زمانی برای از سرگیری معاملات آتی سکه؟

اقتصاد آنلاین - لیلی شهیر؛ در این گزارش از تشکیل بازار آتی سکه تا بسته شدن آن مورد بررسی اجمالی قرار گرفته است. دراین میان، پرسش اساسی این است که آیا در شرایط کنونی که شاهد افت قیمت دلار به محدوده 10000 تومانی هستیم و ثباتی نسبی بر بازار ارزی کشور حاکم شده است؛  همچنین با توجه به شرایط کنونی اقتصاد و همچنین پیشروی معاملات آتی زعفران در بورس کالا، «آیا زمان از سرگیری معاملات اتی سکه نرسیده است؟»

برخی کارشناسان معتقدند، شاید بد نباشد که با انجام اصلاحاتی در دستورالعمل معاملاتی آتی سکه، شرایطی را فراهم آورد که دوباره شاهد انجام این معاملات در بورس کالای ایران باشیم.  

آغاز معاملات آتی سکه 

بورس کالای ایران در سال 1386 و به دنبال ادغام بورس‌های فلزات و کشاورزی، کار خود را در بازار مالی ایران آغاز کرد؛ گفتنی است، در آغاز تمامی معاملات در این بورس به بازار فیزیکی اختصاص یافت، اما به دنبال تلاش در جهت همگام‌سازی بورس‌کالای ایران با بورس‌های کالایی دنیا استفاده از ابزارهای نوین مالی نیز در دستور کار قرار گرفت، تا اینکه در سال 1387 معاملات آتی سکه طلا افتتاح شد.

چرا آتی سکه؟

در میان کالاهای ارزشمند و استراتژیک، سکه طلا به دلیل همه‌گیر بودن و نقد شوندگی بالا به عنوان کالای پایه در این معاملات انتخاب شد، اما نقطه ضعف سکه طلا همبستگی شدید آن با نوسانات ارزی کشور بود، زیرا کشور ما همواره درگیر اتفاقات سیاسی و اقتصادی همچون تحریم بوده است، بنابراین نوسانات قیمت دلار فراتر از انتظار است و به دنبال آن نیز قیمت سکه در بازار نقدی و آتی دستخوش تغییرات زیادی می شود.

شایان ذکر است، ابزارهای مشتقه دارای ویژگی اهرمی است که آن را از سایر بازارها متمایز می کند. بدین معنی که خریدار می‌تواند با سپرده کردن وجه تضمین مشخص تا چندین برابر ارزش دارایی خود به معامله بپردازد. همچنین در این بازار مشتری می تواند، بدون داشتن دارایی اقدام به گرفتن موقعیت فروش کند.  همین امر موجبات ریسک بالا برای این معاملات را فراهم می آورد.

تشدید تحریم ها چه بر سر معاملات آتی سکه آورد؟

در سال‌های 91 و 92 و به دنبال تشدید تحریم‎ها علیه ایران، به یک باره شاهد رشد قیمت دلار از 1000 تومان تا 3800 تومان بودیم. در ادامه بررسی روند نوسانات این محصول و در پی تشدید تحریم ها در این سال‌ها، قیمت سکه نیز رشد 200 درصدی را تجربه کرد. این تغییرات ناگهانی موجبات ضرر و زیان زیادی برای مشتریان و کارگزاران را فراهم کرد که باعث شد، اقدامات سخت گیرانه بیشتری در جهت کنترل این بازار انجام شود. اقداماتی از قبیل کاهش حد نوسان قیمت، افزایش وجه تضمین اولیه، اخذ وجه تضمین اضافی، کاهش ساعات معاملاتی، توقف‌های چند روزه که تا حدودی فعالیت در این بازار را محدود کرد. 

پس از فروکش کردن نوسانات ارزی، بازار آتی سکه نیز وارد دوره رکود خود شد، تا اینکه با بازگشت تحریم‌ها در سال جاری، دوباره بحث معاملات آتی سکه بر سر زبانها افتاد.

نوسانات قیمت سکه در بازار فیزیکی به بازار آتی ارتباط نداشت

در این برحه، برخی از کارشناسان نوسانات قیمت سکه در بازار فیزیکی را متاثر از معاملات آتی می دانستند و معتقد بودند افرادی با انجام معاملات در این بازار به روند قیمت سکه جهت می‌دهند. استدلال این افراد این بود که بازارآتی سکه، بازاری غیر‌قابل کنترل و قدرتمند در جهت هدایت قیمت سکه است. به همین دلیل فشارها بر این بازار افزایش یافت تا اینکه در نهایت در شهریور سال جاری و بعد از قریب به 10 سال فعالیت، معاملات آتی سکه طلا در بورس کالا متوقف شد. اما در این میان توجه به چند نکته ضروری است. پس از بازگشت تحریم‌ها علیه ایران، قیمت دلار در بازار روند رو به رشد خود را آغاز کرد و از محدوده 4000 تومان تا 18000 هزار تومان افزایش یافت.

 دلیل عمده آن نیز عدم اطمینانی نسبت به آینده اقتصادی ایران و حجم ذخایر ارزی به دنبال تحریم نفتی ایران بود که در اقتصادی با شرایط ایران امری قابل پیش بینی بود. این رشد قیمت دلار باعث افزایش قیمت در همه ی بخش های اقتصادی ایران از جمله بازار مسکن، بازار خودرو، بازار مواد اولیه، محصولات مصرفی خانوارها و غیره شد. هر چند که هیچ بازار آتی برای بخش های مختلف اقتصادی وجود نداشت که بازار نقدی را تحت تاثیر قرار دهد و تمایم این رشد قیمت‌ها مستقیما به تغییرات ارزی کشور مرتبط بود. 

در این میان نسبت دادن نوسانات قیمتی به بازار کوچکی همچون آتی سکه طلا اندکی ساده انگاری محسوب می شود. این درحالی است که در تمامی بورس های دنیا استفاده از ابزارهای مالی همچون معاملات آتی، آپشن ها، سلف استاندارد و ... همواره رو به رشد بوده است و متوقف کردن معاملات اینچنینی در بورس کالای ایران نوعی حرکت رو به عقب محسوب می‌شود. 

وقت از سرگیری معاملات آتی سکه فراررسیده است؟

در شرایط کنونی، شاهد افت قیمت دلار به محدوده 10000 تومان هستیم و ثباتی نسبی بر بازار ارزی کشور حاکم شده است. هر چند که قیمت‌ها در حوزه‌های یاد شده کاهش چندانی را شاهد نبوده است. با توجه به شرایط کنونی اقتصاد و همچنین پیشروی معاملات آتی زعفران در بورس کالا، شاید بد نباشد که با انجام اصلاحاتی در دستورالعمل معاملاتی آتی سکه، شرایطی را فراهم آورد که دوباره شاهد انجام این معاملات در بورس کالای ایران باشیم.