کاربرد قسم خوردن در کجاست؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تابناک، قسم خوردن برای ما ایرانیان تبدیل به یک عادت روزانه شده است. در مکالمات روزمره با خانواده و همکاران مرتب از آن استفاده می کنیم. قسم خوردن در فرهنگ ملی دینی ما نوعی تأکید بر درستی گفتار یا صدق کلام است. ما قسم خوردن را به کودکانمان یاد می دهیم و به آنان فرصت مى دهیم که خطاهایشان را پشت قسم خوردن پنهان کنند. هنگامی که از کودک بابت کاری پرسش می کنیم و پاسخی که به آن باور نداریم را می گیریم، از او می خواهیم که به خدا یا به جان عزیزانش قسم بخورد. بنا بر این ما از کودکی یاد می گیریم که قسم خوردن ابزاری برای رهایی از مؤاخذه یا تنبیه است. هنگامی که کودک در تنگنای پرسش های تند و تیز والدین مجبور به قسم خوردن می شود و از آن تنگنا رهایی می یابد، یاد می گیرد که دروغ را می تواند با لباس قسم باور پذیر کند. ما از کودکی یاد می گیریم که قسم خوردن یک ابزار است، یک ابزار دست به نقد و دم دستی، برای موجه نشان دادن رفتار و گفتارمان.

در کمترین فرهنگ و زبانی در دنیا می توان چنین دامنه ی وسیعی از قسم خوردن را یافت. قسم خوردن در فرهنگ ها و ادیان دیگر عموماٌ محدود به چهار وجه است، به پروردگار، به کتاب مقدس، به پیامبر و به شرافت خود. در فرهنگ ما قسم خوردن دامنه ی بسیار وسیع تری دارد به غیر از آن چهار مورد ما به امامان (ع) سایر شخصیت های مذهبی مانند فاطمه زهرا (ع)، ابوالفضل (ع) یا به جان نزدیکانمان (پدر، مادر، فرزند، خواهر، برادر و مانند اینها) یا به جان خود و مخاطبمان و همچنین به برخی خوراکی ها (نان، نمک) قسم می خوریم.

قسم خوردن در سایر فرهنگها و ادیان عموماٌ محدود به ٢ صحنه است، یکی در هنگام پذیرش مسئولیتهای خطیر مانند ریاست جمهوری و نمایندگی برای اثبات تعهد و وفاداری و حس مسئولیت، و دیگری در هنگام شهادت نزد دادگاه یا مرجع رسمی دیگری برای پایبندی به راستگویی و بیان همه ی حقیقت. جامعه ی ایرانی قسم خوردن را به لباسی بر تن دو ناراستی فرهنگی خود تبدیل کرده است. این دو ناراستی "کاستی اعتماد" و "فراوانی دروغ" می باشند. ما از کودکی قربانی بی اعتمادی می شویم، در خانواده، در مدرسه و در میان دوستان. همواره مجبوریم برای اثبات خود تلاش کنیم و قسم خوردن ساده ترین گریزگاه از این تلاش است. از سوی دیگر گفتن دروغ یا مبالغه در کلام در فرهنگ ما به اندازه ی دیگر فرهنگها زشت و ناپسند نیست. ما یاد گرفته ایم که "مصلحتی" دروغ بگوییم و چون دروغ گاهی مجاز شمرده شده است ما نیز به آن خو گرفته ایم و با ابزار "مصلحت" ابزار "دروغ" را توجیه مى کنیم. در نتیجه اخلاق ایرانی در برابر دروغ گریزگاهی یافته است و در استفاده از آن کم نمی گذارد.

چه باید کرد؟

نخست؛ باید یاد بگیریم که دیگران را تشویق یا مجبور به قسم خوردن نکنیم. در پرسش از کودکان هیچ گاه از ایشان نخواهیم که برای نشان دادن درستی گفتارشان قسم بخورند. قسم خوردن و فرار از تنبیه از این راه را به کودکان یاد ندهیم. اگر این عادت اشتباه را در بیرون خانه یاد گرفته باشند و از آن استفاده می کنند، با جدیت به آنها هشدار دهیم که این روش را کنار بگذارند و در صورت بیان به آنها تذکر دهیم. در هنگام گفت وگو با دوستانمان نیز این عادت را از سر خود باز کنیم و در جایی که باور نمی کنیم از ایشان نخواهیم قسم بخورند.

دوم؛ یادبگیریم و در خود جا بیندازیم که شخصیتمان با قسم خوردن کوچک می شود. اگر راست می گوییم و طرف مقابل باور نمی کند و از ما طلب قسم می کند، به او بگوییم که با قسم خوردن شخصیت خود را کوچک نمی کنیم. ارزش و اصالت سخن درست به خودش است، نه به قسمی که در پی آن می خوریم.

سوم؛ برای باورهایمان ارزش قائل شویم. اگر به مقدساتی ایمان داریم و والدین و فرزندانمان عزیزترین کسان ما هستند، آنها را دستاویز تأیید سخنانمان قرار ندهیم. قسم خوردن را توهین به مورد قسم هم بشماریم و بدین واسطه از آن پرهیز کنیم.

و چهارم؛ دروغ نگوییم و به دیگران اعتماد کنیم. عبارتی کوتاه، در بدو خواندن شاید خنده دار، اما در اصل دو کاستی بزرگ ما ایرانیان. دروغ از دیرباز تاکنون ما را گرفتار خود کرده است و سرمایه ی اعتماد را از ما گرفته است. بپذیریم که ما با دروغ خو گرفته ایم و دروغ در جامعه ی ما رواج فراوان دارد.