روند کاهشی قیمت‌ها به ایران نرسید

اعضای کمیسیون مدیریت واردات اتاق بازرگانی ایران بر این باورند که سوءمدیریت در دوسال گذشته در حوزه تجارت فرامرزی و صیانت از منابع ارزی به شدت محدود کشور، منجر به تصمیم‌گیری‌ها و صدور دستورالعمل‌هایی شده که نتایج زیانباری را برای اقتصاد کشور به همراه داشته است. در این میان، می‌توان به بخشنامه‌های مربوط به تخصیص ارز وارداتی و تعیین نرخ‌های متفاوت ارز به اولویت‌های مختلف کالایی و به ویژه تخصیص ارز ارزان برای برخی کالاها که موجب افزایش چشمگیر واردات و بیشتر شدن قاچاق شده‌اند، اشاره کرد. گزارش‌ها حاکی از آن است که در حوزه صادرات، 10 قلم اول صادراتی تقریبا ثابت بوده و در پنج ماه منتهی به مرداد ماه سال 92 و در شرایطی که صادرات نسبت به مدت زمان مشابه در سال گذشته از نظر وزنی حدود 12درصد رشد داشته، با افت ارزشی 8 درصدی همراه بوده است. به عبارت دیگر، ارزش متوسط هر تن کالای صادراتی در پنج ماه ابتدایی سال 91رقمی معادل 523دلار بود که در سال 92 به 434دلار در هر تن کاهش پیدا کرده است. بر اساس اعلام منابع بین‌المللی، سال گذشته قیمت کالاهای اساسی در دنیا با کاهش 20درصدی همراه بوده، در صورتی که در ایران واردات گران‌تر انجام شده و متوسط قیمت هر تن واردات که در پنج ماه نخست سال 91 معادل 1387 دلار بوده، در مدت مشابه سال جاری به 1457 رسیده است. با بررسی دقیق‌تر کمیسیون مدیریت واردات اتاق بازرگانی ایران، مشاهده شده اختلاف قیمت در مورد کالاهایی که ارز مرجع دریافت کرده‌اند، به صورت چشمگیری بیشتر بود که این نکته می‌تواند ناشی از مابه‌التفاوت قیمت دلار 1226 تومانی و 3300 تومانی بازار آزاد باشد. آمار صادرات و واردات گمرک بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران در پنج ماه منتهی به مرداد ماه سال جاری، صادرات غیرنفتی ایران در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، 7.99 درصد و واردات در همین مدت 26.36 درصد کاهش یافته است. در آن مدت 35 میلیون و 10هزار تن انواع کالا با احتساب میعانات گازی و بدون احتساب نفت، گاز و تجارت چمدانی صادر و 11 میلیون و 190هزار تن انواع کالا وارد کشور شده است. در این مدت بیشترین کالاهای صادراتی به کشور چین به ارزش 2میلیارد و 540 میلیون دلار و پس از آن به عراق به ارزش 2 میلیارد و 365 میلیون دلار بوده است. امارات متحده عربی با رقم یک میلیارد و 436میلیون دلار سومین کشوری است که در تجارت با ایران کالا وارد کرده و پس از آن نیز افغانستان و هند قرار دارند. همچنین در پنج ماه منتهی به مرداد ماه سال جاری 11 میلیون و 190هزار تن کالا به ارزش 16میلیارد و 307 میلیون دلار وارد کشور شده که این میزان به لحاظ ارزش 26.36 درصد و از نظر وزنی با کاهش 27.89 درصدی همراه بوده است. بر این اساس، برنج نیمه‌سفیدشده، کنجاله، دانه ذرت دامی، دانه گندم و شمش آهن و فولاد غیرممزوج عمده کالاهای وارداتی بودند که به صورت عمده از کشورهای امارات متحده عربی، چین، هند، جمهوری کره و ترکیه وارد شده است. بررسی قیمت کالاهای اساسی در ایران و جهان ارزش قیمت جهانی کالاهای اساسی حاکی از آن است که قیمت هیچ یک از کالاهای اساسی در پنج ماه منتهی به مرداد ماه سال جاری به صورت قابل ملاحظه‌ای افزایش نداشته و حتی برخی اقلام از جمله جو، برنج، ذرت، گوشت گاو و شکر با کاهش نیز مواجه بوده است. آمار و ارقام انتشاریافته قیمت کالاهای اساسی از سوی بانک جهانی حاکی از آن است که در ماه‌های مارس تا جولای سال جاری (فروردین تا مرداد)، قیمت برنج تایلندی در بازارهای جهانی از 564 دلار در هر تن به 538دلار، قیمت ذرت از 309 دلار در هر تن به 278 دلار و قیمت گندم نیز از 309 دلار در هر تن به 304 دلار کاهش یافته است. تاثیر این کاهش قیمت‌های جهانی در کشوری مانند ایران نه تنها موجب کاهش قیمت‌ها نبوده، بلکه با افزایش قیمت برنج از 1159دلار در هر تن در فروردین ماه سال جاری به 1162دلار در مرداد ماه و نیز افزایش قیمت ذرت از 391 دلار در هر تن به 402دلار طی پنج ماهه سال 92 همراه بوده است. قیمت گندم در سال گذشته، با کاهش 12 درصدی در بازارهای جهانی همراه بوده، در حالی که در ایران رشد 22 درصدی داشته است. قیمت جهانی کالاهای پرمصرف در فروردین سال جاری قیمت هر تن گندم مرغوب 309 دلار بود که پس از نوسان جزئی به تدریج در مرداد ماه به 305 دلار کاهش یافت. اوج قیمت در اردیبهشت ماه بود که به 319 دلار افزایش یافت. در فروردین ماه قیمت هر تن جو مرغوب 240 دلار بود که به تدریج کاهش یافت و در مرداد ماه به 222 دلار رسید. در ابتدای سال جاری، قیمت برنج در هر تن 564 دلار در هر تن بود که به تدریج کاهش و در مردادماه به 538 دلار رسید. این در حالی است که قیمت برنج وارداتی ایران 1162دلار در هر تن است و این در حالی است که قیمت این کالا در سال گذشته 938 دلار در هر تن بوده است. این افزایش 23 درصدی در مقابل کاهش 5 درصدی قیمت برنج تایلندی، تامل‌برانگیز است و جای بحث و بررسی بیشتری دارد. از سوی دیگر، تحمیل تحریم‌ها موجب شده شرایطی ایجاد شود تا تمامی اطلاعات بازار برنج ایران به راحتی متمرکز شده و تجار هندی با دسترسی به آمار و اطلاعات و میزان تقاضای ایران، سوءاستفاده حداکثری کنند. افزایش نرخ ارز و باقی ماندن برنج در فهرست کالاهای اساسی و تخصیص ارز مرجع به واردات آن، جذابیت کاذبی در بازار ایجاد کرد که نتیجه آن هجوم افراد غیرمتخصص برای واردات این کالای اساسی بود. این اتفاق در نهایت منجر به ایجاد تقاضای کاذب و ثبت سفارش بیش از نیاز کشور شد که باز هم امتیاز تازه‌ای برای هند ایجاد شد و نرخ این کالای اساسی با افزایش غیرمنطقی و کاذب همراه بود. قیمت هر تن ذرت نیز در فروردین ماه 309 دلار بود که با نوساناتی در مرداد ماه به 278دلار در هر تن کاهش یافت که به این ترتیب، این کالا به تنهایی در 5 ماه گذشته 30 دلار کاهش یافت. در یک سال گذشته، قیمت جهانی این کالا با کاهش حدود 16 درصدی همراه بود، در حالی که قیمت هر تن ذرت در 5 ماه منتهی به مرداد سال جاری در ایران نه تنها کاهش نیافته، بلکه حدود 7 درصد نیز افزایش یافته است. در سال گذشته طبق اعلام رسمی گمرک، 6میلیون و 699هزار تن گندم با ارزش 2 میلیارد و 580 میلیون دلار وارد کشور شده، به این معنا که هر کیلو گندم 0.38 دلار خریداری شده، در حالی که در آگوست (مرداد) 2012میلادی قیمت هر تن گندم در بازارهای جهانی 349 دلار بوده است. این کالا روند نزولی را دنبال کرده و در فروردین سال جاری به 309 دلار در هر تن رسیده که پس از نوسانات جزئی در مرداد ماه به 305 دلار کاهش یافت. با توجه به آمار گمرک، در 5 ماه منتهی به مرداد سال جاری، یک میلیون و 3هزار تن گندم به ارزش 415 میلیون دلار وارد کشور شده که با محاسبات ساده می‌توان پی برد که هر کیلوگرم گندم 0.42 دلار خریداری شده که حاکی از افزایش 19 درصدی قیمت این کالای اساسی است که نیاز روزانه سفره مردم است. شکر وارداتی اروپا نیز در 5 ماه منتهی به مرداد سال جاری افزایش قیمت نداشت، اما شکر وارداتی آمریکا با کاهش 10 درصدی همراه بود و از 21 سنت در هر پوند، به 19 سنت رسید. با توجه به آمار گمرک ایران، در 5 ماه منتهی به مرداد ماه سال جاری، قیمت شکر از 579دلار برای هر تن در فروردین ماه، به 610 دلار برای هر تن در مردادماه رسیده که رشد 7 درصدی قیمت این کالا را در داخل کشور نشان می‌دهد. گوشت گاو نیز از 191 سنت در هر پوند، به 176 سنت در بازار جهانی رسید که این کالا نیز با کاهش قابل توجهی همراه بود. اما در مقابل گوشت گوسفندی 10 درصد افزایش داشت و در این 5 ماه از 98 سنت به 107 سنت در هر پوند رسید. شاخص تورم مصرف‌کننده شاخص تورم مصرف‌کننده (CIP) که تغییرات قیمت را از نگاه مصرف‌کننده می‌سنجد، به عنوان یکی از موثرترین شاخص‌ها برای نشان دادن وضعیت فعلی تورم در اقتصاد است. این شاخص یک تجزیه و تحلیل از سطح مخارج مصرف‌کننده برای خرید یک مجموعه از سبد کالاها و خدمات است و بر اساس مقدار شاخص شروع از 100 ارزیابی می‌شود. بر اساس آخرین گزارش بانک مرکزی، شاخص قیمت مصرف‌کننده با یک فاصله تقریبا برابر با شاخص جهانی تا سال 2010میلادی به روند خود ادامه داده و پس از آن تا سال 2012 میلادی این شکاف به صورت فزاینده‌ای زیاد شده که نشان‌دهنده کم شدن قدرت خرید مردم ایران در سال‌های اخیر بوده است. در پایان باید به این نکته توجه داشت که به اعتقاد کمیسیون مدیریت واردات اتاق بازرگانی ایران، روند قیمت برخی کالاهای اساسی وارداتی مانند برنج بر خلاف روند کاهشی جهانی آن، در حال افزایش است و این نشات گرفته از اختلاف قیمت‌های ثبت شده این کالا در گمرکات کشور با قیمت‌های جهانی آن است. این تفاوت قیمتی می‌تواند نشات گرفته از عوامل مختلفی از جمله رقابتی نبودن فضای واردات برای آن محصولات یا عدم شفافیت در ارائه قیمت‌ها در گمرکات کشور و مسائلی از این دست باشد.