین برای شهر تهران وجود دارد و احتمال دارد که هر لحظه بخشی از زمین فرونشست کند که این موضوع برای شهر تهران خطرناک است. چندی پیش نیز دکتر علی بیت‌الهی، دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی اعلام کرد که طبق برآوردها در شهر تهران حدود سه‌میلیون نفر در معرض مخاطرات ناشی از فرونشست و فروریزش زمین هستند. او همچنین اظهار کرد: این روزها پدیده فروریزش در شهر تهران در منطقه 12 و مناطق جنوبی تهران بسیار دیده شده است. علت ایجاد این پدیده آب شستگی توسط رگه‌های آب زیرزمینی، قنات های قدیمی محافظت نشده، ارتعاشات ترافیکی و... است. همین طور یکی از دلایلی که خیابان مولوی دچار این خطر شده است ارتعاشات ناشی از خطوط مترو در این محدوده است. بیت الهی با بیان اینکه در مناطق 17، 18، 20 و شهر ری، مناطقی مانند پالایشگاه نفت جنوب تهران پدیده فرونشست زمین دیده می‌شود گفت: علت اصلی این پدیده پایین رفتن سطح آب زیرزمینی است. زمانی که آب موجود در لابه لای مواد خاک زیر زمین بر اثر مصرف بی‌‌‌رویه، حفر چاه های بی‌‌‌رویه پایین می‌رود دانه‌های خاک به یکدیگر فشرده می‌شود و چون در گذشته میان آنها آب وجود داشته اما حالا در میان آنها یک فضای خالی وجود دارد، زمین به‌صورت تدریجی دچار فشار شده، پایین رفته و نشست می کند؛ اما این اتفاق قابل مشاهده نیست و ما از طریق دستگاه‌ها متوجه این موضوع می‌شویم. برای مثال در منطقه جنوب تهران شرایط زمین به‌صورت سالانه حدود 20 تا 24 سانتیمتر در ابعاد وسیعی پایین می‌رود، اگر این نشست در مدت زمان طولانی اتفاق افتاده بیفتد زمین طی مدت سی سال حدود شش متر پایین می‌رود که این اتفاق منجر به ترک خوردگی ساختمان، لوله های گاز، نفت، فاضلاب، خم شدن خطوط راه آهن و ایجاد شکاف‌های تدریجی می شود.

ریزش قنات‌ها

نماینده تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس نیز  گفت: مدیریت معضل فرونشست تهران نیازمند شکل‌گیری و توجه به نظام جامع مدیریت شهری است. عبدالرضا هاشم‌زایی با هشدار نسبت به اینکه فرونشست زمین جان و مال شهروندان تهرانی را تهدید می کند، تصریح کرد: متاسفانه نظام جامع مدیریت نه تنها در تهران بلکه در تمامی کلانشهرهای کشور وجود نداشته و باعث عدم مدیریت چنین آسیب هایی شده است. وی خشکی قنات‌ها و انجام پروژه های عمرانی مترو و احداث ساختمان‌های بلندمرتبه در اطراف قنات‌ها، مصرف بی‌‌‌رویه آب های زیرزمینی و عدم تکمیل شبکه فاضلاب و تعلل در ایجاد آن را از جمله عوامل موثر در پدیده فرونشست زمین پایتخت دانست و اظهار کرد: بسیاری از چاه های فاضلاب که به‌صورت غیرمجاز حفر شده‌اند داخل قنات ها رها شده و زمینه فرونشست زمین را فراهم آورده است. سیستم فاضلاب پایتخت تکمیل نشده و به‌جای فاضلاب، چاه‌های مختلفی حفر شده که باعث نشست بیشتر زمین می‌شود.او همچنین خاطرنشان کرد: اگرچه با راه‌اندازی و تکمیل سیستم شبکه فاضلاب پدیده فرونشست تاحدودی کنترل می شود، اما آب‌های سطحی که در نقاط مختلف جاری هستند با ورود به قنات ها، نشست زمین را شدت می بخشد. باید از احداث ساختمان‌های بلندمرتبه و همچنین انجام پروژه‌های عمرانی در اطراف قنات ها خودداری کرد. مدیریت معضلاتی مانند فرونشست زمین در تهران نیازمند شکل‌گیری و توجه به نظام جامع مدیریت شهری است؛ اگر مسئول مدیریت یکپارچه مشخص شود تا حدودی می توان مشکلات شهری پایتخت را حل کرد.