ایجاد محدودیت استراتژیک برای بازار انرژی ایران
تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران بار دیگر از سر گرفته شده است. این کشور به صورت یک‌جانبه از برجام خارج شد و حالا تحریم‌های آمریکا بسیاری از شرکای تجاری ایران را به وحشت انداخته است؛ زیرا تداوم فعالیت اقتصادی با ایران به مفهوم پرداخت جریمه‌های سنگین به آمریکا خواهد بود.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، به‌همین‌دلیل بسیاری از کشورهایی که با ایران تبادل تجاری دارند، در تلاش‌اند تا آمریکا را متقاعد کنند که برای آنها معافیت‌هایی را در نظر بگیرد. یکی از این کشورها، عراق است که برق و گاز از ایران وارد می‌کند و به گفته منابع خبری، بعد از یک معافیت 45روزه، توانسته است معافیت 90روزه دیگری از آمریکا بگیرد. کمیل طیبی، کارشناس انرژی، بر این باور است که این معافیت‌ها در فرایند تحریم‌ها و گسترده‌ترکردن تحریم‌ها علیه ایران است که به طور سیستماتیک در دستگاه تصمیم‌گیری آمریکایی‌ها پیش می‌رود. به گفته او بخشی از معافیت‌ها به دلیل دیپلماسی اقتصادی و سیاسی عراق شکل گرفته است؛ اما در درازمدت، آمریکا با ایجاد شکاف در بازارهای استراتژیک ایران، می‌تواند این بازارها را محدود کند. البته پیام باقری، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق، نیز بر این باور است که اگر ایران درست عمل کرده و به نحو مناسبی بازار برق خود با کشورهای همسایه را توسعه دهد، اثر تحریم‌ها بر این بازار کمتر خواهد شد.
تحریم‌هایی که آمریکا با پشت‌پازدن به برجام که تعهدی بین‌المللی است، آغاز کرده است، هر روز مشمول معافیت‌هایی می‌شود. برخی کشورها توانسته‌اند خود را از شمول مجازات‌های آمریکا در صورت تجارت با ایران خارج کنند. آخرین معافیت صادر‌شده، معافیت 90روزه‌ای است که عراق برای واردات برق و گاز از ایران دریافت کرده است. آن‌طور که ایسنا به نقل از پلاتس گزارش کرده است، مقامات آگاه به این رسانه خبر داده‌اند که عراق با معافیتی که روز چهارشنبه گذشته از آمریکا دریافت کرد، می‌تواند به واردات برق و گاز از ایران ادامه دهد. براساس این گزارش، هم‌زمان با منقضی‌شدن معافیت ۴۵روزه، واشنگتن به عراق یک معافیت ۹۰روزه برای واردات برق و گاز از ایران داده است. این اقدام به عراق فرصت می‌دهد راه‌هایی برای پرداخت پول واردات از ایران بدون استفاده از دلار آمریکا پیدا کند. واردات از ایران حدود ۳۰ درصد از ۱۴ هزار مگاوات مصرف روزانه برق عراق را تأمین می‌کند و کاهش این میزان عرضه، تأثیر مخربی روی اقتصاد عراق خواهد داشت. پیش‌از‌این عراق به دلیل ناتوانی خود برای تولید برق کافی، از آمریکا معافیتی ۴۵روزه برای ادامه تجارت با ایران دریافت کرده بود. هشت کشور دیگر نظیر چین، هند و ژاپن نیز از آمریکا معافیتی شش‌ماهه برای کاهش واردات خود دریافت کرده بودند.
آمریکا نگران گسترش بازارهای ایران
از شواهد امر چنین بر‌می‌آید که اگرچه تحریم‌های آمریکا بر بازار انرژی ایران تأثیرگذار است؛ اما این کشور نمیتواند یکباره ایران را از بازار انرژی جهان حذف کند. حال این پرسش اصلی مطرح است که آمریکا از اعمال برخی معافیت‌ها برای شرکای تجاری ایران دنبال چه منافعی است. کمیل طیبی، کارشناس انرژی عراق را کشور همجوار ایران معرفی می‌کند که کمک‌های زیادی از کشورمان دریافت می‌کند.
او می‌گوید: اعمال معافیت برای عراق نشان‌دهنده این مطلب است که آمریکا درباره شرایط کنونی و اینکه ایران بتواند بازار گسترده‌تری برای انرژی خود حتی در آینده به دست بیاورد، نگران است.
طیبی اضافه می‌کند: این مهلت‌دادن نوعی محدودیت است تا آمریکا بتواند شرایط و سیاست‌های خود را هماهنگ کند تا محدودیت‌های دیگری برای بازار صادرات ایران به وجود بیاورد. در واقع با این سیاست‌ها بیشتر این مسئله دنبال می‌شود.
او ادامه می‌دهد: از یک جهت دیگر هم می‌توان گفت اعمال این معافیت‌ها حاصل چانه‌زنی مسئولان عراق با آمریکایی‌هاست. این کشور دنبال دریافت مهلت بیشتری از آمریکاست؛ زیرا مسئولان عراقی می‌دانند محدودشدن بازار ایران روی آنها، چه مشکلاتی می‌تواند به وجود آورد.
این کارشناس انرژی می‌گوید: کشور عراق یک دیپلماسی سیاسی و اقتصادی را پیش می‌برد. عراق یک بازار هدف صادراتی برای ایران است و این اعمال محدودیت‌های آمریکا، می‌تواند ایران را از رسیدن به این بازار هدف دورتر کند. این رفتار در فرایند تحریم‌ها و گسترده‌ترکردن آنها مدنظر طرف آ‌مریکایی است که به‌طور سیستماتیک در دستگاه تصمیم‌گیری این کشور پیگیری می‌شود.
او به این پرسش که اگر آمریکا به صورت مقطعی معافیتی برای تجارت با ایران در نظر بگیرد و مشکلاتی مقطعی را برای ایران ایجاد کند، آیا در آینده می‌تواند در مسیر صادرات سد ایجاد کند، این‌گونه پاسخ می‌دهد: آمریکا می‌تواند در بازار ایران شکاف به‌وجود آورد. تجارت با عراق یک جنبه استراتژیک دارد. تداوم در تجارت استراتژیک اصل مهمی است. هرچه تجارت پایدارتر باشد، به سمت تجارت استراتژیک پیش می‌رویم. ایران تأمین‌کننده کالاها و خدمات ضروری برای عراق است، بنابراین تجارت بین دو کشور در چارچوب تجارت استراتژیک می‌گنجد؛ اما ایجاد وقفه و شکاف در تعاملات تجاری، ایران را از بازار هدف دور می‌کند.
افزایش توان چانه‌زنی در عرصه بین‌الملل
تداوم صادرات برق ایران به عراق حتی به مدت 90 روز، نوعی منافع هم برای کشور ایجاد می‌کند. پیام باقری، نایب‌رئیس سندیکای صنعت برق، صادرات انرژی از ایران به کشورهای منطقه را یکی از مزیت‌های اصلی کشور اعلام می‌کند که در توان چانه‌زنی کشور در محافل بین‌المللی اثرگذار است.
او می‌گوید: این مزیت برگرفته از قابلیت‌های کشور و موقعیت جغرافیایی مناسب ایران و همچنین توانمندی صنعت برق است.
به گفته نایب‌رئیس سندیکای صنعت برق، صادرات این حامل انرژی به کشورهای منطقه، جزء تکالیف قانونی است و حتی در سند برنامه ششم توسعه نیز دولت مکلف شده است به صادرات برق توجه کند.
او تأکید می‌کند: صادرات برق فرصت‌های مختلفی برای کشور ایجاد می‌کند و در اینجا می‌توانیم از آثار این فرصت‌ها در موضوع تحریم‌ها استفاده کنیم.
باقری یادآور می‌شود: اگر در گذشته از این فرصت‌ها استفاده کرده و همسایگان را به‌طور جدی به انرژی برق ایران وابسته می‌کردیم، امروز به نتایج بهتری دست می‌یافتیم. ایران در تمام مرزهای خاکی با کشورهای همسایه تبادل انرژی دارد؛ اما چون این تبادل انرژی محدود است، همسایگان ما در حال جایگزین‌کردن ایران هستند؛ مثلا افغانستان و پاکستان تلاش می‌کنند انرژی مورد نیاز خود را از ترکمنستان یا قرقیزستان دریافت کنند.
او بیان می‌کند: ایران سال‌هاست بیش از هزار مگاوات انرژی به عراق صادر می‌کند. رفع این وابستگی سخت است و به‌سرعت قابل جایگزین‌شدن نخواهد بود. به همین دلیل، عراقی‌ها دنبال این هستند که فرصت معافیت از تحریم را تمدید کنند تا برای رفع نیازهای خود به فکر چاره‌ای باشند.
نایب‌رئیس سندیکای برق می‌گوید: جایگزین‌کردن هزار مگاوات برق دریافتی عراق از ایران کار راحتی نیست و نیاز به ایجاد زیرساخت‌های لازم دارد.
به اعتقاد او، صادرات برق یکی از مسائلی است که می‌تواند ایران را در مقابله با تحریم‌ها توانمند کند. با صادرات برق، علاوه بر مقابله با تحریم‌ها، قدرت چانه‌زنی کشور در عرصه بین‌الملل نیز افزایش می‌یابد.
به گفته باقری، آمریکا درباره سایر حامل‌های انرژی مانند نفت نیز ناگزیر شده است معافیت‌هایی را برای ایران به وجود آورد. عراق هم به دلیل نیاز بسیار پررنگی که به برق ایران دارد، دنبال زمان خریدن است؛ بنابراین یکی از سیاست‌هایی که امروز باید در کشور اتخاذ کنیم، توسعه صادرات برق به کشور عراق و کشورهای همجوار است؛ زیرا علاوه‌بر اینکه به لحاظ اقتصادی برای کشور مواهبی دارد، به لحاظ امنیتی و سیاسی نیز در جایگاه کشور در جامعه بین‌الملل اثرگذار خواهد بود.
