گزارشی از تلاش برای جبران خسارات یک سوءمدیریت بزرگ
گزارش مستند شرکت واگن‌سازی تهران از مسیری که در یک سال اخیر در پروژه ۷۰ واگن آلومینیومی طی شده، مشتی نمونه خروار است که نشان می‌دهد که مدیریت جدید شهرداری تهران تا چه حد خسارات تصمیم‌های غیرکارشناسی دوره قبل را می‌دهد.
به گزارش اقتصاد آنلاین ، در این گزارش به اطلاع شهروندان و رسانه‌ها می‌رسد که چگونه اخذ وام ارزی و ایجاد تعهد فزاینده برای شهرداری بدون پرداخت حتی یک ریال و یک یورو، خرید واگن‌های نامناسب و نامتناسب با نیازها و امکانات زیرساختی موجود، و راه‌اندازی خط ناقص و بدون سیگنالینگ، باعث خسارات هنگفت به سرمایه‌های شهر و شهروندان شده است.
این گزارش همچنین مشخص می‌کند که چه اقداماتی در این زمینه برای جبران خسارت‌ها، حفظ منابع و تأمین منافع مردم انجام گرفته است؛ که البته در یک سال گذشته با هدف پرهیز از سیاسی شدن موضوع، هیچ‌یک از این مسائل به رسانه‌ها کشیده نشده بود و اکنون با توجه به اصرار مسببان این شرایط بر اظهارات خلاف واقع، چاره‌ای جز انتشار این جزئیات باقی نمانده است.
* * *
به دنبال اظهارات یکی از مسئولین محترم سابق شهرداری تهران در برنامه تهران 20 سیمای جمهوری اسلامی ایران، روابط عمومی شرکت واگن‌سازی تهران توضیحات زیر را به‌منظور شفاف‌سازی موضوع خرید 70 دستگاه واگن مترو برای فرودگاه امام خمینی (ره) ارائه می‌کند:
قرارداد تأمین بخشی از قطعات و تجهیزات هفتاد دستگاه واگن با استفاده از تسهیلات ارزی بانکی با طرف خارجی در اسفندماه 1395 منعقد و اعتبار اسنادی غیرقابل‌بازگشت بدین منظور در اواخر اردیبهشت‌ماه 1396 گشایش شد. متعاقباً 50 درصد از مبلغ قرارداد از محل وام ارزی بانکی با نرخ سود ده درصد (و بدون تأمین هیچ‌گونه وجهی از طرف شرکت) در خردادماه سال 1396 (دو ماه قبل از اتمام مدیریت قبلی شهرداری) به‌طرف خارجی پرداخت و درنتیجه قرارداد در این ماه نافذ شد. با توجه به تغییرات نرخ ارز که در مقاطعی از زمان بسیار زیاد است، اخذ تسهیلات ارزی بانکی از ریسک بالایی برای وام‌گیرنده برخوردار است. در این پروژه نیز با توجه به ارزی بودن وام اخذشده، مبلغ پرداختی به بانک بر اساس نرخ ارز در زمان بازپرداخت اقساط وام محاسبه خواهد شد که این مبلغ تاکنون نزدیک به سه برابر شده است. درصورتی‌که تسهیلات ریالی اخذ و با استفاده از آن ارز با نرخ پایین آن زمان خریداری و به طرف خارجی پرداخت می‌شد، این‌همه لطمات مالی به شهرداری تهران وارد نمی‌شد. بر اساس این قرارداد، تجهیزات خارجی واگن‌ها می‌بایست به‌نوبت در سه مرحله در ابتدای ماه‌های فروردین، اردیبهشت و خرداد 1397 در بندر خارجی آماده بارگیری می‌شد و حدود یک ماه بعد به بندرعباس می‌رسید. بنابراین آخرین محموله می‌بایست در تیرماه 1397 به بندرعباس وارد می‌شد.
جنس بدنه واگن‌ها: یک انتخاب اشتباه
بدنه واگن‌های یادشده از جنس آلومینیوم انتخاب شده است که تبعاتی همچون: ۱- قیمت بالاتر واگن، ۲- کاهش سهم داخلی سازی و درنتیجه کاهش اشتغال در کشور، ۳- ارزبری بیشتر و ۴- زمان تحویل طولانی‌تر به دنبال دارد. شایسته بود با کارشناسی بهتر و با توجه به این تبعات، جنس بدنه از نوع کربن استیل انتخاب می‌شد تا منافع شهروندان را به دنبال خود می‌آورد. منتقدانی که این روزها منتقد واردات بخی قطعات واگن‌ها هستند، شایسته است به این ابعاد قراردادهای دوره قبل توجه بیشتری داشته باشند.
تغییر چیدمان داخلی واگن‌ها: تاوان سوء مدیریت
بر اساس مشخصات اولیه، چیدمان داخلی واگن‌ها به‌صورت اتوبوسی و با تعبیه محل قرار گرفتن چمدان‌ها طراحی‌شده بود که این امر منجر می‌شد ظرفیت هر قطار از 1300 نفر به 200 نفر نشسته کاهش پیدا کند. با توجه به تقاضای پایین مسافری در خط مذکور و سرفاصله زمانی 80 دقیقه حال حاضر خط فرودگاه امام خمینی (ره) که به دلیل عدم راه‌اندازی سیگنالینگ (به‌عنوان یکی از ضروریات خطوط مترو) در زمان افتتاح این خط در دوره قبل مدیریت شهرداری، امکان کاهش آن نیز فعلاً وجود ندارد، در عمل حتی امکان استفاده از ظرفیت 200 نفر نیز وجود نداشت.
بنابراین برای اینکه منابع شهر و منافع مردم اتلاف و تضییع نشود، تغییر چیدمان داخلی واگن‌ها با هدف استفاده بهینه از ظرفیت قطار در سایر خطوط متروی تهران که تقاضای بالای مسافری در آنها وجود دارد، طبق نظر کارشناسی در دستور کار قرار گرفت. چنانچه این تغییر صورت نمی‌گرفت، با وجود پرداخت مبالغ ارزی هنگفت و زیان شدید شهرداری به دلیل وام ارزی اخذشده، عملاً بخش کوچکی از این سرمایه‌گذاری مورداستفاده قرار می‌گرفت و بخش عمده آن بلااستفاده می‌ماند.
الحاقیه قرارداد: جبران یک خطا
تغییر طرح واگن در مهرماه سال 1396 یعنی تنها یک ماه پس از انتقال مسئولیت به تیم جدید مدیریتی شهرداری به طرف خارجی اعلام شد و نهایتاً پس از مذاکرات با طرف‌های ذی‌نفع، اعمال تغییرات در آذرماه سال 1396 بدون پرداخت هیچ‌وجه اضافه‌ای نهایی و ابلاغ شد. در این راستا تنها دو ماه زمان اضافه به‌منظور انجام تغییرات لحاظ شد. این تغییرات مستلزم تغییر در موارد ذیل بود:
• زیرسازی واگن
• کف‌سازی واگن
• صندلی‌ها و فریم آنها
• هند ریل‌ها
• محل نصب نمایشگرها (LCD)
• هیترها
با وجود توانمندی انجام تغییرات مذکور در کارخانه واگن‌سازی تهران، به علت گشایش اعتبار اسنادی برگشت‌ناپذیر به نفع طرف خارجی بر اساس قیمت و تقسیم‌کار ثابت، در صورت عدم ابلاغ تغییرات به طرف خارجی و اجرای آن توسط شرکت واگن‌سازی تهران، امکان بازپس‌گیری وجوه مربوطه از طرف خارجی وجود نداشت و عملاً هزینه‌های اضافی به بیت‌المال تحمیل می‌شد. حال آنکه اگر مسئولان امر در قرارداد ابتدایی به نیازهای واقعی مترو توجه می‌کردند و مصلحت مردم را مد نظر داشتند، شاهد این میزان اتلاف سرمایه‌های داخلی به نفع یک قرارداد خارجی نبودیم.
تمدید اعتبار اسنادی (LC)
بیش از سه ماه قبل از زمان انقضای اعتبار اسنادی پروژه، شرکت واگن‌سازی تهران با ارسال نامه‌ای به بانک مربوط، تقاضای تمدید اعتبار اسنادی را اعلام کرد. با توجه به مشکلات موجود و متعاقباً تغییر سیاست‌های ارزی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در خصوص نحوه تخصیص ارز به ال‌سی‌های گذشته، فرآیند تمدید اعتبار اسنادی به طول انجامید و نهایتاً در آبان‌ماه سال 1397 تمدید و باقی‌مانده وجه پروژه به‌طرف خارجی پرداخت شد.
لازم به ذکر است با توجه به اینکه حتی اگر تغییرات فوق‌الذکر صورت نمی‌گرفت، بخش قابل‌توجهی از تجهیزات خارجی پس از زمان انقضاء اعتبار اسنادی به گمرک بندرعباس وارد می‌شد، بنابراین در این صورت نیز تمدید اعتبار اسنادی اجتناب‌ناپذیر بود و همه اینها ناشی از شکل قرارداد و تأمین مالی بود که مدیریت قبلی شهرداری به این پروژه تحمیل کرده بود.
حمل تجهیزات واگن‌ها
به‌رغم اطاله فرآیند تمدید اعتبار اسنادی، با تدابیر مدیریتی اتخاذشده، تولید و حمل تجهیزات این واگن‌ها در زمان مقرر مورد توافق انجام پذیرفت و تمام قطعات در دو محموله جداگانه بارگیری و حمل و متعاقباً در مردادماه و مهرماه سال جاری و حتی قبل از تمدید اعتبار اسنادی وارد گمرک بندرعباس شد.
تشریفات گمرکی
به‌محض دریافت اسناد مالکیت واگن‌ها از بانک در تاریخ 21 آذرماه سال جاری، ظرف یک روز برای ترخیص به گمرک اظهار شد و در حال حاضر مجوز ترخیص بخش قابل‌توجهی از تجهیزات بدون پرداخت وجه از گمرک اخذ شده است و در انتظار تأمین مالی از سوی شهرداری تهران برای پرداخت مالیات ارزش‌افزوده به مبلغ 423 میلیارد ریال و یا تقسیط آن از سوی سازمان امور مالیاتی هستیم که طبق مذاکرات صورت گرفته با مسئولان مرتبط، به امید خدا ترخیص مذکور در هفته آتی صورت خواهد گرفت.
تولید و تحویل واگن‌ها
هم‌اکنون قطعات داخل واگن‌ها ساخته شده و در شرکت واگن‌سازی تهران آماده استفاده است و نظر به تقاضای بالای مسافری در خطوط مترو تهران، این شرکت خود را متعهد می‌داند که به‌محض ترخیص و دریافت تجهیزات خارجی، عملیات تولید واگن‌ها را در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام و برای ارائه خدمات به شهروندان معزز تهرانی به شبکه حمل‌ونقل ریلی درون‌شهری تحویل دهد. توضیح اینکه به دلیل جنس آلومینیومی بدنه این واگن‌ها، پس از رسیدن ورق‌های آلومینیومی مخصوص که جزو تجهیزات خارجی فوق‌الذکر هستند، مدت 45 روز برای ساخت بدنه و رنگ‌آمیزی آن به ازای هر قطار لازم است که به زمان تولید اضافه می‌شود. درحالی‌که چنانچه بدنه‌ها از جنس فولاد (کربن استیل) انتخاب می‌شد، ساخت بدنه و رنگ‌آمیزی آن پیش از رسیدن تجهیزات خارجی صورت می‌گرفت و درنتیجه زمان تولید 45 روز کاهش می‌یافت.
با توجه به توضیحات فوق، پیش‌بینی می‌شود که 80 روز پس از رسیدن تجهیزات خارجی به کارخانه، با تلاش کارگران متخصص و زحمتکش کارخانه واگن‌سازی تهران، نخستین قطار به شبکه حمل‌ونقل ریلی درون‌شهری تحویل داده شود و پس از آن نیز در هر 20 روز یک قطار دیگر تحویل خواهد شد.
