زنان یا مردان؛ کدامیک مراقب محیط زیست‌اند

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایرنا، نیمی از جمعیت جهان را زنان تشکیل می دهند و برخی جامعه شناسان، این قشر را عامل اصلی انتقال فرهنگ و سواد زیست محیطی به نسل های آینده می دانند؛ این جامعه شناسان معتقدند که اگر فرهنگ زیست محیطی در مادران نهادینه شود، می تواند به راحتی به فرزندان منتقل شود و در نهایت، نسلی دوستدار محیط زیست پرورش خواهد یافت.

در این راستا نقش آموزش و انتقال آن نیز بسیار مهم است، به طوری که به گفته محمد درویش فعال محیط زیست، همیشه گفته می شود 'اگر یک مرد را آموزش دادید فقط به همان یک مرد آموزش داده اید اما اگر یک زن را آموزش دادید یعنی به یک خانواده آموزش داده اید'.

درویش درباره نقش زنان در حفاظت از محیط زیست و ترویج آن گفت : این نقش مهم و کلیدی زنان در تمام حوزه های اجتماعی، فرهنگی و محیط زیستی کشور است که هم به عنوان فردیت و هم به عنوان مادر و همسر می توانند بسیار موثر باشند.

مدیر بخش سیاست محیط زیست در شبکه مطالعات سیاست ‌گذاری عمومی نهاد ریاست جمهوری افزود : اصولا زنان به دلیل ماهیت وجودی از خشونت فضایی که در آن قرار دارند، می کاهند، مقاومت در برابر سخنان درست را به شدت کاهش می دهند و می توانند نقش مجاب کنندگی را به شکل بهتر و موثرتری ایفا کنند.

وی ادامه داد : به همین علت است که سازمان ملل همیشه بر نقش زنان در کاهش خشونت و بهبود توان اکولوژیک سرزمین تاکید کرده است و زنان یکی از مهمترین سفرایی هستند که در حوزه صلح و محیط زیست استفاده می کند زیرا معتقد است در این حوزه می توانند کارآمدی زیادی داشته باشند.

درویش اظهار داشت: در اجلاس اهداف توسعه هزاره هم که سران جهان حضور داشتند آشکارا در 17 بند آن به نقش زنان در مهار بیابان زایی، جلوگیری از خشک شدن تالاب ها و آموزش جامعه محلی برای جلوگیری از تداوم آتش سوزی جنگل ها پرداخته شده است.

وی تاکید کرد: چند مورد از مهمترین مولفه های محیط زیستی مانند مصرف آب، پلاستیک و انرژی اغلب در محیط خانه اتفاق می افتد و اگر زنان نسبت به این مولفه ها حساس باشند و بتوانند آنها را خوب مدیریت کنند می توانند علاوه بر کمک به حفظ محیط زیست، اثرگذاری زیادی هم در اقتصاد خانواده و هم کشور داشته باشند.

وی گفت: زنان مهمترین مصرف کننده پلاستیک در منازل هستند، اگر بتوانیم به واسطه فعالیت های آموزشی، زنان را ترغیب کنیم به جای کیسه های پلاستیکی از کیسه های پارچه ای استفاده کنند و بعد به فرزندان خود نیز منتقل کنند، بی تردید دیگر ایرانیان جزو 5 جامعه اول دنیا در مصرف پلاستیک نخواهند بود.

این فعال محیط زیست درباره مصرف آب نیز اظهار داشت: مصرف آب در کشور ما بسیار بالا است و اگر کارهای فرهنگی و آموزشی با محوریت زنان انجام شود، انها نه فقط این مصرف را به صورت معنی داری می توانند تقلیل دهند بلکه بر رفتار فرزندان و همسر خود هم می توانند موثر باشند.

وی با بیان اینکه سمن های زیادی در این زمینه فعال هستند و دستاوردهای خوبی داشته اند، گفت: بیشتر تسهیل گران در مدارس طبیعت نیز زنان هستند و این قشر علاوه بر صبر و رافت ذاتی، توانمندی بیشتری هم در انتقال آموزش ها دارند.

این فعال محیط زیست افزود: اما در کشورمان، معمولا زنان در نقش پیاده نظام حضور داشتند حتی در تشکل های مردم نهاد هم همین طور بوده با اینکه عموما تعداد زنانی که در فعالیت های مدنی حضور دارند بیشتر است اما هنگامی که می خواهیم آثار برتری را که در این حوزه تولید شده یا سخنران برتری که می توانند در این زمینه صحبت کنند معرفی کنیم می بینیم تعداد این زنان کم می شود چون مجال حضور و شناخته شدن آنها کم است.

***توسعه گرایی زنان و محیط زیست

همچنین میترا البرزی منش مدیرعامل انجمن پایشگران حامی محیط زیست درباره نقش زنان در حفظ محیط زیست گفت : فکر می کنم زنان بسیار توسعه گرا هستند، وقتی در محیطی درباره بهبود شرایط زندگی و محیط زیست صحبت می شود، عموما مردان از جنبه های منفی به مساله نگاه می کنند اما بیشتر زنان عکس این برخورد می کنند و با روی باز استقبال می کنند.

وی افزود : زنان در این جلسات پیشنهادهای مختلفی ارایه می کنند و مایل به ایجاد تغییر و تحول در زندگی خود هستند و این رفتار با موضوع حفاظت از محیط زیست پیوند تنگاتنگی دارد.

این فعال محیط زیست تاکید کرد : تجربه نشان داده است که احیا و زنده کردن فرهنگ بومی یک منطقه با استفاده از ظرفیت زنان بسیار امکان پذیر است. فرهنگ های بومی و سنتی با محیط طبیعی تلفیق شده و پیوندی ناگسستنی دارد و تمایل زنان به حفاظت از فرهنگ سنتی و بومی آنها با حفاظت از محیط زیست ارتباط دارد.

وی با اشاره به فعالیت های انجمن متبوع خود در روستاهای مختلف کشور گفت : جایی نبوده که ما فعالیت های محیط زیستی را آغاز کنیم و زنان دست رد به سینه ما بزنند و تمایلی نسبت به توسعه نشان ندهند، ما همیشه جنبه توسعه پایدار را مد نظر داریم و در این راستا زنان همیشه پیشگام بودند.

البرزی منش خاطرنشان کرد: حتی در مناطقی که زنان قبل از آن به دلیل محدودیت های فرهنگی و خانوادگی فعالیت های مستقلی نداشتند، اما برای موضوع توسعه و بهبود پایدار شرایط زندگی پیشقدم شدند و همکاری کردند؛ در واقع محدودیت های خانوادگی را که مانع انجام فعالیت های آنها می شد، پشت سر گذاشتند و این به علت همان خصلت توسعه گرا بودن آنها است.

وی گفت : چند سالی است که جمعیت روستایی کشور در حال کاهش و در مقابل جمعیت شهری در حال افزایش است، در واقع زنان از جنبه تولیدکنندگی به سمت مصرف کنندگی می روند و الگوی آنها هم زنان شهری است در حالی که باید بتوانیم این فرهنگ را تغییر دهیم یعنی باید فرهنگ تولید در بین زنان به جای مصرف کنندگی رشد پیدا کند، البته فرقی هم نمی کند که این فرهنگ در شهر یا روستا رشد کند.

وی تاکید کرد : زنانی که فقط مصرف کننده هستند از نظر جنبه های فرهنگی و حفاظت از محیط زیست پیوند کمتری با طبیعت و محیط زیست پیدا می کنند در نتیجه ارتباط آنها هم با این مولفه ها کمتر است و شاید خیلی به حفظ محیط زیست تمایل نداشته باشند اما زنان تولید کننده پیوند نزدیک تری با محیط زیست دارند و به حفظ آن اهمیت بیشتری می دهند.

به گفته البرزی منش، مساله مهم باور زنان به این است که فعالیت های محیط زیستی به بهبود زندگی آنها کمک می کند و بپذیرند که محیط زیست با زندگی پیوند ناگسستنی دارد ، این روند را در روستاهای مختلف کشور بسیار دیده ام.

این فعال محیط زیست افزود : به عنوان مثال در جوامع روستایی، وقتی کمبود آب باشد و نتوانند زراعت کنند، همیشه طغیان آفات در باغات پیش می آید و مراتع از دست می روند؛ بنابراین وقتی درباره ارزش حفظ محیط زیست و تاثیر آن در بهبود روند زندگی آنها صحبت می شود، به خوبی با آن ارتباط برقرار می کنند و خودشان برای حفاظت از محیط زیست منطقه خود پیشنهادات مختلفی را مطرح می کنند.

وی تاکید کرد : البته تا حدودی فرهنگ مردسالاری وجود دارد اما وقتی اعتماد به وجود می آید این مشکل هم بر طرف می شود و زنان خودشان پیشقدم می شوند.

البرزی منش گفت : روستایی به نام گل سفید در دل جنگل های زاگرس وجود دارد که از جانب جامعه محلی و روستایی تهدیدات زیادی متوجه جنگل های آن است، اهالی برای سوخت درختان را قطع می کنند، ذغالگیری که منبع درآمدشان است نیزعلت دیگر قطع شدن درختان این منطقه است، همچنین زنان این روستا بذر بلوط را جمع آوری و به عنوان خوراک دام می فروشند، در واقع به شیوه های مختلف جنگل های بلوط را مورد تهدید قرار می دهند.

وی افزود: در ابتدا سعی کردیم اهالی این روستا را با اهمیت حفظ درختان بلوط و ماندگاری جنگل آشنا کنیم و بعد از آن به فکر درآمد جایگزین افتادیم و در این مسیر تلاش کردیم منبع درآمدی دیگری برای آنها فراهم کنیم که بر این اساس احیای صنایع دستی منطقه در دستور کار قرار گرفت.

البرزی منش با بیان اینکه صنایع دستی این منطقه بسیارغنی است گفت: دختران جوان این منطقه ابتدا به سمت صنایع دستی منطقه خود نمی رفتند که سعی کردیم با احیای آن اهمیت آن را نشان دهیم، در این راستا در روستای گل سفید جشنواره صنایع دستی برگزار کردیم و مسوولان و خریداران را به روستا بردیم که به مرور دختران به آن علاقه مند شدند و وقتی دیدند می شود بدون آسیب به محیط زیست درآمدزایی کرد، به این کار روی آوردند.

مدیر عامل انجمن پایشگران حامی محیط زیست افزود: زنان منطقه سپس به تحقیق درباره غذاهای سنتی خود پرداختند و در این راستا گردشگری پایدار نیز در روستای گل سفید راه اندازی شد که در چندین نوبت اقدام به اعزام تور گردشگری به آن منطقه کردیم و اکنون دیگر آن روستا شناخته شده است و زنان آن نیز صنایع دستی و غذاهای محلی خود را به گردشگران عرضه می کنند که بنا به گفته خودشان، درآمد خوبی دارند و از این طریق فشار به جنگل کم شده است.

وی با تاکید بر تاثیر آموزش زنان بر خانواده ها گفت: وقتی زنی آموزش می بیند یعنی کل خانواده آموزش دیده است، یکی از زنان روستای گل سفید می گفت که فرزند 6 ساله اش اگر ببیند فردی روی زمین زباله می ریزد بلافاصله تذکر می دهد؛ در واقع فرهنگ حفظ محیط زیست در آن روستا تا این حد جا افتاده و علت اصلی هم پیشقدم بودن زنان است.

البرزی منش تاکید کرد: تاثیر زنان در انجام کارهای فرهنگی و محیط زیستی بسیار بیشتر از مردان است چون انگیزه زنان برای انجام کار، فراتر از محرک های مادی و یا پروژه ای است و برای آنها اغلب کیفیت کار اهمیت دارد.

به گفته وی، انجمن متبوعش کارهای فرهنگی متعددی در همین زمینه در روستاهای کوهپایه دنا، جاجرود و طالقان در حال انجام دارد.

*** استفاده از پتانسیل زنان برای حفظ محیط زیست

رییس فراکسیون زنان در مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به شرایط شکننده محیط زیست کشور، بر اهمیت به کارگیری پتانسیل بسیار بالای زنان در حفظ محیط زیست تاکید کرد.

پروانه سلحشوری افزود: عوامل مختلفی موجب تخریب و شکنندگی محیط زیست می شود که کم رنگ بودن فرهنگ محیط زیستی یکی از آنها است، در حالی که زنان در اشاعه و پررنگ کردن آن توانایی بالایی دارند.

وی اظهار داشت: اکنون نقش نهادهای مدنی در حفظ محیط زیست بسیار پررنگ است و در این زمینه بسیار فعال و پررنگ عمل می کنند؛ نکته قابل توجه حضور زنان در این نهادهای مدنی است اما در این بخش نیز مانند بخش های دیگر جامعه در سطوح مدیریتی از زنان استفاده نمی شود.