کشورهای عربی به صف عربستان در تنش با کانادا پیوستند
«کانادا عمیقا نگران بازداشت‌های فعالان حقوق زنان و جامعه مدنی عربستان سعودی، از جمله سمر بدوی است. ما از مقامات سعودی می‌خواهیم فورا آنها و دیگر فعالان حقوق بشر صلح‌طلب را آزاد کنند». این توییت وزیر خارجه کانادا بود که پنجشنبه هفته گذشته در حساب توییتری وزارت خارجه این کشور منتشر شد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، بسیاری از ناظران می‌گویند نه خشونتی در این کلام هست و نه می‌توان آن را مداخله در امور داخلی کشوری دیگر تلقی کرد؛ اما دولتمردان سعودی نظر دیگری دارند. همین توییت کوتاه از سوی وزارت خارجه کانادا به چنان تنشی بدل شد که هنوز و یک هفته پس از آن نه‌تنها آرام نشده، بلکه هر روز دامنه‌دارتر می‌شود.
در گذشته گهگاه دولت‌های غربی، وقتی نقض حقوق بشر کشورهای خودکامه به مرحله‌ای انکارنشدنی می‌رسد، این‌چنین و با اظهاراتی ازاین‌دست به این اقدامات واکنش نشان می‌دهند. کشورهای مورد اتهام هم عموما این انتقادها را نادیده می‌گیرند و ازاین‌رو روابط تجاری و دیپلماتیک دو طرف به روال قبل ادامه می‌‌یابد تا زمانی دیگر و انتقادی دیگر. اما انتقاد اخیر کانادا و واکنش عربستان داستان دیگری داشت. واکنش غافلگیرکننده عربستان سعودی از این قرار بود: اخراج سفیر کانادا از عربستان، توقف روابط تجاری با کانادا، توقف پروازها به این کشور و بازگرداندن همه دانشجویان عربستانی که در کانادا مشغول به تحصیل بودند.
توقف برنامه‌های درمانی
روز گذشته عربستان سعودی اقدامی دیگر را هم به واکنش‌های خود اضافه کرد. این پادشاهی تمامی برنامه‌های درمانی در کانادا را متوقف کرد. آن‌طورکه خبرگزاری رسمی عربستان گزارش داده، دکتر فهد بن‌ابراهیم التمیمی، وابسته بهداشتی عربستان در آمریکا و کانادا، از توقف تمامی برنامه‌های درمانی در کانادا و آغاز هماهنگی‌ها برای انتقال تمامی بیماران عربستانی از کانادا به بیمارستان‌هایی خارج از این کشور خبر داد. به گفته تمیمی این اقدام در راستای عمل به دستور ملک سلمان، پادشاه عربستان، انجام شده است: «ما تلاش می‌کنیم سلامت بیماران عربستانی را که در کانادا در حال درمان بودند و تکمیل روند درمان آنها را تضمین کنیم». براساس این گزارش دو اتاق عملیات یکی در مقر وزارت خارجه این کشور در شهر ریاض و دیگری در سفارت عربستان در کانادا برای پیگیری امور شهروندان عربستانی مقیم این کشور از جمله دانشجویان و بیمارانی که در بیمارستان‌های کانادا تحت درمان هستند، برای کمک به آنها و پیگیری آخرین تغییرات در پی تغییر موضع‌گیری ریاض نسبت به اوتاوا تشکیل شدند.
حمایت از عربستان
در این میان برخی از کشورهایی که کارنامه درخشانی در زمینه حقوق بشر ندارند هم به حمایت از عربستان سعودی پرداختند. روسیه، مصر، اردن و عمان از جمله این کشورها هستند. دولت مصر که خود بسیاری از مخالفانش را روانه زندان کرده است، در پی تنش میان عربستان و کانادا از پادشاهی سعودی حمایت کرد. وزارت خارجه مصر این بحران را ناشی از «تمایلی منفی از سوی برخی جناح‌های بین‌المللی برای مداخله در امور داخلی کشورهای منطقه» دانست. وزارت خارجه مصر در صفحه فیس‌بوک خود اعلام کرد با عربستان هم‌پیمان است و در جریان این بحران از مواضع سعودی‌ها حمایت می‌کند. روسیه هم یکی دیگر از کشورهای حامی ریاض در این تنش بود. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، ابراز امیدواری کرد دو طرف بتوانند به شیوه‌ای متمدنانه برای غلبه بر اختلافات خود مذاکره کنند. این سخنگو گفت: عربستان حرکت در مسیر تحول اجتماعی و اقتصادی را در سطح گسترده آغاز کرده و این حق حاکمیتی آن است که درباره نحوه گام‌برداشتن در این مسیر تصمیم بگیرد. وزارت خارجه عمان هم در بیانیه‌ای اعلام کرد، این کشور موضع سیاسی کنونی میان عربستان و کانادا را پیگیری و بر موضع ثابت خود مبنی بر مداخله‌نکردن کشورها در امور داخلی دیگر کشورها تأکید می‌کند و امیدوار است این موضع‌گیری میان دو کشور پایان یابد. اردن هم نسبت به موضع‌گیری عربستان درباره کانادا اظهار نظر کرده و گفته از ریاض حمایت می‌کند و این کشور حق دارد به قوانین خود عمل کرده و از امنیت داخلی خود حفاظت کند. دولت بحرین نیز اعلام کرد از تصمیم اخیر عربستان مبنی بر فراخواندن سفیرش از کانادا و اخراج سفیر کانادا از ریاض حمایت می‌کند. همچنین محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، در همین زمینه تصریح کرد: مردم و رهبری فلسطین در کنار برادران خود در عربستان سعودی ایستاده‌اند. پیش‌تر دبیر کل شورای همکاری خلیج فارس به نام این شورا حمایت کامل خود را از موضع عربستان در مقابل کانادا اعلام و تصمیم ریاض در اخراج سفیر کانادا را تأیید کرده بود، با این حال یک منبع مسئول در وزارت خارجه قطر اعلام کرد اظهارات دبیر کل شورای همکاری خلیج فارس درباره بحران کنونی میان عربستان و کانادا، بیان‌کننده موضع دوحه نیست.
میانجیگری برای کاهش تنش
هم‌زمان با حمایت این کشورها از عربستان سعودی، برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که کانادا به دنبال کمک‌گرفتن از امارات متحده عربی و بریتانیاست تا برای کاهش تنش با ریاض میانجیگری کنند. خبرگزاری رویترز در حالی روز گذشته این خبر را منتشر کرد که ایالات متحده به‌روشنی گفت که در این تنش میانجیگری نمی‌کند. هدر ناوئرت، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، با اشاره به اختلافات کانادا و عربستان بر سر بازداشت فعالان مدنی به دست سعودی‌ها، اعلام کرد که این دو کشور باید مناقشات به‌وجود‌آمده را از طریق دیپلماسی حل‌وفصل کنند. به گفته سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، آمریکا نمی‌تواند به جای آنها این کار را انجام دهد؛ بلکه آنها باید خودشان این مسئله را حل‌وفصل کنند. در‌این‌میان یک منبع به رویترز گفته است دولت جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، به دنبال آن است که از امارات برای کاهش تنش‌ها درخواست کمک کند. یک منبع دیگر نیز گفته کانادا همچنین به دنبال کمک‌گرفتن از بریتانیا در این زمینه است. کانادا نگران قطع روابط تجاری خود با عربستان است که براساس گزارش‌ها به حدود چهار میلیارد دلار در سال می‌رسد. صادرات کانادا به عربستان در سال 2017 جمعا حدود یک‌میلیارد‌و 12 میلیون دلار بود که تقریبا 0.2 درصد از کل ارزش صادرات کانادا به حساب می‌آید.
چرا چنین واکنشی؟
در‌این‌میان واشنگتن‌پست در گزارشی تحلیلی برخی از دلایل احتمالی اقدام اخیر عربستان سعودی را بررسی کرده است. در این گزارش آمده است که ممکن است همه‌چیز زیر سر محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی باشد. محمد بن سلمان سال گذشته به قدرت رسید و از آن زمان در حال تحکیم قدرتش بوده است. محمد بن سلمان هم‌زمان با پیش‌بردن طرح اصلاحات محتاطانه خود، هرگونه جنبش مدنی خارج از کنترلش را سرکوب کرده است. بصامه مومنی، استاد دانشگاه واترلو، اقدام اخیر عربستان سعودی در قبال کانادا را عبور محمد بن سلمان از خط قرمز دیگری می‌خواند. به گفته این استاد دانشگاه اخراج سفیر کانادا در ادامه حرکت‌های ولیعهدی است که نخست‌وزیر لبنان را به گروگان گرفت، 200 نفر از شاهزاده‌های ثروتمند و پرنفوذ عربستانی را بازداشت کرد و روابط دیپلماتیک عربستان با قطر را هم به خاطر دنبال‌نکردن سیاست‌های سعودی در منطقه قطع کرد. واشنگتن‌پست در ادامه احتمال دیگری را مطرح می‌کند. به گزارش واشنگتن‌پست ممکن است این تحریم‌های عربستان سعودی علیه کانادا به خاطر محکوم‌کردن اوتاوا نباشد؛ بلکه بیشتر با این هدف اعمال شده باشد که دیگر کشورهای غربی را از انتقاد از عربستان سعودی منصرف کند. به گفته یکی از کارشناسان، ریاض با انتخاب کانادا که از متحدان مهم عربستان سعودی به شمار نمی‌رود، می‌خواهد از طریقی کم‌هزینه به غربی‌ها این پیام را منتقل کند که این پادشاهی در مقابل هرگونه انتقادی کوتاه نمی‌آید و واکنش کشورهای غربی به نقض گسترده حقوق بشر در عربستان باید یک چیز باشد: سکوت.
