خطری جدید در آلودگی هوای تهران
هوای تهران آلاینده جدیدی پیدا کرده است که می‌تواند در تابستان‌ها و فصل گرما هوای شهر را آلوده کند.
شروع فصل سرما، معمولا شروع آلودگی‌هوا پایتخت بود اما حالا آلاینده‌ای جدید به هوای تهران اضافه شده که ممکن است تابستان‌را هم مثل زمستان کند.
ازون، این آلاینده جدید هوای تهران است. در سال‌های گذشته تعداد روزهایی که هوای تهران با اوزون آلوده شده به سرعت افزایش پیدا کرده، به طوری که مسعود تجریشی معاون محیط‌زیست انسانی هم چندی پیش در نشست خبری خود نسبت به این موضوع هشدار داد.
اطلاعات شرکت کنترل کیفیت‌هوا نشان می‌دهد تعداد روزهایی که هوای تهران توسط ازون آلوده بوده امسال نسبت به سال پیش به شکل عجیبی افزایش پیدا کرده و در حالی که پارسال هوای پایتخت فقط برای 7 روز درگیر آلایندگی ازون بوده، از ابتدای امسال تاکنون تعداد روزهای آلوده ازون به 15 روز رسیده است!
نمودار روزهای آلوده با آلاینده ازون
البته امکان دارد این روند آلودگی هوا با آلاینده ازون از قبل هم وجود داشته باشد. وحید حسینی، دبیر کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا در این رابطه به خبرآنلاین گفت: اندازه‌گیری ازون به لحاظ فنی کار سختی است، ما در شرکت کنترل کیفیت‌هوا بعد دو سال تازه توانستیم میزان این آلاینده را در هوای تهران اندازه گیری کنیم. اینکه ازون را به درستی اندازه گیری کردیم هم ممکن است باعث شده باشد تا تعداد روزهای آلودگی ازون بیشتر از قبل به نظر بیایند.
چه کسی مقصر است؟ ما یا خورشید؟
حسین شهبازی، مدیر واحد مدل‌سازی و پیش‌بینی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در رابطه با این افزایش چندی پیش به ایسنا گفته بود: در سال‌های گذشته مشکل افزایش غلظت ازن را تا این حد نداشتیم و آلودگی هوا بیشتر ناشی از وقوع طوفان‌های گرد و غبار بود متاسفانه طی یک دو سال گذشته غلظت ازن هم بالا رفته که منشا آن خودرویی است.
افزایش غلظت ازون عوامل مختلفی دارد، اما چیزی که مشخص این است که عامل آلاینده ازون نمی‌تواند خورشید باشد و انسان هم در ایجاد آن نقش دارد..
سازمان محیط‌زیست آمریکا در این باره نوشته است: آلودگی ازون زمانی اتفاق می‌افتد که آلاینده ناشی از خودرو، نیروگاها، صنعت کارخانه‌های شیمیایی و ... با حضور نور خورشید واکنش نشان بدهند و ازون به وجود بیاید.
جف مسترز، هواشناس آمریکایی هم در این رابطه گفت: «واکنش‌های شیمیایی اکثرا در هوای گرم با سرعت بیشتری رخ می‌دهند، پس ازون در هوای گرم به وجود می‌آید و به همین دلیل این یک مشکل تابستانی است.»
این دقیقا همان موضوعی است که در ایران رخ داده، حسینی با اشاره به اینکه 3 مورد سوخت‌های نسوخته، اکسیدهای نیتروژن و نور خورشید از عوامل ایجاد اوزون در هوا هستند گفت: یکی از بزرگترین منابع ایجاد سوخت‌های نسوخته پمپ بنزین‌ها هستند. از سال‌ها قبل یعنی زمان دولت آقای خاتمی یک طرحی به نام طرح کهاب به وجود آمد که باید اجرا می‌شد تا بخارات بنزین جمع‌آوری شوند. اما متاسفانه این طرح اجرا نشد و اکنون در یک روز گرم تابستانی تقریبا روزی حدود 50هزار لیتر بنزین در تهران بخار می‌شود. این تقریبا معادل 2 تانکر بنزین است. تمام وزارت‌های نفت و دولت‌ها از آن زمان تاکنون در اجرای این طرح کوتاهی کرده‌اند.
یکی دیگر از موارد ایجاد اینگونه سوخت‌ها موتورهای کاربوراتوری هستند، ئلاک گذاری این دستگاه‌ها مدتی است که ممنوع شده اما همچنان 1میلیون مورد از آن‌ها در شهر تردد می‌کنند.
دبیر کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا در این رابطه گفت: از همه جای این سیستم‌ها نشتی و بخار سوخت خارج می‌شود، این موتورها عمدتا با سوخت اضافی می‌سوزند.
او در رابطه با عامل دوم ایجاد اوزون یعنی اکسیدهای نیتروژن، توضیح داد: «هرگونه خودرویی که در این شهر تردد می‌کند این اکسید را تولید می‌کند، از 82 کاتالیست‌هایی در خودروهای ما گذاشته شد تا این مواد را جذب کنند. اما چون معاینه فنی در چند سال قبل به شکل نادرست انجام می‌شد خودروهای زیادی کاتالیست نداشتند یا کاتالیستشان معیوب هستند.»
حسینی افزود: اما برای اینکه این واکنش انجام بشود به نور خورشید احتیاج است. پس اینکه بگوییم گرما عامل ایجاد ازون در هوای تهران بوده قابل قبول است، اما یادمان نرود ما هم ماده‌های اولیه تولید ازون را در تهران داریم. چرا در بیابان لوت ازون وجود ندارد؟ خیلی خورشید را مقصر نکنیم و یک نگاهی هم به محصولات اولیه خودمان بکنیم.
از سویی مطالعات مختلف نشان داده‌اند که تغییراقلیم باعث افزایش دمای ایران شده و می‌شود و به همین دلیل شاید در آینده با تابستان‌های آلوده بیشتری مواجه شویم.
چه راه حلی داریم؟
کشورهای مختلفی با استفاده از فناوریهای مختلف توانسته‌اند که مشکل ایجاد آلاینده ازون را تا حدی حل کنند. برای مثال صنعت خودروسازی ایالت متحده توانسته است که در 100 سال اخیر با استفاده از فناوریهای مختلف انتشار ازون را 99 درصد کاهش دهند.
این کاری است که ایران هم می‌تواند آن را اجرایی کند. به طور کلی حسینی معتقد است 2 راه حل کلی برای بهبود هوای تهران وجود دارد.
او در این رابطه گفت: راه حل اول این است که جلوی تبخیر بنزین را بگیریم و برای اینکار باید طرح کهاب را اجرایی کنیم و اینکه جلوی فعالیت موتورسسیکلت‌های کاربوراتوری را بگیریم. همچنین با سختتر گرفتن طرح‌‌هایی مثل کاهش، معاینه فنی و ... باید جلوی وارد اکسید نیتروژن را به هوا بگیریم.
تهدید تغییراقلیم؛ تابستان مثل زمستان آلوده می‌شود...
اما اگر هیچ کدام از این اقدامات انجام نشود ممکن است وضعیت هوای تهران بسیار بدتر بشود چراکه با ادامه روند تغییراقلیم دمای پایتخت سال به سال افزایش پیدا می‌کند.
حسینی در این رابطه گفت: یک تعبیر منطقی این موضوع این است که اگر مشکل اولیه را حل نکنیم به علت روند تغییراقلیم با روزهای آلوده بیشتری نسبت به قبل مواجه می‌شویم.
او افزود: قطعا اگر این روند ادامه پیدا کند ما با روزهای آلوده بیشتری در تابستان روبرو می‌شویم، بهار که با گردوخاک آلوده می‌شود، زمستان که به دلایل دیگر هر سال آلوده می‌شود و در پایان با ازون ما می‌توانیم سال را برای آلودگی کاملا تکمیل کنیم.
بلایی که اوزون بر سرمان می‌آورد
به طور کلی مانند دیگر آلاینده‌ها، ازون به محیط‌زیست و سلامت انسان آسیب‌های فراوان و متنوعی وارد می‌کند و معمولا گروه حساس جامعه آسیب‌های جسمانی بیشتری از سلامت انسان می‌بینند.
ازون می منجر به ایجاد انواع مشکلات سلامتی ازجمله درد قفسه سینه، سرفه، سوزش گلو و گرفتگی ریه، عفونت ریه، کاهش عملکرد ریه، التهاب جدار ریه‌ها شود. همچنین این آلاینده در تشدید بیماریهای برونشیت، و آسم مؤثر است و از سویی قرار گرفتن مکرر در معرض ازون ممکن است باعث ایجاد زخم دائم در بافت ریه و همین‌طور سرطان ریه شود.
براساس تحقیق دانشگاه استکهلم در سال 2017، آلاینده ازون منجر به مرگ زودرس سالانه 1میلیون نفر می‌شود.
تاثیر آلاینده ازون بر سلامت انسان
دبیر کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا در این رابطه گفت: « همه این نشان می‌دهد که برنامه جامع کاهش آلودگی‌هوا، قانون‌هوای پاک و ... چقدر برای خودمان و فرزندانمان مهم هستند.»
