سیاست کوچ اجباری مخاطبان از پیام رسان‌ها محکوم به شکست است

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایرنا، عملکرد رسانه ها در بحران سیل فروردین 1398، مورد بحث و بررسی بسیاری از کارشناسان قرار گرفته است. عدم انتشار روزنامه ها در روزهای اوج بحران، به دلیل تعطیلات عید، آغاز پوشش اخبار سیل، چند روز بعد از آغاز آن توسط رسانه ملی و مراجعه مکرر مردم به شبکه های اجتماعی برای دریافت آخرین اخبار و اطلاعات، از جمله موضوعاتی هستند که بحث و بررسی کارشناسانه را می طلبند.

«حسین امامی» مدرس رشته روابط عمومی و متخصص رسانه های نوین، در میزگردی با عنوان «بررسی عملکرد رسانه ها در بحران سیل فروردین 98»، بیان داشت ممنوعیت حضور خبرگزاری ها و مراجع رسمی در شبکه های اجتماعی، باعث شده است تا به جای نشر اخبار صحیح، در زمان بحران اخبار جعلی و شایعات در شبکه های اجتماعی انتشار یابند و دست به دست شوند.

** وظایف چهارگانه رسانه ها در بحران

حسین امامی در اتبدا ضمن اشاره به عملکرد رسانه ها در بحران سیل اخیر گفت: اگر بخواهیم عملکرد رسانه ها در بحران اخیر را ارزیابی کنیم، ابتدا بایستی برای قضاوت خود شاخصه هایی را مشخص نماییم.

وی افزود: متخصصان، برای رسانه ها، در زمان بحران، چهار کارکرد یا وظیفه را مشخص کرده اند. وظیفه اصلی رسانه ها در بحران، «آموزش» و «آگاهی بخشی» است. بدین معنا که رسانه ها باید به آسیب دیدگان آموزش بدهند و نحوه انجام اقدامات فوری در زمان مواجه با بحران را به آنان بیاموزند.

این کارشناس رسانه اضافه کرد: دومین وظیفه رسانه ها در بحران، «اطلاع رسانی» است. شهروندان در زمان بحران باید بتوانند سریع تر و راحت تر به اخبار و اطلاعات دسترسی پیدا کنند و از هشدارهای اولیه هواشناسی مطلع شوند. سومین وظیفه رسانه ها «همبستگی» و «انسجام بخشی» است. منظور از هماهنگی و انسجام بخشی بسیج امکانات و ترغیب و تهییج برای همراهی و همکاری شهروندان برای کمک رسانی به یکدیگر است. چهارمین وظیفه رسانه ها در بحران نیز «پایش اطلاعاتی» است.

** صدا و سیما اطلاع رسانی را دیر آغاز کرد

این متخصص حوزه روابط عمومی در ادامه ضمن اشاره به زمان آغاز بحران و تاخیر رسانه ها در پوشش اخبار، گفت: صدا و سیما با تاخیر به میدان خبررسانی سیل وارد شد. با آنکه در روزهای پایانی سال گذشته، سیل «آق قلا» و «گمیشان» شروع شده بود؛ اما در آغاز بحران، نه هشدارهای جدی توسط صدا و سیما داده شده بود و نه صدا و سیما خود را در چارچوب شرایط بحرانی قرار داده بود؛ اما چند روز پس از آغاز بحران، شبکه خبر وارد میدان شد و توانست پوشش خوبی ایجاد کند و تا روند اطلاع رسانی را تاحد قابل قبولی پیش ببرد.

امامی افزود: به یاد داشته باشیم که رسانه های محلی و استانی در زمان بحران نقشی بسیار ویژه در اطلاع رسانی بحران دارند. هر چند شبکه خبر صدا و سیما اخباری کلی را مطرح می کند؛ اما شبکه های استانی می توانند نقشی مهم را در اطلاع رسانی بحران ایفا نمایند.

این مدرس رسانه های نوین ارتباطی، ضمن اشاره به تعطیلی روزنامه ها در روزهای بحران، ادامه داد: نحوه واکنش مطبوعات به بحران سیل اخیر، نشان داد که بود و نبود مطبوعات، تفاوتی را در روند اطلاع رسانی در کشور ایجاد نمی کند.

وی یادآوری کرد: هر چند مطبوعات با مشکلاتی چون افزایش نرخ کاغذ و کاهش مخاطب دست و پنجه نرم می کنند؛ اما ساختار خبر رسانی خود را با نیازهای عصر شبکه های اجتماعی وفق نداده اند. مطبوعات نتوانستند خلاقیتی برای اطلاع رسانی به خرج دهند و از همین رو هیچ اثری از رسانه ها در بحران سیل اخیر نبود.

امامی ضمن اشاره به انفعال درگاه های اطلاع رسانی و تارنماهای روابط عمومی ادارات دولتی استان های درگیر، تاکید کرد: هر چند انتظار می رفت بخشی از وب سایت استانداری ها به پوشش بحران سیل اختصاص داده شود؛ اما چنین چیزی اتفاق نیفتاد.

** اعتماد مردم به شبکه های اجتماعی

امامی در ادامه میزگرد، گفت: شبکه های اجتماعی، ابزارهای اینترنتی هستند که مردم در آن ها اطلاعات را تولید کرده، به اشتراک گذاشته و از آن استفاده می کنند. این شبکه ها، ابزارهای ارتباطی هستند که ارتباطات چند به چند را ایجاد می کنند.

این متخصص رسانه های نوین اضافه کرد: ویژگی های این شبکه ها شامل مواردی همچون مشارکت در تولید محتوا، قابلیت به اشتراک گذاری، در دسترس بودن رایگان، سرعت بالا در اطلاع رسانی و قابلیت اتصال افراد مختلف به آن، نشان می دهد که این رسانه های اجتماعی می توانند، ابزاری برای مهار بحران باشند.

وی افزود: شبکه های اجتماعی در زمان وقوع بحران می توانند در اقداماتی از آماده سازی مردم برای مقابله با بحران گرفته تا کاهش خسارت و تلفات، کمکی موثر برای مدیران بحران باشند.

امامی عنوان کرد: براساس برخی آمارها 48 میلیون نفر در کشور، کاربر پیام رسان «تلگرام»؛ آن هم علی رغم مسدودیت ایجاد شده، هستند.

وی افزود: همچنین ما 32 میلیون کاربر «اینستاگرام» و 26 میلیون کاربر «توئیتر» داریم.

وی با این اشاره به میزان کاربران شبکه های اجتماعی، افزود: شبکه های اجتماعی، امروزه مکمل زندگی اجتماعی شده اند. این که بخواهیم مردم را به اجبار از شبکه ای اجتماعی به شبکه اجتماعی دیگری کوچ دهیم، سیاست اشتباه و محکوم به شکست بود.

امامی تاکید کرد: ما امروز هیچ تجربه موفقی در زمینه ایجاد ارتباطات اجتماعی بومی نداریم و مردم کاملا به این فعالیت ها بی اعتماد هستند. مردم به سراغ شبکه های اجتماعی خارجی می روند تا به اطلاعات فیلتر نشده دسترسی پیدا کنند. در عین حال آن ها امکان جستجوی خبر را در شبکه های اجتماعی نیز دارند .

** نهادهای رسمی باید در شبکه های اجتماعی حضور یابند

امامی در ادامه گفت: در بحران سیل اخیر بار دیگر مشخص شد که رسانه های اجتماعی باعث گسترش حس همدلی و روابط عاطفی میان مردم می شوند و فعالیت های داوطلبانه مردم را تشدید خواهند کرد. این امر از مزایای شبکه های اجتماعی است.

این متخصص شبکه های اجتماعی افزود: متاسفانه مسوولان فضای مجازی کشور، با سه مسئله گرفتار شده اند. اولین مشکل «سردرگمی در سیاست گذاری» است؛ زیرا پس از مسدود سازی شبکه های اجتماعی، باز هم مردم از این شبکه ها اجتماعی استفاده کردند. جالب آن جا است از زمانی که استفاده از تلگرام ممنوع شد، به دلیل استفاده گسترده مخاطبان از فیلترشکن، استفاده از توئیتر هم بیشتر شده است.

وی ادامه داد: دومین مسئله، «عدم آگاهی» مدیران است. متاسفانه مسوولان سیاست گذاری فضای مجازی، این فضا را نمی شناسند و به آن نگاه امنیتی دارند.

امامی عنوان کرد: سومین مشکل نیز «آشفتگی در اقدام» است. با وجود ممنوعیت استفاده دستگاه های دولتی از تلگرام، برخی از مراجع رسمی کشور، کانال تلگرامی دارند.

وی در پایان توصیه کرد: مهمترین اقدامی که مسوولان باید صورت دهند، آن است که ترتیبی داده شود تا خبرگزاری های رسمی و دستگاه دولتی برای مقابله با اخبار جعلی، در شبکه های اجتماعی حضور داشته باشند. این اصلی در جهان امروز است که هر جا شهروندان هستند، باید سازمان های دولتی خدمات ارایه دهند و نمی توان با ایجاد مسدودیت، مانع حضور نهادهای دولتی در شبکه هایی شد که به صورتی گسترده توسط مردم استفاده می شوند.