تأمین مالی جمعی؛ فرایندی آمیخته با پذیرش ریسک

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از سنا، میثم حامدی، مدیر گروه بازارها و ابزارهای مالی مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار گفت:  مفهوم تأمین مالی جمعی، به‌عنوان یکی از مفاهیم نوظهور در بازار‌های مالی مطرح است. کشورهای مختلف، رویکردهای متفاوتی به این مقوله داشته‌اند اما شاید این مفهوم، بیشتر با تصویب قانون  JOBS )قانون آغاز یک کسب و کار نوپا) در ایالات متحده در سال 2010، بر سر زبان افتاد.

وی افزود: این قانون، کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا را ملزم می‌کرد تا دربارۀ شکل‌گیری سرمایه، افشای اطلاعات و الزامات ثبت جهت تأمین مالی شرکت‌های نوپا و کوچک، مقرراتی را به‌تصویب رساند. گرچه این قانون در سال 2010 به تصویب رسید، اما اجرایی شدن آن تا سال 2015 به‌طول انجامید.

حامدی با بیان اینکه علت اصلی این امر، فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای انجام تأمین مالی جمعی عنوان شده است، ادامه داد: باتوجه به عملکرد کشورهای توسعه‌یافته در این حوزه، به این ماهیت جدید باید نگاه محتاطانه‌ای داشت. شاید بتوان دلایلی برای این دید محتاطانه بر شمرد از جمله اینترنت محور بودن فرایند تأمین مالی جمعی، عدم دسترسی مستقیم نهادهای نظارتی بر طرح‌ها و پروژه‌ها، امکان شکست طرح و پروژه و ... اما مجموعاً می‌توان اذعان داشت که دلیل اصلی این دید محتاطانه، وجود ریسک زیاد و پذیرش آن از سوی سرمایه‌گذار بوده است. لذا غالب نهادهای نظارتی در پی الزامات محدود کننده در این حوزه بوده‌ و هستند.

مدیر گروه بازارها و ابزارهای مالی مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار تاکید کرد: آنچه باید بدان توجه کرد این است که نباید ظرفیت تأمین مالی جمعی را اغراق‌آمیز بیان کرد و همچنین نباید از ظرفیت‌های آن نیز غافل ماند. تأمین مالی جمعی امکان مناسبی است برای تأمین مالی شرکت‌های کوچک و متوسط، طرح‌ها و ایده‌ها، و پروژه‌هایی که شاید در غالب دیگر ابزارهای بازار سرمایه، امکان تأمین مالی آنها میسر نباشد.

وی اظهار داشت: بنابراین، می‌توان اذعان داشت که تأمین مالی جمعی، الزامات سهل‌تری برای تأمین مالی فراهم می‌آورد و گسترۀ وسیعی از شرکت‌ها که غالباً کوچک یا متوسط هستند می‌توانند از این طریق اقدام به تأمین مالی کنند.

حامدی با اشاره به اینکه محدودیتی برای نوع ایده، طرح یا پروژه وضع نشده و صرفاً باید قابلیت مشارکت سرمایه‌گذاران وجود داشته باشد و یک راهبرد خروج (Exit Strategy) نیز باید از سوی صاحب طرح یا ایده مشخص شود، یادآور شد: به این ترتیب، تأمین مالی سرمایه‌ در گردش شرکت‌ها، طرح‌های خیریه یا مواردی از این قبیل قابلیت تأمین مالی از طریق پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی را ندارند.

وی در پاسخ به این سوال که تامین مالی جمعی، تا چه حد به مقولۀ ریسک و کاهش آن در طرح ها توجه دارد، گفت: به‌منظور کاهش ریسک ذاتی فرایند تأمین مالی جمعی، الزامات و محدودیت‌هایی چه در عرصۀ بین‌المللی و چه در دستورالعمل مصوب شورای عالی بورس پیش‌بینی شده است. به‌عنوان مثال، سرمایه‌گذاران ملزمند تا پیش از سرمایه‌گذاری، محتوای آموزشی بارگذاری شده روی سایت را مشاهده کنند، بیانیۀ ریسک را مطالعه کرده و آگاهی نسبت به ریسک در سرمایه‌گذاری را ابراز کنند.   

مدیر گروه بازارها و ابزارهای مالی مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار همچنین افزود: برای هر طرح سقف سرمایه‌گذاری 2 میلیارد تومانی تعیین شده، مجموع طرح‌های بازی که یک سایت (یا پلتفرم) می‌تواند تأمین مالی کند حداکثر 20 میلیارد تومان است، هر سرمایه‌گذار حقیقی نمی‌تواند بیش از 5 درصد از مجموع یک طرح را تأمین کند، پیش از سرمایه‌گذاری یک کد تأیید اصالت پلتفرم از سوی شرکت فرابورس برای سرمایه‌گذار ارسال می‌شود و اینکه نحوۀ تخصیص منابع به متقاضی تأمین مالی جمعی نیز تحت نظارت شرکت فرابورس است.

به گفته حامدی، اساساً باید در اجرای فرایندهای تأمین مالی به این نکته توجه کرد که یک ابزار، به‌منظور تأمین مالی چه ماهیتی و در چه مرحله‌ای از بلوغ شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در چرخۀ تأمین مالی راه‌اندازی یک شرکت، از تأمین مالی جمعی غالباً در مرحلۀ نوپایگی (Infancy Stage) جایی که معمولاً بدان درۀ مرگ ایده‌ها (Valley of Death) گفته می‌شود، استفاده می‌شود. تأمین مالی جمعی در مرحله‌ای قبل از استفاده از سرمایۀ خطر‌پذیر (Venture Capital) قرار دارد.

وی ادامه داد: بر این اساس، تأمین مالی جمعی برای طرح‌ها و پروژه‌های شرکت‌های کوچک پیش‌بینی شده و براساس دستورالعمل مصوب شورای عالی بورس، دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده 5 قانون مدیریت خدمات کشوری، بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری، نهادهای مالی دارای مجوز از سازمان و شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و بازار اول و دوم فرابورس و شرکت های درج شده در بازار پایه فرابورس مجاز به تأمین منابع از طریق پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی نیستند.

حامدی در پاسخ به این سوال هم که تامین مالی جمعی با چه مکانیسمی در بازار سرمایه فعال خواهد شد و علاقه مندان به مشارکت در این کار چه مسیری را باید طی کنند، اظهار داشت: براساس معیار‌های بین‌المللی، تأمین مالی جمعی معمولاً از طریق یک سایت یا سکوی تأمین مالی جمعی (پلتفرم) صورت می‌گیرد و شرکتی یا نهادی که مدیریت سکو را بر عهده دارد، عامل نامیده می‌شود.

وی توضیح داد: براساس دستورالعمل مصوب شورای عالی بورس، عاملین سکو یا باید نهاد مالی دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار باشند یا با یک نهاد مالی دارای مجوز، وارد یک رابطۀ قراردادی شوند.

حامدی افزود: تأمین مالی جمعی اساساً بر محوریت شرکت فرابورس بنا گذاشته شده و کارگروهی در این شرکت پیش‌بینی شده است که در این کارگروه، عاملین مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و در صورت احراز صلاحیت، مجوز فعالیت آنها توسط کارگروه ارزیابی صادر می‌شود.

وی یادآور شد: عاملین تأمین مالی جمعی برای هر طرح ملزم به اخذ یک نماد اختصاصی از شرکت فرابورس هستند و یک طرح قابلیت تأمین مالی از طریق چندین پلتفرم را ندارد. با سرمایه‌گذاری هر سرمایه‌گذار حقیقی یا حقوقی، یک گواهی شراکت برای وی صادر خواهد شد که براساس راهبرد خروج مشخص شده در طرح، می‌تواند به‌عنوان مثال یک ورقۀ مشارکت یا در صورت پذیرش طرح در فرابورس با سهام شرکت مجری طرح جایگزین شود.

به گفته حامدی، متقاضیان تأمین مالی جمعی می‌توانند با ارسال درخواست خود به عامل، با فهرست کردن طرح، ایده یا پروژۀ خود بر روی پلتفرم تأمین مالی جمعی و ارائۀ اطلاعاتی که بر اساس دستورالعمل ملزم شده یا عامل آن را ملزم کرده است، اقدام به تأمین مالی کنند. ارزیابی طرح‌ها، ایده‌ها و پروژه‌ها نیز بر عهدۀ عامل است و کارگروه ارزیابی نیز می‌تواند در موارد خاص رأساً اقدام به ارزیابی طرح کند.

مدیر گروه بازارها و ابزارهای مالی مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار در پایان تاکید کرد: آنچه مجدداً باید تکرار کرد و بیشتر مورد توجه قرار گیرد این است که سرمایه‌گذاران نسبت به ریسک ذاتی سرمایه‌گذاری در این روش از تأمین مالی باید آگاهی داشته باشند و بدون آگاهی نسبت به سرمایه‌گذاری در طرح‌های فهرست شده روی پلتفرم‌های مختلف، اقدام نکنند.