چراغ قرمز ازدواج و تولد
به گفته رئیس اداره سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت، ازدواج در سال‌های اخیر کاهش داشته است. حامد برکاتی می‌گوید: در سال ۸۹، ۸۹۰ هزار ازدواج در کشور ثبت شد که متأسفانه سالانه حدود شش درصد کم شده و در سال ۹۶ تعداد ازدواج‌ها به ۶۶۰ هزار ازدواج رسیده است. باید توجه داشته باشیم که در یک بازه زمانی هشت‌ساله از سال ۸۹ تا سال ۹۶ ازدواج در کشور ۳۰ درصد کم شده است.
به گزارش اقتصادآنلاین، شهرزاد همتی در شرق نوشت: در سال ۱۳۹۰، ۱۳ میلیون جوان در شُرف ازدواج قرار داشتند و ازدواج نکرده بودند و این رقم در سال ۹۶ به بیش از ۱۱ میلیون رسیده و این موضوع نشان‌دهنده کاهش جمعیت است. در سال‌های اخیر نیز شاهد افزایش سن ازدواج جوانان بوده‌ایم. بررسی‌های ما در سال ۹۵ نشان داد که میانگین سن مناسب ازدواج دختران ۲۴ سال و پسران ۲۷.۵ سال بوده که متأسفانه شاهد افزایش این عدد در سال‌های گذشته هستیم. در کشور ما تولدها در سال‌های اخیر به‌شدت کاهش یافته است. وی گفت: این موضوع به دلیل کاهش ازدواج‌هاست. ما در برهه‌ای از سال ۹۵ با افزایش باروری مواجه بودیم، به دلیل اینکه زوج‌های متولد دهه ۶۰ در شرف ازدواج قرار داشتند، اما به مرور نرخ باروری در کشور کاهش پیدا کرده است.
آنچه رئیس اداره سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت به آن اشاره می‌کند، حکایتی از افزایش هرساله آمار کاهش ازدواج است. این در حالی است که در سال‌های اخیر تلاش مسئولان بهداشتی و اجتماعی بر افزایش فرزندآوری بود. در سال‌های اخیر دیگر خبری از ماجراهای فرزند کمتر، زندگی بهتر نبود و سیاست‌های کاهش جمعیت که در ابتدای پیروزی انقلاب تا دهه 70 به کار برده شد، دیگر محلی از اعراب نداشت، اما به نظر می‌رسد این تلاش‌ها چندان موفقیت‌آمیز نبوده است. البته به گفته سخنگوی سازمان ثبت‌احوال درباره علت روند رو به کاهش ازدواج، گذار متولدین دهه ۶۰ از سن ازدواج و فرزندآوری تقریبا عامل اصلی روند کاهش ازدواج و ولادت است.
به گفته مرکز آمار ایران، دهه‌شصتی‌ها با ۱۶ میلیون و ۸۰۲ هزار و ۴۶ نفر بیشترین سهم از جمعیت کشور را دارند و یک‌سوم مردهای دهه‌شصتی و 19 درصد زنان این دهه هنوز ازدواج نکرده‌اند. آمارهای بین‌المللی و داخلی نشان می‌دهد ۱۳ میلیون جوان مجرد ایرانی از سن مناسب ازدواج عبور کرده و در معرض تجرد قطعی قرار گرفته‌اند و دیگر خیال ازدواج را ندارند. سن رسیدن به تجرد قطعی بالای40 سال برای زنان و 50 سال برای مردان است. پیش از این دفتر سلامت خانواده و جمعیت وزارت بهداشت اعلام کرده بود بیش از ۱۳ میلیون جوان مجرد ایرانی که در آستانه ازدواج هستند، سن مناسب ازدواج را سپری کرده‌اند یا در حال سپری‌کردن این سن هستند. «به علل مختلف متوسط سن ازدواج دختران و پسران ایرانی در یک دهه اخیر در استان‌های مختلف بین چهار تا شش سال افزایش یافته و اکنون متوسط سن ازدواج دختران ایرانی ۲۵ سال و متوسط سن پسران ایرانی ۲۷ سال است و البته این آمار در استان‌های بزرگ مانند تهران بالاتر و رو به افزایش است.
درحالی‌که در سال‌های گذشته تعداد مجردان قطعی افزایش یافته است، اما در سال ۱۳۷۵ تجرد قطعی برای مردان حدود 1.1 درصد و برای زنان 1.2 درصد بوده است. روند افزایشی تجرد قطعی در زنان خیلی بیشتر از مردان بوده، به‌طوری‌که طی سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ این شاخص برای مردان حدود دوبرابر شده، اما برای زنان بیش از سه‌برابر شده است. طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، ۱۰ درصد زنان ۳۵ تا ۳۹ ساله کشور مجردند. این در حالی است که در گروه سنی ۴۰ تا ۴۴ ساله 6.8 درصد، در گروه سنی ۴۰ تا ۴۴ساله 6.8 درصد و ۵۰ تا ۵۴ ساله‌ها نیز 3.1 درصد مجرد هستند.
این تغییرات ساختاری
شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس و استاد دانشگاه، درباره دلایل کاهش ازدواج و موالید در کشور می‌گوید: این درست است که تعداد ازدواج رو به کاهش است و تعداد طلاق افزایش داشته، اما هیچ نهادی اجازه ارائه رقم خام این اطلاعات را ندارد و اعلام‌کننده این ارقام باید تحت تعقیب قرار گیرد. قرار بود تنها شاخص‌ها در آمار اعلام شوند و هر مرجعی هم که این آمارها را اعلام می‌کند تحت تعقیب قرار گیرد تا اعلام شاخص در خاطرمان بماند.
وی افزود: درست است که آمار ازدواج کاهش یافته، اما ما باید آمار ازدواج را نسبت به جمعیت در معرض ازدواج بسنجیم. آمار جوانان در معرض ازدواج ما در حال کاهش است. سال 80 که بالاترین آمار ازدواج را داشتیم، دلیلش به سن ازدواج‌رسیدن بچه‌های دهه 60 یعنی رسیدنشان به دهه دوم زندگی بود که بالاترین آمار ازدواج مربوط به این دهه است. حالا ممکن است که عده‌ای از دهه‌شصتی‌ها هنوز ازدواج نکرده باشند، اما حالا نوبت ازدواج جوانان دهه‌هفتادی است. تعداد بچه‌های دهه 70 به مراتب کمتر از بچه‌های دهه 60 بود و در دهه 70 باروری ما به زیر چهار فرزند رسیده بود و حتی آخرهای دهه 70 به تعداد به 1.8 رسیدیم. به بیان دیگر، متولدین دهه 70 سالانه 600 تا 700 هزار از متولدین دهه 60 کمتر هستند، بنابراین جمعیت در معرض ازدواج آنها هم طبیعتا کم شده. این در حالی است که میزان ازدواج‌های این دهه نه‌تنها کم نیست، بلکه افزایش هم داشته، اما چون تعدادشان از بچه‌های دهه 60 کمتر است، در آمار هم این تعداد کم به نظر می‌رسد.
این جمعیت‌شناس با اشاره به کاهش موالید نیز تأکید کرد: کاهش موالید هم دقیقا به همین روند مرتبط است. دهه‌شصتی‌ها که تعدادشان زیاد بود و ازدواج کردند، بالطبع زادوولدشان هم بیشتر بود. من به این تغییرات، تغییرات ساختاری می‌گویم، نه فرهنگی. گفتنی است مطابق اعلام سازمان ثبت‌احوال، در سال 91، نرخ ازدواج در ایران 11.7 در هزار نفر است، درحالی‌که بر اساس منابع معتبر بین‌المللی، این شاخص برای کشورهای فرانسه 3.9، کانادا 4.5، آلمان 4.7، نروژ و استرالیا 5.5، چین 7.5 و روسیه 8.5 در هزار نفر گزارش شده است که می‌توان نتیجه گرفت نرخ ازدواج در ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته بیشتر است. آماری که روز گذشته توسط سازمان ثبت‌احوال ارائه شد تنها مرتبط به آمار گذر از ازدواج دهه‌شصتی‌ها نبود؛ به گفته سیف‌الله ابوترابی، سخنگوی سازمان ثبت‌احوال، در سال ۹۷ بیش از یک میلیون و ۳۶۶ هزار و ۵۱۹ واقعه ولادت رخ داده است که از این تعداد ۷۰۴ هزار و ۶۷ نوزاد پسر و ۶۶۲ هزار و ۴۵۲ نوزاد دختر بودند.
به گفته او، نسبت جنسیت در ولادت به ازای هر ۱۰۶.۳ پسر صد دختر است و نسبت ولادت ثبت‌شده برای ساکنان شهرها ۷۷ درصد است. همچنین ثبت ولادت در مهلت قانونی حدود ۹۸.۷ و میزان عمومی (ناخالص) ولادت در کشور نیز به ازای هر هزار نفر جمعیت ۱۷.۱ بود.
سخنگوی سازمان ثبت‌احوال در‌عین حال اضافه کرد: پنج استان سیستان‌وبلوچستان، خوزستان، خراسان رضوی، هرمزگان و خراسان جنوبی دارای بالاترین میزان عمومی ولادت بودند و استان‌های گیلان، مازندران، البرز، مرکزی و سمنان پایین‌ترین میزان عمومی ولادت را در سال ۹۷ به خود اختصاص دادند. همچنین میانگین سن پدران در زمان تولد فرزند ۳۳.۷ سال و برای مادر ۲۹ سال و میانگین سن مادر در زمان ولادت اولین فرزند نیز ۲۷.۷ سال ثبت شده است.
وی در ادامه صحبت‌هایش به آمارهای چندقلوزایی اشاره کرد و یادآور شد: در سال ۹۷ ، ۱۹ هزار و ۹۱۱ دوقلوزایی ، ۶۴۶ مورد سه‌قلوزایی و ۲۱ مورد چهارقلوزایی در استان‌های اصفهان، فارس، خوزستان، آذربایجان‌غربی، آذربایجان‌شرقی، اردبیل، ایلام، تهران، خوزستان، سمنان، کردستان، گلستان و همدان و دو مورد نیز پنج‌قلوزایی در اصفهان و مرکزی به ثبت رسیده است.
به گفته این مقام مسئول، ۵۴۹ هزار و ۸۶۱ واقعه ازدواج و ۱۷۴ هزار و ۶۹۸ واقعه طلاق در سال ۹۷ در کشور به ثبت رسیده است که در این میان میانگین سن مردان در اولین ازدواج ۲۷.۵ سال و زنان ۲۳.۴ سال گزارش شده و میانگین سن مردان در طلاق‌های ثبت‌شده ۳۶.۹ سال و میانگین سن زنان به هنگام طلاق ۳۲.۱ سال ثبت شده است.
ابوترابی با اشاره به اینکه در میزان عمومی (ناخالص) ازدواج به ازای هر هزار نفر، هفت نفر است، اظهار کرد: استان‌های خراسان شمالی، اردبیل، کردستان، لرستان و خوزستان دارای بالاترین میزان عمومی ازدواج و استان‌های سمنان، البرز، تهران، بوشهر و اصفهان دارای پایین‌ترین میزان عمومی ازدواج در سال ۹۷ بودند. وی با اشاره به اینکه میزان عمومی (ناخالص) طلاق ۲.۲ به ازای هر هزار نفر جمعیت است، گفت: استان‌های خراسان رضوی، تهران، کردستان، قم، گیلان و اردبیل دارای بیشترین میزان طلاق و استان‌های سیستان‌وبلوچستان، چهارمحال‌‌وبختیاری، ایلام، خراسان جنوبی، هرمزگان و بوشهر دارای پایین‌ترین میزان عمومی طلاق در سال گذشته بوده‌اند.سخنگوی سازمان ثبت‌احوال در پاسخ به این سؤال که علت روند رو به کاهش ازدواج و ولادت چیست؟ اظهار کرد: گذار متولدین دهه ۶۰ از سن ازدواج و فرزندآوری تقریبا عامل اصلی روند کاهش ازدواج و ولادت است، اما در طلاق شاهد سکون روند طلاق هستیم، زیرا این موضوع مرتب توسط دستگاه‌های مربوطه، از جمله شورای اجتماعی کشور رصد می‌شود. وی با اشاره به اینکه روند تغییر نام و نام‌خانوادگی در کشور رو به کاهش است، گفت: خانواده‌ها در سال‌های اخیر در انتخاب نام دقت بیشتری می‌کنند. در سال ۹۷ شاهد تغییر نام‌خانوادگی ۱۷۵ هزار و ۹۵۷ نفر بودیم.
