بررسی ریشه‌های رکود تورمی در اقتصاد ایران
استاد اقتصاد دانشگاه آزاد و نماینده دو دوره از مجلس معتقد است اقتصاد سیاست زده، عدم مدیریت نقدینگی، پرداخت یارانه نقدی، جبران کسری بودجه توسط بانک مرکزی و عدم حمایت از تولید را ۵ عامل اصلی رکود تورمی در اقتصاد ایران است.
عباسعلی نورا کارشناس اقتصادی و نماینده سابق مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگوی تفصیلی با فارس درباره راهکارهای خروج از رکود تورمی در اقتصاد به عنوان مهمترین مشکل کنونی اقتصاد ایران اظهار داشت: رکود تورمی تعاریف متفاوتی دارد،اما اصلی‌ترین تعریف برای رکود تورمی منفعل شدن فعالیت‌های تولیدی همراه با افزایش قیمت‌هاست.
وی افزود: به عبارتی وقتی فرایند تولید دچار چالش و تقاضا برای کالا زیاد می‌شود رکورد تورمی اتفاق می‌افتد.
نماینده دور هشتم مجلس اظهار داشت: از آثار مخرب رکورد تورمی به چالش کشیدن اشتغال است که همزمان با کاهش اشتغال قیمت ارزاق عمومی مردم هم به شدت گران می‌شود.
نورا با اشاره به این که برخی از طبقات جامعه از رکورد تورمی بهره‌مند می‌شوند، گفت: از 10 دهک جامعه دو دهک که از جمله مرفهین جامعه به شمار می‌روند از رکورد تورمی سود می‌برند و 8 دهک دیگر ضرر می‌کنند، بنابراین دهک‌های پایین‌تر جامعه از رکود تورمی آسیب بیشتری می‌‌بینند.
وی در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه چرا رکود تورمی در ایران بوجود آمده و عمده دلیل آن در اقتصاد کشورمان چیست، تصریح کرد: دلیل رکورد تورمی عمومی است و این موضوع در دنیا تجربه شده، اما در ایران علاوه بر مسائل عمومی که در اقتصاد باعث ایجاد رکود تورمی می‌شود یک سری مسائل سیاسی هم به آن دامن می‌زند.
* عدم مدیریت نقدینگی منجر به رکود تورمی می‌شود
این استاد اقتصاد اظهار داشت: عمده‌ترین دلیل رکورد تورمی عدم مدیریت نقدینگی در جامعه است بنابراین هر کشوی که نقدینگی‌اش را درست هدایت نکند و آن نقدینگی تبدیل به منابع عمومی و ثروت نشود دچار رکود تورمی می‌شود بنابراین در ایران بخش زیادی از منابعی که دولت سرمایه‌گذاری کرده درست مدیریت نشده تا منجر به تولید ثروت شود.
وی افزود: طرح‌های بسیار مختلف تولیدی و عمرانی در کشور وجود دارد که به آن طرح‌ها پول تزریق شده ولی تعداد زیادی از آنها به صورت نیمه کارها رها شده‌اند و منجر به تولید نشده‌اند که هدر رفتن این حجم منابع هم باعث رکود شده است.
نماینده دور هشتم مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: وقتی مدیریت مالی درست نباشد رکود تورمی بوجود می‌آید و این در حالی است که صاحبان نقدینگی به سمت حصول درآمد بیشتر می‌روند بطوریکه منابع مالی خود را به سمت طلا و ارز می‌برند که بدین ترتیب حجم زیادی از نقدینگی از چرخه اقتصاد و تولید خارج شود.
وی گفت: در صورتیکه نقدینگی وارد چرخه‌ای که منفعت ملی، اشتغال و تولید ثروت در آن نیست شود آثار و تبعات آن، آنچیزی است که امروز در جامعه اقتصادی ایران مشاهده می‌کنیم.
این استاد اقتصاد در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه وابستگی به نفت آیا عاملی برای رکورد تورمی است، گفت: خیر، این وابستگی رکورد تورمی نمی‌آورد زیرا اگر درآمد حاصل از نفت درست هزینه شود نه تنها رکود نمی‌آورد بلکه جامعه را منفعل هم می‌کند.
وی افزود: وابستگی اقتصاد به درآمد نفت بیماری هلندی می‌آورد، بیماری هلندی با رکود تورمی متفاوت است و تورم خالص می‌آورد نه رکود.
این کارشناس اقتصادی اظهار داشت: بیماری هلندی بین جنگ‌های اول و دوم جهانی درکشور هلند اتفاق افتاد و در کشورهایی که درآمد ارزی‌شان زیاد بوده بوجود آمده است.
نورا تصریح کرد: کشورهای دچار بیماری هلندی بجای سرمایه‌گذاری درآمد ارزی‌شان به صورت ارز آن را تبدیل به پول ملی‌شان می‌کردند که این اتفاق یعنی تبدیل درآمد ارزی به پول ملی در دولت‌های احمدی‌نژاد و هاشمی هم اتفاق افتاد.
وی گفت: بنابراین افزایش نقدینگی ناشی از درآمد ارزی و بالا رفتن سرسام‌آور قیمت‌ها بیماری هلندی است. یعنی به تولید لطمه نمی‌خورد تولید سر جای خودش است ولی تورم پدید می‌آید که ممکن است در پایان این تورم رکود ایجاد شود.
این استاد اقتصاد بیان داشت: در کشور هلند در آن مقطع زمانی یعنی پنجاه، شصت سال برای نجات از فرآیند رکورد کار بسیار خوبی انجام شد. دانشمندان انگلیسی طرحی ارائه کردند و به موجب آن طرح به جای اینکه درآمد ارزی را تبدیل به پول ملی کنند آن را در یک صندوق به نام صندوق حساب ذخیره ارزی نگهداری کردند.
* حساب ذخیره ارزی دستخوش سیاست شده است
نورا گفت: در ایران حساب ذخیره ارزی در دولت آقای خاتمی تشکیل شد که متأسفانه دست خوش قدرت دولت قرار گرفت و در این زمینه قوانین از سوی دولت به هیچ عنوان رعایت نشد.
نماینده دوره پنجم مجلس گفت: مجلس هشتم در قانون برنامه برای حل مشکلات اقتصادی از سوی مجلس پیشنهاد صندوق توسعه ملی را داد که خودم یکی از پیشنهاد‌دهنده‌های تشکیل این صندوق بودم بنابراین با پیشنهاد صندوق توسعه ملی برای آن قانون نوشتیم و طبق قانون قرار شد که این صندوق بصورت ارزی اداره شود و به صورت ارزی هم وام بدهد.
* احمدی‌نژاد صندوق توسعه ملی را از اهدافش خارج کرد
نورا اظهار داشت: ولی متأسفانه آقای احمدی‌نژاد رئیس جمهور سابق تمام قدرتش را بکار گرفت تا صندوق توسعه ملی را از اهداف اولیه‌اش خارج و منابع آن را تبدیل به ریال کند.
وی افزود: احمدی‌نژاد؛ رئیس‌جمهور سابق مردم را طرف صحبت قرار می‌داد و به آنها می‌گفت که این‌ها نمی‌گذارند که من کار کنم، پول‌ها را در صندوقی بلوکه کرده‌اند و نمی‌گذارند که من آنها را برای شما (مردم) خرج کنم، نمی‌گذارند که کشاورزی را رونق دهم، در حالیکه که صحبت‌های احمدی‌نژاد معنی نداشت.
این کارشناس اقتصاد بیان داشت: صندوق توسعه ملی به نفع مردم است، اما مردم در آن مقطع زمانی حرف‌های رئیس جمهورشان را قبول کردند اما حرف دانشمندان خودشان را نپذیرفتند.
نورا در پاسخ به سؤال دیگر مبنی بر اینکه کدام کشورها دچار رکورد تورمی بوده‌اند و چگونه از این شرایط رها شده‌اند، گفت: ترکیه، ژاپن و کره، که هر کدام از این کشورها به دلایل مختلف و منحصر به خودشان به این بیماری دچار شده‌اند.
* رکود تورمی در ایران جنبه سیاسی دارد
وی درخصوص دلایل ایجاد رکود تورمی در ایران بیان داشت: باید در این مورد تحقیق کنیم چرا که بخشی از دلایل رکود تورمی در کشورمان جنبه سیاسی دارد و من این را تسلط سیاست بر اقتصاد نامیده‌ام. برای خلاصی از رکود تورمی باید اقتصاد را از چنگال سیاست خارج کنیم .
این استاد اقتصاد گفت: دولت‌های ما اقتصاد را بین مردم می‌برند تا قدرت بدست آورند و با حرف‌های عامه پسند که با مسائل علمی در تعارض است اقتصاد کشور را با مشکل مواجه می‌کنند.
نورا اظهار داشت: باید اقتصاد را از دست سیاست داخله و خارجه نجات دهیم، اینکه گفته شود سیاست خارجه بر اقتصاد و رکود تورمی تأثیر ندارد، خودمان را گول زده‌ایم. متأسفانه هر جا که در این خصوص صحبت می‌کنیم مورد هجمه عده‌ای قرار می‌گیرم و متهم می‌شویم که شعار غرب را می‌دهیم و باعث تضعیف روحیه می‌شویم.
وی گفت: سیاست داخلی باید دستش را از گریبان اقتصاد ایران خارج کند و رسانه‌ها باید مردم را آگاه سازند تا مردم اجازه ندهند که تا این اندازه سیاسیون اقتصاد را به بازی بگیرند.
این استاد اقتصاد در ادامه افزود: همچنین در سیاست خارجه باید راهکارها و راهبردهای جدیدی بیابیم و منافع خودمان را در فضای بین‌المللی حفظ کنیم که به حمد خداوند الان شرایط نسبتا خوب و به نفع کشور پیش می‌رود.
* تبدیل منابع صندوق توسعه ملی به ریال خیانت است
نورا گفت: نباید منابع صندوق توسعه ملی را به ریال تبدیل کرد. اگر از من کارشناس ارشد خبره اقتصادی می‌پرسید، می‌گویم تبدیل منابع صندوق توسعه ملی به ریال خیانت در حق مملکت است، زیرا منابع ذخیره شده در صندوق توسعه ملی می‌تواند مشکلات و تورم را حل کند.
نماینده دور هشتم مجلس داشت: به هیچ عنوان نباید کسری بودجه را از بانک مرکزی تأمین کرد . دولت‌ها معمولا برای پنهان کردن مشکلات اقتصادی‌شان دست به دامن بانک مرکزی می‌شود و عمده مشکلات اقتصادی که منجر به تورم و در نتیجه رکود تورمی می‌شود، انتخاب ساده‌ترین راه برای رفع مشکلات یعنی وابستگی به بانک مرکزی است.
نورا تصریح کرد: قانونگذار، ناظر و حاکمیت جامعه نباید اجازه دهد که بانک مرکزی تبدیل به ابزاری در دست قدرتمندانی به نام دولت بشود.
وی افزود: من پیش‌بینی می‌کنم اگر فرآیند اقتصاد کشور به همین ترتیب پیش رود دولت آقای روحانی هم دست به دامن بانک مرکزی خواهد شد.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: برای جلوگیری از وابستگی دولت‌ها به بانک مرکزی در برنامه 5 ساله پیشنهاد استقلال بانک مرکزی داده شده که طبق آن خواسته شده که بانک مرکزی توسط سه قوه اداره شود.
نورا گفت: با توجه و حمایت از تولید می‌توان کشور را از رکود نجات داد زیرا با نقدینگی موجود سرمایه در گردش کارخانه‌ها افزایش می‌‌یابد.
وی بیان داشت: به دلیل دزدی‌ها و رانت‌خواری‌های زیادی که در کشور داشتیم و برای جلوگیری از این قبیل مسائل در حال حاضر برای گشایش اعتبار و ال سی، بانک‌ها 120 تا 140 درصد سپرده از وارد‌کننده کالا مطالبه می‌کنند در حالیکه قبلا این میزان 5 تا 10 درصد بوده است.
این استاد اقتصاد اظهار کرد: به عنوان مثال یک وارد کننده اگر بخواهد معادل یک میلیارد تومان کالا وارد کند باید یک میلیارد و 200 میلیون تومان در بانک سپرده داشته باشد که تأمین 120 تا 140 درصدی سپرده برای واردکنندگان غالبا امکان‌پذیر نیست و در هیچ جای دنیا اینچنین از تولید‌کننده حمایت نمی‌کنند.
نورا در ادامه گفت: این موضوعات و برخی تصمیمات اقتصادی دولت‌های گذشته مردم را بیچاره کرده است که انشاء‌الله دولت کنونی برای این موضوعات راه‌حل پیدا کند.
وی افزود: نکته دیگری که برای جلوگیری از رکود تورمی باید به آن توجه کرد توزیع ثروت بین مردم است، افراد آکادمیک از توزیع ثروت و کاهش فاصله طبقاتی بین مردم ناراحت نیستند ولی توزیع ثروت ملی بین مردم را بزرگترین ظلم در حق مردم می‌دانند.
این استاد اقتصاد اظهار داشت: باید به ازای پول به مردم از آنها کاری خواست و این نحوه پرداخت یارانه‌ها درست نیست چرا که با پرداخت پول به مردم انگیزه کار از آنها گرفته می‌شود و لازم است که مسئله یارانه‌ها یک بار دیگر بررسی شود.
وی گفت: یارانه‌ها به ما ضربه زده و بخشی از رکود ناشی از پرداخت نقدینگی یارانه‌هاست. تاکنون حدود 200 هزار میلیارد تومان دولت‌های احمدی‌نژاد و روحانی پول نقد به جامعه تزریق کرده‌اند در حالیکه بهتر بود به جای این پول نقد که سبب تورم و رکود شده است خدمات مختلف رایگان در اختیار مردم قرار می‌دادند.
گفت‌و‌گو از: سندس معتمدمنفرد
