تعطیلات تابستانی؛ فراغت یا بطالت؟
تعطیلات تابستانی برای برخی از دانش‌آموزان حکم ایستگاه تشویق را دارد و برای برخی دیگر ایستگاه توبیخ. هرچند که عملکردشان در پایان سال تحصیلی این ایستگاه‌ها را مشخص می‌کند، اما مهم‌تر از این عناوین برخورد با فراغت تابستانه و راهکارهایی است که برای گذران آن انتخاب می‌شود.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، همانطور که صاحب‌نظران حوزه انسان‌شناسی معتقدند فراغت مفهومی است که گاه به وقت آزاد و گاه به فعالیتی دلخواهانه نسبت داده می‌شود، متخصصان نیز فراغت تابستانه را گذران بی‌برنامه زمان نمی‌دانند و باور دارند منظور از اوقات فراغت داشتن وقت آزاد نیست بلکه غنی کردن اوقات است و باید این مقوله هویت‌بخش مورد بازبینی قرار گیرد تا همخوان با علایق، سلایق و توانایی‌های دانش‌آموزان سپری و به زمان‌هایی فعال و تعیین‌کننده بدل شوند.
برای غنی ساختن این اوقات علاوه بر حمایت‌های والدین و نهادهای مختلف، مداخله دانش‌آموز نیز بسیار با‌اهمیت است به این معنا که در انتخاب نحوه گذران تعطیلات تابستانه‌اش سهیم باشد. این موضوع از منظر دکتر نسرین امیری – فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان یک اصل مهم و ضروری محسوب می‌شود و معتقد است: «در فرصت تابستانه فرزند یک خانواده باید بداند که قرار نیست همه کارها و برنامه‌ریزی‌های مربوط به تعطیلاتش بر عهده والدین باشد، بلکه خودش هم باید برای مدیریت این تعطیلات طولانی‌مدت برنامهریزی و فرصت ابراز وجود پیدا کند تا از منظر روانشناختی مقوله بسیار مهمی در فراغت تابستانه مورد توجه قرار بگیرد.»
این روانپزشک کودک و نوجوان همراهی توأم خانواده و فرزند را به‌منظور برنامهریزی برای فراغت تابستانه رویه‌ای سازنده می‌داند که موجب خلق یک رابطه جدید شده و باعث می‌شود اعضای خانواده در مورد یکدیگر بدون قضاوت برخورد و شناخت بهتری از هم پیدا کنند. البته این امکان هم وجود دارد که بسیاری از مسائل آن‌طور که پیش‌بینی می‌شود از آب در نیاید یا با تغییر زیادی همراه باشد که در این صورت حتی اگر تمام فراغت تابستانه هم بازدهی چندان خوبی نداشت، نباید به‌عنوان یک شکست بلکه باید به‌عنوان فرصتی برای اندوختن تجربه در نظر گرفته شود.
تفریحات گمشده شاگرد تنبل‌ها
برخی از خانواده‌ها در فصل تابستان برای تنبیه فرزندشان که در پایان سال تحصیلی موفق نشده‌اند معمولاً محروم‌کردن فرزند از هرگونه تفریح و خوشگذرانی در طول تابستان، ثبت‌نام فرزند در کلاس‌های جبرانی، کمک خواستن از معلم خصوصی یا حتی توهین و تحقیر را درست‌ترین راهکار می‌دانند در حالی که دکتر محمدعلی میرزا بیگی - روانشناس کودک و نوجوان و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران – می‌گوید: «هم دانش‌آموزان موفق و هم دانش‌آموزان نا‌موفق از لحاظ تحصیلی، در طول فصل تابستان و اوقات فراغت نیاز به تفریح، مسافرت و حضور در کنار اقوام دارند و چنین شیوه‌هایی( محروم‌کردن فرزند از هرگونه تفریح و...)موجب رفع عقب‌ماندگی و ضعف تحصیلی دانش‌آموز نمی‌شود و از آنجاکه ممکن است علل روانی و اجتماعی از قبیل تغییر در محیط زندگی، اختلاف یا کشمکش‌های خانوادگی دائمی، عدم ارضای نیازهای روانی، انتظار بیش از حد بدون در نظر گرفتن تفاوت‌های فردی، نداشتن برنامه و هدف برای آینده و مسائلی از این دست، به عملکرد نامناسب دانش‌آموز در طول سال تحصیلی دامن زده باشد، برای رهایی از این موضوع بایستی خانواده و دانش‌آموز از کمک مراکز مشاوره معتبر دانشگاهی و مشاوران تحصیلی بهره بگیرند تا برنامه‌‌ریزی‌هایی که ماهیت جبرانی دارند کارآمد عمل کنند.»
خواب و ورزش
باید به‌خاطر داشت تنها آموز‌ه‌های روانشناختی یا حتی رعایت اصول جامعه‌شناختی نیست که به داشتن یک فراغت تابستانه بهینه می‌انجامد، بلکه توجه به مسائل بااهمیتی چون بهداشت خواب و انتخاب رشته ورزشی مناسب نیز در بهینه ساختن این فرصت سه ماهه دخیل است. در همین خصوص دکتر مصطفی امیری – متخصص مغز و اعصاب و محقق در زمینه اختلالات خواب - از برهم خوردن سیکل خواب و بیداری دانش‌آموزان به‌عنوان مهم‌ترین آسیب تعطیلات طولانی مدت یاد می‌کند و بهداشت خواب را مستلزم رعایت نکات با اهمیتی می‌داند که در ادامه به آنها اشاره می‌کند. به اعتقاد این متخصص، کودک و نوجوان حتی در طول تعطیلات نیز باید در ساعت مشخصی بخوابد و بیدار شود، 4 تا 6 ساعت قبل خواب از خوردن چای، قهوه، شکلات و سایر فرآورده‌های حاوی کافئین پرهیز کند، برای ورود به مرحله خواب آماده شود و والدین نیز حداقل یک ساعت قبل از زمان خواب فرزندشان تماشای تلویزیون یا هرگونه فعالیت هیجانی که خواب را مختل می‌کند متوقف کنند چراکه حتی اگر بتوان در این شرایط خوابید، خوابی بسیار سبک تجربه می‌شود که سیکل ابتدایی آن با رؤیا بینی همراه است و از خوردن غذای سنگین برای وعده شام پرهیز کند تا با رعایت این نکات ساده و در عین حال اثربخش، در روزهای تعطیل خواب خوب و متعادلی را تجربه کند.
در ادامه دکتر رحمان سوری - متخصص فیزیولوژی ورزشی و معاون آموزشی دانشکده تربیت بدنی دانشگاه تهران با بیان اینکه اوقات فراغت تابستانه به انتخاب‌های ورزشی گره خورده است، از انتخاب‌های اشتباه والدین می‌گوید که از سر چشم و هم‌چشمی می‌خواهند فرزندشان سراغ رشته ورزشی خاصی برود درحالی‌که در این سن و سال فعالیت ورزشی باید بر اساس سلایق، فرهنگ اجتماعی و حتی مسائل مالی انتخاب شود، چراکه انتخاب رشته ورزشی متناسب با توانمندی‌‌های دانش‌آموز، مساوی است با آینده ورزشی بهتر و سلامت تضمین‌شده‌تر.
این فیزیولوژیست ورزشی با انتقاد از کمپ‌های تابستانه که در سال‌های اخیر به وجود آمده‌اند و عمده تمرکزشان بر فعالیت‌های ورزشی است افزود: «متأسفانه این کمپ‌ها مسئولیت انتخاب‌های ورزشی را بر عهده گرفته‌اند و بدون در نظر داشتن توانایی‌های کودک یا نوجوان، صبح تا بعداز ظهرش را با ورزش‌هایی که خودشان صلاح می‌دانند پر می‌کنند. نکته با‌اهمیت دیگر استعدادیابی است که باید در انتخاب رشته ورزشی مورد توجه قرار بگیرد، اما معمولاً در این کمپ‌ها این الزام رعایت نمی‌شود. اخیراً هم برخی مراکز بر اساس گروه خونی و فاکتورهایی از این دست به استعدادیابی می‌پردازند در حالی که برای استعدادیابی لازم است دانش‌آموز از منظر فیزیولوژیک، ویژگی‌های جسمانی روانی، عصبی و حرکتی توسط یک تیم متشکل از فیزیولوژیست، متخصص رفتار حرکتی، روانشناس ورزشی و متخصص ورزشی مورد ارزیابی قرار بگیرد تا تعیین شود که می‌تواند در یک رشته ورزشی خاص موفق عمل کند یا خیر.»
درست است که در حال حاضر غالب مراکز، دید تجاری دارند و برای گذران اوقات فراغت بسته‌های پر زرق و برق پیشنهاد می‌دهند، اما به باور دکتر سوری نیاز نیست کودک یا نوجوانی که پس از یک سال تحصیلی فشرده، به فراغتی 3 ماهه دست پیدا کرده صبح تا بعدازظهر به کمپ‌های تابستانه سپرده شود تا هم والدین نفس راحتی بکشند، هم انواع رشته‌های ورزشی را بیاموزد، بلکه می‌تواند با همراهی بیشتر والدین، در این مدت درک بهتری از محیط خانواده پیدا کند و ساعات بیشتری را با پدر و مادرش بگذراند.
