چگونه بین فرزندان عادلانه رفتار کنیم؟
یکی از خواسته‌ها و دغدغه‌های ما این است که عدالت به‌عنوان یک ارزش اخلاقی در جامعه وجود داشته باشد، اما اینکه هرکدام از ما در خانواده خود چقدر برای ایجاد عدالت تلاش می‌کنیم، نکته مهمی است که پاسخ به آن می‌تواند بسیاری از مشکلات را حل کند.
حتماً این داستان معروف را شنیده‌اید که مردی یک ساندویچ برای دو پسر خود گرفت. به اولی گفت: تو نصف کن! و به دومی گفت: تو انتخاب کن! این پدر در حقیقت به فرزندانش عدالت را به شکل ملموس آموزش داد که اگر اولى ساندویچ را به شکل نامساوى نصف کند، عدالت را برای خود سلب کرده چراکه دومی سهم بیشتر را برای خود برمی‌دارد. پس پسر اول مجبور است از همان ابتدا ساندویچ را به شکل مساوی تقسیم کند؛ اما می‌توان به موضوع عدالت در خانه علمی‌تر نگاه کنیم.
عدالت به معنی برابری دختر و پسر نیست!
عدالت به معنای رساندن حق هر حق‌دار به آن است. با این توصیف برقراری عدالت بین فرزندان در محیط خانواده نیازمند توجه به سه اصل مهم است؛ «سن»، «جنسیت» و «سطح توانمندی‌های فرزندان». فروغ نیلچی زاده، استاد حوزه و دانشگاه دراین‌باره می‌گوید: «عدالت جنسیتی در خانواده بین دختران و پسران به این معنا نیست که هر آنچه برای دختران مهیا می‌شود، همان را عیناً برای پسران هم مهیا و اجرا کنیم. متأسفانه امروزه این روش غلط به شکل کاریکاتوری و خنده‌دار وجود دارد. مثلاً اگر قرار است یک دختربچه سه‌چهارساله عشق این را داشته که لاک بزند و پسربچه‌ای هم که این را می‌بیند، می‌گوییم گناه دارد، دلش می‌خواهد. نتیجه آن می‌شود که شاهد هستیم برای پسربچه هم لاک می‌زنند. این نوع عملکرد که ناشی از عدم فهم درست از مفهوم عدالت است، منجر به این خواهد شد که در مسیر تربیت فرزندان خلأ ایجاد شود؛ بنابراین اگرچه وظیفه والدین، برطرف کردن نیازهای فرزندان است اما در این مسیر باید توجه داشته باشند که در رفع نیازها، تفاوت‌های بچه‌ها را به جهت سن، جنسیت و توانایی آن‌ها لحاظ شود.»
استعداد فرزندانتان را کشف کنید
شناخت فرزندان از جایگاه، موقعیت و همچنین تفاوت‌های جنسیتی خود، یکی دیگر از مؤلفه‌های مهمی است که می‌تواند در برقراری عدالت در خانواده مهم و کارساز باشد. مریم صابری پور، مشاور کودک و بازی درمانگر این واقعیت را این‌گونه بیان می‌کند: «اگر کودکی با رسیدن به سن شناخت صحیح از واقعیت تفاوت جنسیتی، تحت تربیت و اصول درستی از جانب والدین خود قرار بگیرد، خواهیم دید که رفتارهای صحیح و عدالت گونه والدین خود را حمل بر تبعیض جنسیتی و فرق گذاشتن بین او و خواهر یا برادرش که پیامدهای بسیاری را به همراه دارد، نخواهد گذاشت.» پدر و مادر باید توانایی کشف استعدادهای فرزندانشان را داشته باشند. گاهی ممکن است در یک خانواده چند فرزندی، یکی از فرزندان ذوق و استعداد جدی در زمینه موضوعات هنری و بچه‌ای دیگر ذوق و استعداد علمی مثل علوم ریاضی داشته باشد. اگر ما فکر کنیم بچه‌های ما همگی باید به یک‌شکل باشند و مثلاً چون فرزند ارشد خانواده که عشق ریاضی است، پس ما برای اینکه والدین عادلی باشیم باید برای همه بچه‌هایمان معلم خصوصی ریاضی بگیریم و بچه‌ها را در این زمینه رشد دهیم، راه را اشتباه رفته‌ایم. برقراری عدالت بین فرزندان زمانی محقق می‌شود که ما به آن‌ها کمک کنیم استعدادهایشان شکوفا شده و در مسیر صحیح رشد و کمال مورداستفاده قرار بگیرد.
حواسشان را پرت کنید!
در بسیاری از خانواده‌ها،زمانی که میان فرزندان دعوایی پیش می‌آید، والدین فرزند ارشد را مقصر دانسته و او را تنبیه می‌کنند. صابری پور با رد این رفتار ادامه می‌گوید: «این نوع رفتار و واکنش نسبت به فرزندان درست نیست و کم‌کم آتش حسادت و کینه را در آن‌ها به وجود می‌آورد. راه‌حلی که می‌توان در چنین مواقعی بکار برد این است که والدین از قاعده «حواس‌پرتی» استفاده کنند و حواس بچه‌ها را با موضوع یا وسیله دیگری پرت کنند. این قاعده در مورد فرزندانی که سن کمتری دارند بسیار راه گشا باشد.»
منصفانه داوری کنید
گاهی ممکن است نوع مواجهه شما نسبت به دعوای فرزندان بین آن‌ها احساس تبعیض ایجاد کند. معصومه خسروی، روانشناس تربیتی راهکاری را به رسانه‌ها گفته است: «در ابتدا به بچه‌ها اجازه صحبت درباره احساساتشان را داده و به حرف‌هایشان گوش دهید. در مواجهه با دعوای فرزندان، به هر دو طرف دعوا توجه داشته و از حمایت و رسیدگی به یکی از طرفین خودداری کنید. با این نوع رفتار، بچه‌ها دیگر احساس تبعیض و غیرمنصفانه بودن نمی‌کنند و شما هم می‌توانید دلیل کارتان را توضیح دهید. در این رابطه می‌توانید به تفاوت نیازهای بچه‌ها در سنین مختلف اشاره‌کرده و به آنان یادآوری کنید.»
با فرزندانتان صحبت کنید
یکی از شکایات فرزندان از والدین خود، تقسیم ناعادلانه و تبعیض‌آمیز وظایف میان آن‌ها است.صابری‌پور در رابطه با حل این معضل با بیان توصیه‌ای به والدین می‌گوید: «زمانی را که همه اعضای خانواده در خانه حضور دارند، مشخص کنید. آن موقع انتظارات و قوانین خانه را با فرزندان خود در میان بگذارید. به‌طور واضح بیان کنید که هرکدام از فرزندانتان چه وظایفی را در خانه دارند و شما از آن‌ها چه انتظاراتی دارید چه انتظاراتی دارند. فقط مراقب باشید این انتظارات بیش از دو سه مورد نبوده و با سن و توانایی فرزندتان مطابقت داشته باشد. بعد از خود بچه‌ها بخواهید تعیین کنند که در قبال انجام ندادن وظایف خود و انتظارات شما منتظر چه پیامد و نتیجه‌ای هستند. مثلاً در مورد مرتب کردن اتاق، اگر این وظیفه‌اش را انجام نداد، پیامدش چه چیزی می‌تواند باشد. در مرحله بعد، والدین از بچه‌ها بپرسند که از پدر و مادر خودشان چه انتظاراتی دارند. در طی این گفتگو بچه‌ها متوجه انتظارات والدین از آن‌ها شده و مسئولیت اتفاق‌ها را بر عهده می‌گیرند. والدین برای اینکه از این راهکار نتیجه بهتری دریافت کنند، با گفتگو و ارتباط‌گیری با یک مشاور مسئولیت‌هایی که به فرزندان می‌دهند را چک کنند تا متناسب با سن و شرایط آن‌ها باشد.»
