اما و اگرهای بورسی شدن نفت خام/چه کسانی پشت پرده عدم حضور نفت در بورس هستند؟

به گزارش اقتصادآنلاین، مدت هاست که صحبت از عرضه نفت خام در بورس مطرح است اما تاکنون این موضوع عملیاتی نشده است. تا به حال نفت خام در بورس انرژی عرضه نشده و فقط در مقطعی در سال 93 در حجم های بسیار کم برای پالایشگاه های کوچک داخل کشور که عددش بسیار کم بود، این عرضه انجام شد. حدود دو ماه پیش هم اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس جمهور عنوان کرد که نفت خام ایران در بورس داخلی عرضه خواهد شد و بخش خصوصی می تواند شفاف نفت بخرد و صادر کند.

آنطور که علی حسینی، مدیر عامل بورس انرژی می گوید روش کار به این صورت است که بر اساس بازار جهانی، عرضه کننده نفت خام قیمت پایه را تعیین می کند ولی قیمت نهایی بر اساس رقابتی که در بورس شکل می گیرد، تعیین می شود.

پیش بینی مدیر عامل بورس انرژی این است که عرضه نفت خام در بورس در ابتدا با حجم های محدود شروع شود و بعد از تجربه ساز و کارهای مختلف خریدار و فروشنده نیز وارد بازار شوند.

اما در مجلس شورای اسلامی هم اکثریت اعضای کمیسیون انرژی با عرضه نفت خام در بورس موافق هستند و معتقدند که باید این قانون اجرا شود و تاخیر در این موضوع را خلاف قانون می دانند. هر چند که برخی از اعضای این کمیسیون هم ارزیابی خوبی از بورسی شدن نفت خام ندارند. 

در همین رابطه سید علی ادیانی، نایب رییس کمیسیون انرژی مجلس در گفت و گو با خبرنگار اقتصادآنلاین تاکید می کند که عرضه نفت خام در بورس به لحاظ قانونی تکلیف است و باید این اتفاق رخ بدهد. 

به گفته ادیانی عرضه نفت خام در بورس، فواید بسیار زیادی دارد که اجرای قانون، شفافیت، کند شدن چاقوی تیز تحریم و نظارت قوی تر دستگاه های نظارتی از جمله این فواید و مزایا است.

آنطور که این نماینده مجلس می گوید بعضی از افرادی که رانتی برای خود دست و پا کرده اند یا شرکت های خاصی که طرف خرید نفت هستند چه داخلی و چه خارجی، ممکن است چندان دل خوشی نسبت به این موضوع نداشته باشند و بعضا هم سعی کنند این اتفاق خوب در بورس رخ ندهد. 

ادیانی معتقد است ممکن است رگه هایی در بدنه دولت وجود داشته باشد که بر سر راه این موضوع که نفت خام بورسی شود، مانع تراشی کنند. 

اما نایب رییس کمیسیون انرژی مجلس در پاسخ به این سوال که چه زیرساخت هایی برای عرضه نفت خام در بورس مهیا شده است، می گوید: سازمان بورس در این زمینه آمادگی کامل دارد و حتی در برخی سنوات دهه 90 این اتفاق رخ داد و اگر اشکالاتی هم وجود دارد وظیفه دولت این است که آنها را برطرف کند. 

به گفته ادیانی عرضه نفت خام در بورس هر چه زودتر محقق شود، بهتر است، زیرا تاخیر در این مساله خلاف قانون است.

اما جلال میرزایی، از اعضای کمیسیون انرژی مجلس نظر متفاوتی در این رابطه دارد. وی به خبرنگار اقتصادآنلاین توضیح می دهد که به اندازه کافی در خصوص ضرورت عرضه نفت خام در بورس و تاثیری که این موضوع می تواند بر برون رفت از وضع موجود داشته باشد، کار کارشناسی انجام نشده است. این در حالی است که اولویت این است که با توجه به تحریم های آمریکا در ارتباط با فروش نفت ایران، ساز و کارها و ابزارهایی را به کار ببریم که مانع از موفقیت آمریکایی ها شود.

این نماینده مجلس در رابطه با این موضوع که مانع تراشی هایی برای بورسی شدن نفت خام وجود دارد، می گوید: در ایران نفت در انحصار دولت است و شرکت ملی نفت، این کالا را می فروشد و پول آن را وارد خزانه می کند. حالا سوال این است که آیا بخش خصوصی می تواند یک محموله نفت خام که شامل 500 هزار بشکه یا یک میلیون بشکه است و ارزش بسیار زیادی هم دارد را خریداری و پول آن را پرداخت کند؟

به گفته میرزایی کشورمان یا در قراردادهای بلندمدت و کوتاه مدت نفت را به شرکت های معتبر می فروشد یا اینکه آن را محموله ای می فروشد و طرف خریدار نفت ضمانتی می دهد که 90 روزه پول را پرداخت کند. حالا هم عده ای به صرافت افتاده اند که در داخل کشور همین کار را انجام دهند و نفت را بخرند و سپس بفروشند و 90 روز دیگر پولش را برگردانند و استدلال شان این است که چون بخش خصوصی هستند، آمریکا نمی تواند آنها را تحریم کند.

این عضو کمیسیون انرژی مجلس این موضوع را اتفاق خوبی نمی داند و معتقد است که این موضوع می تواند منجر به تکرار تجربه بابک زنجانی شود. 

آنطور که میرزایی می گوید اگر بخش خصوصی نفت را هم در بورس بخرد، یا نمی تواند آن را بفروشد و یا اگر بفروشد هم پول آن را دیر دریافت خواهد کرد و به این ترتیب با مشکل مواجه می شود. 

نماینده ایلام در مجلس مدعی است که عرضه نفت خام در بورس پای رانت خواران و کار چاق کن ها را به این حوزه باز می کند. هر چند که به نظر می رسد با ساز و کارهایی که بورس انرژی در نظر گرفته و خواهد گرفت، جایی برای رانت و کار چاق کنی باقی نماند؛ البته اگر قانون به صورت کامل و درست اجرا شود.