زوج‌های تهرانی برای بچه‌دار نشدن چه دلایلی دارند؟
نتایج یک پژوهش نشان داد که مشکلات اقتصادی تنها عامل عدم تمایل زوجین به فرزندآوری نیست. «توجه افراد به نیازها و علایق فردی» و «نگرانی نسبت به آینده»، به‌ویژه در افراد دارای تحصیلات و درآمد بالا، مهم‌ترین مانع فرهنگی و اجتماعی برای خواستن فرزند است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایسنا، عدم تمایل به فرزندآوری و به دنبال آن کاهش میزان باروری کل در سال‌های اخیر، تجربه مشترک کشورهای پیشرفته و بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله ایران است.
نرخ کلی باروری؛ میانگین تعداد فرزندانی است که یک زن در طول دوران باروری خود به دنیا می‌آورد و نرخ جایگزینی جمعیت؛ میزان کلی باروری است که منجر به جبران جمعیت درگذشته با جمعیت جدید می‌شود.
طی دو دهه گذشته، میزان باروری کل در ایران به زیر «سطح جایگزین» سقوط کرده است. به گفته برخی جمعیت‌شناسان «چنانچه میزان باروری کل به میزان زیادی به زیر سطح جایگزین (دو فرزند به ازای یک زن) سقوط کند، جمعیت، سالخورده شده و شاخص وابستگی اقتصادی افزایش می‌یابد. در چنین شرایطی دولت‌ها نیز به شدت درگیر مشکلاتی مثل تأمین نیروی کار فعال، بحران سازمان‌های بازنشستگی و نظام خدمات بهداشتی و درمان می‌شوند».
از آن‌جا که مطالعه درباره «قصد باروری» در ایران بسیار محدود است، دکتر «امیر عرفانی»؛ استاد جمعیت‌شناسی و انسان‌شناسی دانشگاه نیپیسینگ کانادا و عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان به همراه «دکتر جواد شجاعی»؛ کارشناس کمیته مطالعات و پایش سیاست‌های جمعیتی شورای عالی انقلاب فرهنگی، مطالعه‌ای را به منظور تعیین دلایل عدم تمایل زوجین تهرانی به فرزندآوری انجام دادند.
در این پژوهش از داده‌های پیمایش قصد باروری که در سال ۱۳۹۱ در شهر تهران انجام گرفته، استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش همه زنان و مردان متأهل زیر ۳۶ سال ساکن مناطق ۲۲ گانه شهر تهران بودند و تعداد ۲۲۶۷ نفر از خانواده‌های دارای زن متأهل ۱۵ تا ۳۵ سال مورد بررسی قرار گرفتند.
اطلاعات شرکت‌کنندگان در این پژوهش در خصوص ویژگی‌های اقتصادی اجتماعی، ترجیحات باروری و تنظیم خانواده، قصد باروری و دلایل نخواستن فرزند در آینده، با استفاده از پرسش‌نامه و مصاحبه رو در رو جمع‌آوری شد.
اطلاعات به دست آمده با استفاده از روش‌های آماری مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش مشخص شد که ۴۴ درصد از پاسخ‌گویان قصد دارند که در آینده فرزند دیگری داشته باشند و تمایل برای داشتن فرزند دیگر در آینده با افزایش تعداد فرزندان، کاهش می‌یابد. همچنین یافته‌ها حاکی از این بود که با افزایش سن زنان، از نسبت زنانی که فرزند دیگری می‌خواهند کاسته می‌شود و عدم تمایل به فرزندآوری با افزایش تحصیلات زن افزایش می‌یابد. همچنین عواملی مثل «مناسب نبودن سلامت جسمی و روانی برای فرزندآوری»، «مخالفت همسر با داشتن فرزند دیگر» و «رابطه زناشویی نامناسب»، از دیگر دلایل عدم تمایل به فرزندآوری است که در تحقیقات قبلی به آن‌ها اشاره نشده است.
به گفته دکتر عرفانی و دکتر شجاعی: بعد از مشکلات اقتصادی، «نگرانی از آینده فرزندان» و «تداخل فرزندآوری با علایق، تفریحات و برنامه‌های کاری و تحصیلی فرد»، دو دلیل مهم فرهنگی و اجتماعی برای نخواستن فرزند است، که در تحقیقات پیشین کمتر به آن‌ها اشاره شده است».
بر همین اساس پژوهشگران این تحقیق معتقدند: «حتی برخورداری اقتصادی خانواده نمی‌تواند به تنهایی مشوقی برای داشتن فرزند باشد».
نتایج این پژوهش، بهار ۱۳۹۸ در فصل‌نامه علمی- پژوهشی «سلامت اجتماعی» به چاپ رسیده است.
