واکنش بازار سهام به ماجرای استعفا/ «ظریف» تنها عامل ریزش بازار بود؟

اقتصاد آنلاین - هاشم آردم؛ بازار سهام در شش روز کاری گذشته، معاملات پررونقی را پشت سر گذاشت. در این مدت شاخص کل بورس تهران بیش از 10هزار واحد (معادل 6.7درصد) رشد نشان داده بود. شاخص فرابورس و شاخص هم‌وزن نیز در این مدت به ترتیب 6.9 و 3.2درصد رشد کرده بودند. بدین ترتیب فعالان بازار سهام در 6 روز کاری گذشته به طور متوسط، روزانه یک درصد بازدهی کسب کرده بودند.

اما امروز و پس از یک دوره کوتاه با بازدهی مطلوب، سرانجام شاخص‌های بازار سهام وارد مدار منفی شدند. بر این اساس شاخص کل بورس تهران امروز 1.25درصد از ارتفاع خود را از دست داد و شاخص‌های هم‌وزن و فرابورس نیز به ترتیب 0.28 و 0.14درصد افت نشان دادند.

در نگاه اول به نظر می‌رسد تنها عاملی که امروز سبب افت قیمت‌های سهام شد، استعفای غیرمنتظره محمد جواد ظریف از سمت وزارت امور خارجه بود. هرچند این عامل می‌توانست برای فضای سرمایه‌گذاری التهاب‌زا باشد، اما بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد ریزش امروز بازار تقریبا اجتناب‌ناپذیر بود.

ماهیت رشد سریع بازار سهام در 6روز گذشته

در هفته گذشته پس از ماه‌ها، زمینه برای اوج‌گیری مجدد بازار سهام فراهم شد. از طرفی قیمت جهانی کامودیتی‌ها در مدار افزایش قرار گرفت و از طرف دیگر حال شرکت‌ها (به ویژه شرکت‌های صادراتی) در گزارش‌های ماهانه بهتر از آنچه انتظار می‌رفت به نمایش درآمد.

عامل دیگری که قیمت‌های سهام را جذاب‌تر می‌کرد رشد ارز در بازار آزاد بود. اگرچه به زعم بسیاری از کارشناسان قیمت‌های سهام هنوز دلار 8 تا 9 هزار تومانی را منعکس می‌کند و رشد دلار در بازار آزاد می‌تواند به طور روانی اثری مثبت بر تقاضای سهام بگذارد، اما نباید فراموش کرد در شرایطی که انتظار می‌رود تحریم‌ها منجر به کاهش درآمد ارزی شرکت‌ها و همچنین شکل‌گیری رکود در بازارهای داخلی شود، نمی‌توان تنها به نوسان رو به بالای ارز دل خوش کرد. بنابراین اثر رشد نرخ ارز احتمالا نمی‌تواند در بازار سهام برای مدتی طولانی مانا باشد.

با این وجود تقاضای سهام در 6روز کاری گذشته رو به رشد گذاشت و قیمت را به ویژه در نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز افزایش داد. نتیجه این رشد تقاضا بازدهی یک درصد در روز برای فعالان بازار سهام بود.

واقعا «ظریف» تنها عامل ریزش بازار بود؟

بازار سرمایه به طور ماهوی بیش از سایر بازارها به تحولات سیاسی، اقتصادی، قانونی و... واکنش نشان می‌دهد. باور عموم بر آن است که برای رشد بازار سرمایه و سهام به فضایی آرام و به دور از التهاب نیاز است. بر این اساس شکی نیست که استعفای شبانه وزیر امور خارجه در چنین مقطعی (خواه با آن موافقت شود و خواه برای تغییر موضع ظریف اقداماتی صورت بگیرد) می‌تواند تأثیری منفی برای فضای سرمایه‌گذاری در کشور داشته باشد. اما صرفا برای یک بررسی فرض کنیم امروز بازار سهام در شرایطی آغاز به کار می‌کرد که در آن خبری از ماجرای استعفا نبود.

نکته اولی که باید در این رابطه در نظر گرفت بازدهی 6درصدی تنها در 6روز کاری برای شاخص کل بود. این موضوع نشان می‌دهد که در نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز در 6روز کاری گذشته بازدهی قابل توجه روزانه یک درصد شکل گرفته بود.

نکته دیگر آنکه ارزش معاملات روزانه خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی بورس و فرابورس، این روزها در محدوده 500 تا 600 میلیارد تومان قرار دارد. امروز هم ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی بورس و فرابورس تنها 629میلیارد تومان بود. این در حالی است که ارزش معاملات روزانه در مهر ماه و شهریور ماه امسال به عدد قابل توجه هزار و 500 میلیارد تومان رسیده بود. بر این اساس می‌توان ادعا کرد که بازار سهام این روزها به شدت با مشکل کمبود نقدینگی دست و پنجه نرم می‌کند. در چنین شرایطی بازدهی 6درصدی تنها در 6روز کار بازدهی نجومی به حساب می‌آید و به طور طبیعی بر شمار عرضه‌کنندگان بالقوه سهام می‌افزاید.

همچنین در روزهای گذشته شاخص بورس از بند یک کانال نزولی 4ماهه رها شد. تحلیلگران فنی (چارتیست‌ها) معتقدند در چنین شرایطی احتمال شکل‌گیری پدیده بازگشت به مقاومت شکسته شده وجود دارد. در تفسیر روانی این موضوع می‌توان گفت سرمایه‌گذاران هنوز به شکل‌گیری سطوح قیمتی تازه عادت ندارند و قیمت‌های بالا را به طور روانی برای فروش ارزنده می‌دانند.

اما مهمترین عامل روانی که بورس را تهدید می‌کرد، نزدیک شدن شاخص کل به محدوده 167هزار واحدی بود. پیشتر در تاریخ‌های 19 آذر و 29 دی امسال نیز شاخص کل به این محدوده واکنش منفی نشان داده بود. فعالان بازار در گذشته بسیار نزدیک دو بار به این محدوده واکنش منفی نشان داده بودند. بنابراین طبیعی به نظر می‌رسد که در صورت رسیدن مجدد به این سطح تمایل به فروش در میان فعالان بازار سهام افزایش پیدا کند.

در واقع می‌توان ادعا کرد که حتی با فرض نبود ماجرای استعفا، بورس تهران امروز روز سختی را در پیش داشت. خبر استعفای ظریف احتمالا در بدترین حالت تنها شتاب ریزش قیمت‌ها را افزایش داده است. به نظر می‌رسد بازار سهام به زودی این موضوع را فراموش خواهد کرد و به مسیر خود ادامه خواهد داد.