نظر حسین‌موسویان راجع‌به مذاکره ایران و آمریکا

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تسنیم، سید حسین موسویان، مذاکره کننده ارشد سابق هسته ای کشورمان در یادداشتی در سایت المانیتور به تحولات اخیر در روابط آمریکا و ایران را تحلیل کرد:

متن کامل این یادداشت در ادامه می آید:

سرانجام روابط ایران و آمریکا به نقطه عطفی رسید. طی سال‌های متوالی، در صدها سخنرانی و مقاله، من درباره لزوم پایان دادن سیاست تغییر رژیم از سوی آمریکا و اجتناب از ادبیات تهدید و تحقیر نسبت به ایران تاکید داشته‌ام. در عوض بایستی بر تهیه « دستور کار بزرگی» برای بازبینی بر روابط دوجانبه بر اساس احترام و منافع متقابل تمرکز کرد.

درباره پرونده هسته‌ای، یک حل و فصل مسالمت آمیز در چارچوب معاهده منع تکثیر سلاح‌های هسته ای(ان پی تی) و اجرایی کردن فتوای مذهبی صادره از سوی آیت الله خامنه ای، رهبر عالی ایران که تولید، ذخیره و استفاده از هرگونه سلاح کشتار جمعی از جمله سلاح هسته ای را ممنوع و حرام اعلام کرده است.

پرزیدنت اوباما و روحانی فرصت دیدار و گفتگوی دوجانبه را در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک را در روز 25 سپتامبر از دست دادند. برنامه‌‌ریزی این دیدار و کمبود زمان برای رسیدن به نتیجه‌ای ملموس از جمله دلایل انجام نشدن این دیدار اعلام شد.

البته این عقب نشینی کوتاه بود و با دیدار دکتر ظریف، وزیر امور خارجه و جان کری همتای آمریکایی خود و نیز مکالمه تلفنی روسای جمهور جبران شد. این دو رویداد در تاریخ روابط تیره آمریکا و ایران از زمان انقلاب اسلامی در سال 1357 تاکنون بی‌سابقه بوده است. بلوغ سیاسی و شجاعت دو رئیس جمهور حاکی از اراده آنها برای پایان دادن به بیش از 3 دهه خصومت بود.

هر دو تماس تاریخی می‌تواند تاثیرات زیادی نه تنها بر نزدیک شدن ایران و آمریکا داشته باشد، بلکه بر صلح و ثبات در خاورمیانه نیز اثر خواهد گذاشت. نویسنده با بیش از 25 سال سابقه مطالعه و کار در حوزه روابط ایران و غرب، تردیدی ندارد که سخنرانی 24 سپتامبر(2 مهر) اوباما در مجمع عمومی سازمان ملل متحد مثبت‌ترین اظهارات یک رهبر آمریکا در قبال ایران از سال 1357 تا کنون بوده است.

این اولین بار بود که یک رئیس جمهور آمریکا ایران را تهدید نکرد، و قبول کرد که هزاران نفر از مردم ایران توسط رژیم صدام حسین در هجوم وی به ایران قربانی حملات شیمیایی شده اند، همچنین اوباما برخی دلایل تاریخی مبنی بر ریشه‌های عمیق بی اعتمادی از سوی ایران نسبت به آمریکا را پذیرفت، در این زمینه به خصوص به نقش آمریکا در سرنگونی دولت ملی مصدق طی جنگ سرد نیز اشاره کرد.

در زمینه موضوعات دوجانبه، اوباما پیشنهاد داد روابط با ایران بر اساس اصول منافع و احترام دوجانبه مورد بازبینی قرار گیرد، این اقدام یک موضع کاملا متفاوت با سیاست سابق تغییر رژیم از سوی آمریکاست. همچنین اظهارات آشتی جویانه‌ای درباره موضوع هسته‌ای ابراز داشت، اوباما با پذیرفتن حق مردم ایران برای انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای بر فتوای آیت آلله خامنه ای علیه تولید سلاح هسته‌ای نیز تاکید کرد.

رئیس جمهور آمریکا سپس گام شجاعانه مامویت دادن از سوی خود به جان کری را برای حل موضوع هسته‌ای و ایجاد روابط جدیدی با ایران که برای منطقه و جهان خوب خواهد بود را برداشت.

از سوی دیگر روحانی با مهارت تغییر عمده در مواضع واشنگتن را تشخیص داد و گشایش ایجاد شده از سوی اوباما را اینگونه مغتنم شمرد که:« ما می‌توانیم به یک چارچوب برای مدیریت اختلافات دست یابیم.» این یک پیام آشکار مبنی بر این بود که ایران برای بهبود مناسبات دوجانبه با آمریکا آماده است.

موضوع محوری برای دو طرف اکنون این است که آیا طرف مقابل می‌تواند تفاهم و تعاملی را پیشنهاد کند و یا از سوی پایتخت‌های خود محدود می‌شوند. طی مذاکرات هسته‌ای در زمان محمد خاتمی، رئیس جمهور سابق از سالهای 2003 تا 2005 با کشورهای تروئیکا (فرانسه، انگلیس، آلمان) و در زمانی که روحانی مسئول تیم مذاکراتی ایران بود، تهران گشایش و انعطاف وسیعی برای حل مجادله هسته‌ای ارائه کرد.

ایران حداکثر میزان شفافیت به عنوان یک عضو ان پی تی و با پذیرفتن پروتکل الحاقی و تنظیمات جانبی از خود نشان داد. تهران همچنین آمادگی خود را برای اقدامات اعتماد ساز، و تضمین صلح آمیز بودن قطعی برنامه خود اعلام کرد.

همچنین تصمیم گیر نهایی، رهبر معظم ایران، از ریاست جمهوری و تیم مذاکراتی وی در موضوعات شفافیت و اقدامات اعتماد ساز حمایت کرد. متاسفانه، ایران و همتایان اروپایی خود برای رسیدن به توافق نهایی شکست خوردند به این دلیل که آمریکا بر نفی حقوق مشروع ایران تحت معاهده ان‌پی‌تی اصرار داشت. جک استراو، وزیر خارجه وقت انگلیس در ژوئیه 2013 (مرداد1392)به شبکه بی‌بی‌سی گفت:«داشتیم به نقطه‌ای می‌رسیدیم، با احترام (متقابل)، سپس موضوع پیچیده شد. آمریکایی‌ها در واقع زیر پای آقای خاتمی را خالی کردند، و عملا آنچه را که نمی‌خواستند به دست آوردند.»

اکنون برای پایتخت‌های هردو کشور زمان آن فرا رسیده است که دست به اقدامات جسارت آمیز و عملی برای تضمین گشایش ایجاد شده بزنند. با آگاهی عمیق بر سیاست خارجی آمریکا، مطمئن هستم که مجموعه رهبری ایران متحد خواهد بود و قادر است حداکثر میزان شفافیت و اجرای اقدامات اطمینان ساز برای اطمینان دادن به جامعه بین المللی نسبت به این امر که ایران همیشه یک کشور بدون سلاح هسته‌ای خواهد ماند را ارائه کند.

با این حال مسئله‌ای که باقی می‌ماند، این است که آیا اوباما می‌تواند کنگره را که نسبت به رسمیت شناختن حق ایران تحت ان پی تی مردد است متقاعد کند، و مانع تحریم‌های جدید شود و احتمالا در چارچوب یک توافق، تحریم ها علیه ایران را برطرف کند؟

هرچند موضوع هسته‌ای در اولویت برنامه ظریف و کری قرار دارد، اما دو وزیر خارجه باید درباره مسائل دیگر از جمله سوریه، عراق، افغانستان و افراط‌گرایی در منطقه با یکدیگر مذاکره کنند. کلید موفقیت در این است که در حوزه‌های مورد اختلاف مذاکره صورت گیرد و در حوزه های منافع مشترک بر اقدامات عملی تاکید شود.

در زمان مسئولیتم، به عنوان سفیر ایران در آلمان، صدراعظم وقت هلمت کهل و علی اکبر رفسنجانی، رئیس جمهور ایران تماس‌های تلفنی دوره‌ای برقرار می‌کردند که در موضوعات دوجانبه و مسائل منطقه ای و بین المللی تاثیر مثبتی به همراه داشت. اکنون خاورمیانه در آشوب و در آستانه جنگ‌های فرقه ای و جنگ داخلی قرار گرفته است. آمریکا به عنوان یک بازیگر مهم بین المللی و ایران به عنوان یک بازگیر مهم منطقه ای مسئولیت تاریخی برای کسب صلح، ثبات و امنیت در منطقه خاورمیانه و فراتر از آن بر دوش دارند.   اوباما و روحانی این ظرفیت را دارند که همکاری‌های مورد نیاز بیشتری را صورت دهند. هر دوی آنها باید محکم و متمرکز بمانند و بر ایجاد فضایی برای مذاکرات مثبت تمرکز کنند. اوباما در تاریخ 30 سپتامبر(8 مهر) گفت «ما هیچ گزینه‌ای از جمله گزینه نظامی را از روی میز برنداشته ایم.»، اظهار نظری که با واکنش مقام‌های ایرانی مواجه شد و سوالات تاسف برانگیزی را درباره حسن‌نیت آمریکا در مذاکرات ایجاد کرد.

دو رئیس جمهور باید تماس‌های تلفنی دوره ای داشته باشند و دیدارهای معمولی وزرای خارجه خود را برای مشورت بر روی روابط دوجانبه، موضوعات منطقه و موضوعات بین المللی را تایید کنند. آنها همچنین باید اهمیت حضور و مشارکت دیگر بازیگران مهم منطقه‌ای و بین المللی مانند اتحادیه اروپا ، روسیه، چین، هند، ژاپن، ترکیه، عربستان سعودی، عراق و مصر را نیز در نظر بگیرند. در این روند آنها باید تله‌ها و منفی بافی‌های منتقدان، و گروه‌های بی‌اعتماد را در آمریکا، ایران و کشورهای دیگر که همچنان گرفتار افکار منسوخ و قدیمی سرشار از بی اعتمادی، و طرفدرا دشمنی و درگیری هستند اجتناب کنند. دیدگاه هایی که منجر به از دست دادن فرصت مهیا شده برای حل و فصل موضوع هسته‌ای می شود.

آخرین تحولات در روابط ایران و آمریکا تاثیرات مثبتی بر روابط دو کشور به همراه خواهد داشت، اما نباید اجازه داده شود این اقداماتی مورد توجه باعث اغفال از دیگر موضوعات حیاتی شود.

مسیری که در مقابل روابط ایران و آمریکا به طور ویژه از سوی وزیر خارجه ایران و دیگر بخش های دولت روحانی گذاشته شده است باید با تعامل پایدار با دیگر کشورهای کلیدی منطقه و جامعه بین بین المللی متوازن شود. این امرپیشرفت ایران در چندین حوزه را تضمین خواهد کرد که هر کدام از این فرایند ها منجر به تقویت روابط و حل و فصل مسائل مهم داخلی، منطقه‌ای و بین المللی می شود.