فناوری چگونه فعال شدن آتشفشان گواتمالا را پیش بینی کرد؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران،  به گفته سازمان مدیریت فجایع طبیعی گواتمالا، جریان‌های سریع موسوم به «پیروکلاستیک» که ترکیبی از گازهای بسیار داغ و مواد آتشفشانی محسوب می‌شوند دو ناحیه مسکونی «ال رودیو» و «لوس لوتس» را به طور کامل پوشاندند و شدت فوران‌ها به قدری بود که نیروهای امدادی هم نتوانستند وارد منطقه شوند.

«فوئگو» یکی از فعال‌ترین آتشفشان‌های امریکای مرکزی محسوب می‌شود که در ناحیه‌ای با بارندگی‌های سنگین قرار گرفته است و زمانی که باران‌های سیل‌آسا شروع به باریدن می‌کنند، رسوبات ناشی از فوران آتشفشان را با خود می‌شویند و سنگ‌های روان خطرناک را به مناطق مسکونی می‌آورند. این آتشفشان که پیش‌تر در سال 2015 میلادی نیز گدازه‌های خود را به صورت جدی به آسمان پرتاب کرده بود، هم‌اکنون به گونه‌ای فعال شده است که ارتش گواتمالا و سازمان صلیب سرخ جهانی هم نتوانسته‌اند جان ساکنان منطقه را نجات دهند.

پهپاد آتشفشانی

اوایل ژوئن 2018 سازمان مدیریت فجایع طبیعی گواتمالا نخستین بیانیه رسمی خود مبنی بر فعال شدن مجدد فوئگو را منتشر کرد و فعالان شبکه‌های اجتماعی از همان ابتدا اخبار و تصاویر این اتفاق را به اشتراک گذاشتند. پیش از این هم کوه آتشفشانی فوئگو بارها گدازه‌هایی را به بیرون پرتاب کرده بود و سرانجام از اوایل ماه ژوئن تکان‌های شدید زمین در این منطقه احساس شد.

این اتفاق مرگبار که بزرگترین آتشفشان تاریخ گواتمالا نام گرفته است از مهم‌ترین حوادث طبیعی بود که زمین‌شناسان را گردهم آورد تا بتوانند مطالعات و تحقیقات گسترده خود را پیرامون آن انجام دهند. از آنجایی که شعاع گدازه‌های پرتاب شده بسیار زیاد بود و امکان نزدیک شدن به این منطقه وجود نداشت، محققان تصمیم گرفتند برای نخستین بار در تاریخ از یک پهپاد مجهز استفاده کنند تا ضمن تصویربرداری دقیق از دهانه، اطلاعات علمی را هم به دست بیاورند.

چند روز قبل گروهی از محققان دانشگاه‌های بریستول و کمبریج این پهپاد الکترونیکی و دوربرد مجهز به سیستم‌های مخابراتی پیشرفته را در ارتفاع سه هزار و 800 متری به پرواز درآوردند تا از فراز فوئگو تصویربرداری کند. این نخستین بار در تاریخ بود که یک هواپیمای هوشمند بدون سرنشین برفراز یک آتشفشان به پرواز درآمد. فوران این آتشفشان باعث شد طی روزهای گذشته حدود یک میلیون نفر خانه‌های خود را در اطراف فوئگو ترک کنند. پهپادی که بر فراز این کوه آتشفشانی به پرواز درآمد به گونه‌ای ساخته شده است که می‌تواند دما، رطوبت و داده‌های حرارتی را در ابرهای آتشفشانی محاسبه کند و اطلاعات دقیق مربوط به آن را به صورت لحظه به لحظه به دست دانشمندان برساند.

این پهپاد هوشمند در خانواده هواپیماهای بدون سرنشین با بال‌های ثابت (UAV) طبقه‌بندی می‌شود و داده‌های به دست آمده از آن به دانشمندان کمک می‌کند داخل دهانه‌ آتشفشان را به دقت رصد کنند و به کمک آن بتوانند زمان و شدت فوران‌های بعدی را در این دهانه فعال پیش‌بینی کنند. دکتر «اِما لیو» که کنترل و مدیریت این پهپاد در طول پروازهای آتشفشانی را برعهده دارد توضیح داد این نخستین بار است که انسان می‌تواند تا این اندازه به دهانه یک آتشفشان فعال نزدیک شود و فعالیت‌های درون زمین را با این دقت تحلیل کند.

«اینات لیو» مدیر رصدخانه زمینی «لامونت-دورتی» نیز در این خصوص گفت، پرواز پهپاد، فوق‌العاده‌ترین اتفاق علمی و زمین‌شناسی تاریخ محسوب می‌شود که دانش جدید در مورد فوران آتشفشان را در اختیار ما می‌گذارد و به ما کمک می‌کند تا فوئگو را به‌عنوان یکی از فعال‌ترین آتشفشان‌های زمین بهتر بشناسیم.

ماهواره‌های ناجی

از جمله ابزارهایی که بیشترین تأثیر را در کنترل و مدیریت آتشفشان فوئگو برجا گذاشت، ماهواره‌های ارتباطی بود. این ماهواره‌ها از ماه‌ها قبل فعالیت‌های فوئگو را ثبت کرده بودند و داده‌های منتشر شده از آنها نشان می‌داد بزودی یک فاجعه بزرگ طبیعی در این نقطه از کره خاکی به وقوع می‌پیوندد. از نخستین ساعت‌های سوم ژوئن 2018 که تلاطم‌های درونی فوئگو به حداکثر رسیده بود ماهواره‌ها تمرکز بیشتری روی این منطقه انجام داده‌اند و اطلاعات دقیق را به صورت لحظه به لحظه به زمین مخابره کردند.

سازمان فضایی ناسا در دومین روز از فوران آتشفشان فوئگو با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: «مجموعه مرگباری از خاکستر، قطعات سنگی و گازهای داغ تمامی دره‌ها، کانال‌های جریان آب و... را در دو طرف کوه آتشفشانی پوشانده است و تصاویر ماهواره‌ای که به صورت لحظه به لحظه دریافت می‌کنیم نشان می‌دهد که این فاجعه همچنان در حال گسترش است. داده‌های ماهواره‌ای به ما نشان داده است که جریان‌های پیروکلاستیک با میانگین سرعت 80 کیلومتر بر ساعت در دره‌های اطراف کوه فوئگو حرکت می‌کنند و براحتی تمام درختان، خانه‌ها یا هرچیز دیگری که در مسیر خود ببینند را از بین می‌برند تا به سمت مناطق پایینی سرازیر شوند».

این آتشفشان در روزهای نخست جان ده‌ها نفر را گرفت و صدها نفر را هم زخمی کرد، ولی در بیانیه سازمان فضایی ناسا گفته شد که بواسطه تحلیل‌های ماهواره‌ای آمار کشته شدگان اتفاق مذکور بیشتر می‌شود و گروه‌های نجات که به صورت لحظه به لحظه اطلاعات ماهواره‌ای را در اختیار می‌گیرند، تلاش می‌کنند موقعیت دقیق افرادی که بین خرابه‌ها و سیلاب‌های مذاب گیر کرده‌اند را بیابند.

با وجود این باید توجه داشت که اگرچه ماهواره‌ها در فاصله بسیار زیادی از دهانه آتشفشان قرار دارند ولی برخی نشانه‌های فوران را پیش از وقوع آن ثبت کرده‌اند. به‌عنوان مثال ماهواره مشترک ملی قطبی سوئمی (Suomi NPP) که یک پروژه مشترک بین ناسا و سازمان ملی اقیانوس‌ها و جو امریکا (NOAA) محسوب می‌شود و وزارت دفاع امریکا نیز در مدیریت آن حضور دارد، تصاویری را به تاریخ دوم ژوئن منتشر کرده است که نشان می‌دهد پیش از فوران بزرگ برخی ابرهای غلیظ در اطراف دهانه پراکنده شده‌اند.

ماهواره‌ Suomi NPP برای آنکه افراد زنده در این منطقه را شناسایی کند، سیستم تصویربرداری مادون قرمز رادیومتری را مورد استفاده قرار می‌دهد. ابزار دیگری که در این ماهواره مورد استفاده قرار می‌گیرد «سیستم نقشه‌برداری اوزن» نام دارد که قادر است میزان دی‌اکسید گوگرد اطراف آتشفشان را به‌صورت لحظه‌به‌لحظه محاسبه کند و پراکندگی دقیق آن تا فاصله هشت کیلومتری را تخمین بزند. این ابزار به دانشمندان کمک می‌کند احتمال مرگ و میر در مناطق مسکونی محلی را بهتر پیش‌بینی کنند.

لازم به ذکر است به‌صورت همزمان ماهواره «کوپرنیکوس 5پی» اروپا نیز تصویربرداری‌های رادیویی از منطقه را آغاز کرده است و اطلاعات دقیق مربوط به نحوه انتشار گازهای دی‌اکسید گوگرد در مناطق نزدیک به فوئگو را به دست نیروهای امدادی می‌رساند.

گفتنی است کوه فوئگو سه هزار و 750 متر ارتفاع دارد و عبارت اسپانیایی «فوئگو» در اصل به معنی «آتش» است. بر اساس بررسی‌هایی که محققان سازمان فضایی ناسا انجام داده‌اند، به‌دنبال افزایش دمای کره زمین از عصر یخبندان به بعد تعداد فوران‌های آتشفشانی در سراسر جهان به میزان قابل ملاحظه بیشتر شده است و باید به نوعی نگران فوران دیگر کوه‌های آتشفشانی هم بود.