انتقال آب عمان به ۱۷استان

به گزارش اقتصادآنلاین، لیلا مرگن در شرق نوشت: استاندار این استان با قرارگاه خاتم‌الانبیا وارد مذاکره شده تا به‌عنوان سرمایه‌گذار و مجری، خط انتقال آب عمان به استان‌های خشک شرق کشور یعنی سیستان‌و‌بلوچستان، خراسان‌رضوی و جنوبی را اجرائی کند. قرارگاه خاتم نیز بر اساس اعلام وزارت نیرو، مطالعاتی را انجام داده و حجم آب مورد نیاز برای شرق کشور را 750 میلیون مترمکعب اعلام کرده است. این در حالی است که ترابی، مدیر‌کل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو، آب مورد نیاز شرق کشور را کمتر از عدد اعلام‌شده می‌داند. میدانی، معاون سابق امور آب و آبفای وزارت نیرو، نیز نیاز شرق کشور در افق‌های آینده را 120 میلیون مترمکعب اعلام کرده است. به این ترتیب، عدد اعلامی قرارگاه خاتم‌الانبیا، بیش از شش برابر نیاز واقعی منطقه است. این حجم غیرواقعی بدون شک هزینه اجرای پروژه را بالا می‌برد و مانور تبلیغاتی برای طرحی که هنوز خام بوده و وضعیت سرمایه‌گذاری و حتی اجرای آن مشخص نشده است، جای سؤال دارد؛ زیرا مسئولان قرارگاه خاتم در حاشیه نمایشگاه نفت، طرح انتقال آب دریای عمان به فلات مرکزی را یکی از اَبَرپروژه‌های خود معرفی کرده‌اند. طبق قانون، وزارت نیرو متولی اصلی آب کشور است و حدود 17 وزارتخانه و نهاد دیگری که در بحث مدیریت آب سهیم هستند، باید با وزارت نیرو هماهنگ شوند. اگرچه وضعیت آب در بسیاری از نقاط کشور به مرزهای بحرانی نزدیک شده است؛ اما گویا استاندار خراسان‌رضوی با وزارت نیرو وارد مذاکره شده تا هرچه سریع‌تر پروژه انتقال آب دریای عمان به این استان کلید بخورد. صدیقه ترابی، مدیر‌کل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو عنوان می‌کند: این وزارتخانه طرح بزرگ انتقال آب دریای عمان به 17 استان فلات مرکزی ایران را در دستور کار داشت. حدود دو سال پیش مرکز آب خراسان‌رضوی و استاندار این استان اصرار کردند به دلیل کندی انجام مطالعات وزارت نیرو، رأسا برای انجام مطالعات کریدور شرق وارد عمل شوند.

جست‌وجو برای جذب سرمایه‌گذار بدون طی‌کردن مسیر قانونی

مدیر‌کل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو می‌گوید: با توجه به این درخواست، ابلاغیه‌ای به امضای معاون امور آب وزیر در آن مقطع، برای آنها ارسال شد و از آنها خواسته شد آب منطقه‌ای خراسان‌رضوی، نیاز آبی منطقه و کمبودهای بخش شرب را با روش‌شناسی که به آنها اعلام شده بود، محاسبه کنند و در قالب مطالعاتی که ما در وزارت نیرو انجام می‌دهیم، در کمیته راهبردی مصوب کنند و بعد از کمیسیون تخصیص آب، مجوز تخصیص دریافت کنند و سپس بقیه اقدامات را انجام دهند. این کار انجام نشد. اطلاعی ندارم این مطالعات در چه سطحی انجام شد؛ اما بدون اینکه این مسیر را طی کنند، دنبال بحث سرمایه‌گذاری و اجرای این پروژه هستند. او تأکید می‌کند: در ابلاغیه‌ ارسالی وزارت نیرو قید شده به دلیل کمبود آب در بخش صنعت، باید این پروژه با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی انجام شود و دولت امکان چنین سرمایه‌گذاری‌ای را ندارد. ترابی ادامه می‌دهد: استاندار خراسان‌رضوی بعد از اینکه شرکت آب منطقه‌ای مطالعاتی را از طریق شرکت مهندسین مشاور انجام می‌دهد، قرار بود دنبال بخش خصوصی باشند و شرکت پروژه‌ای را تشکیل دهند و از طریق آن سرمایه‌گذاری این پروژه را انجام دهند. ظاهرا مذاکراتی هم انجام شده است و ارتباطی که با قرارگاه خاتم گرفته شده است، در همین چارچوب است. به گفته او، در محاسباتی که قرارگاه خاتم‌الانبیا انجام داده است، قرار است در افق آینده 750 میلیون مترمکعب آب شیرین‌شده دریای عمان به سه استان شرق کشور منتقل شود. هنوز جزئیات اجرای این طرح به‌طور کامل مشخص نیست و در این پروژه، هیچ عملیات اجرائی آغاز نشده است. درحال‌حاضر دنبال این هستند که یک شرکتی داشته باشند و سرمایه‌گذاری انجام شود. مدیر‌کل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو درباره احتمال توقف یا تعدیل در حجم پروژه اضافه می‌کند: هنوز مجوزی برای اجرای پروژه کریدور شرق صادر نکرده‌ایم. بیشترین بحث‌ها در این پروژه در زمینه حجم آب انتقالی است. بزرگ‌ترین مسئله ما این است که این کمبودها چگونه محاسبه شده است؛ زیرا کمبودهای واقعی ما در افق 1425 و 1450 بر اساس مطالعاتی که انجام دادیم، کمتر از این میزان بود؛ بنابراین حجم آب انتقالی باید در رفت و برگشت‌هایی که داریم، تدقیق شود.

نیاز 120 میلیون‌مترمکعبی شرق کشور

اگرچه قرارگاه خاتم درخواست انتقال برای 750میلیون مترمکعب آب را مطرح کرده است؛ اما رحیم میدانی، معاون سابق آب و آبفای وزارت نیرو، حجم آب مورد نیاز برای شرق کشور را نزدیک به 40 تا 50 میلیون مترمکعب برای تأمین نیازهای صنعت و حدود 70 تا 80 میلیون مترمکعب -در افق‌های زمانی مختلف- برای تأمین نیازهای شرب اعلام می‎کند.

او به شنیده‌های خود اشاره کرده و عنوان می‌کند: گویا قرارگاه خاتم قرار است پنج هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در پروژه کریدور شرق انجام دهد و از محل فروش آب، پول خود را دریافت کند. البته میدانی به این نکته تأکید دارد که هنوز پروژه انتقال آب دریای عمان به فلات مرکزی به هیچ شرکتی واگذار نشده است. معاون سابق آب و آبفای وزارت نیرو درباره مصارف آب شیرین‌شده دریای عمان در شرق کشور، می‌گوید: آب شیرین‌شده دریا آب پرهزینه‌ای است. وزارت نیرو به دنبال تأمین آب شرب مردم است. قرار ما این بود که اگر صنایع شامل فولاد سنگان خواف و ... که دنبال آب بودند، می‌توانند بیایند و از این پروژه آب مورد نیاز خود را تأمین کنند،‌ وارد عمل شده و در سرمایه‌گذاری برای اجرای پروژه مشارکت کنند. به گفته او، فولاد سنگان حدود 15 تا 16 میلیون مترمکعب آب می‌خواهد و اگر این پروژه اجرائی شود، وزارت نیرو هم می‌‎تواند در قالب برگزاری مناقصه، آب شرب مورد نیاز مردم منطقه را از سرمایه‌‎گذارانی که این آب را به کمترین قیمت می‌فروشند، در قالب قانون خرید تضمینی آب خریداری کنند. حال در این میان اگر کسی بگوید آبی که هر مترمکعب آن 10 هزار تومان تمام می‌شود، برای کشاورزی مقرون‌به‌صرفه است، خودش می‌داند. این مسئله به دولت ربطی ندارد، زیرا پروژه با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی اجرا می‌شود.

اجرای کریدور شرق، نیازی به طی فرایندهای قانونی واگذاری پروژه ندارد

اگرچه مسئولان وزارت نیرو واگذاری اجرای پروژه کریدور شرق را تأیید نکرده‌اند و معتقدند پروژه هنوز در ابتدای راه است، اما شنیده‌ها حاکی از آن است که پیمانکار ورق‌های فولادی مورد نیاز برای ایجاد خط انتقال آب به شرق کشور را هم خریداری کرده است. از سوی دیگر فرایند واگذاری قانونی پروژه‌ها نیز فرایندی است که برای پروژه کریدور شرق طی نشده است. اصولا پروژه‌های عمرانی باید ردیف اجرا دریافت کنند و با مزایده و مناقصه به متقاضیان واگذار شوند، اما میدانی می‌گوید: چون سرمایه‌گذار پروژه بخش خصوصی است، ردیف اجرائی نمی‌خواهد، چون قرار نبود این پروژه با پول دولت ساخته شود. او ادامه می‌دهد: شنیده‌ام که قرارگاه دنبال این رفته است که با صنایع منطقه مذاکره کند و آماده شوند که در قالب یک پروژه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، این طرح را اجرا کنند. قرارگاه در این کار پیش‌قدم شده است. البته معاون سابق آب و آبفای وزارت نیرو تأکید می‌کند: باید مطالعات این پروژه انجام و مراحل ارزیابی زیست‌محیطی طی شود. درواقع این طرح هنوز اول راه است. قرارگاه اظهار تمایل کرده است. استانداری خراسان‌رضوی هم مایل به اجرای آن است. پروژه کوچک نیست که سرمایه‌گذار کوچکی بیاید. کسانی که آب موردنیازشان بالاست در قالب یک شرکت پروژه می‌توانند سرمایه مورد نیاز برای اجرای پروژه را تأمین کنند. ما به‌عنوان دولت حق نداریم شرکت پروژه تشکیل دهیم. به اعتقاد او، اجرای پروژه کریدور شرق نیاز به 15هزار میلیارد تومان اعتبار دارد.

تکه‌پاره‌کردن یک پروژه بزرگ، هزینه‌ها را افزایش می‌دهد

اصرار استاندار خراسان‌رضوی برای دستیابی به آب شیرین‌شده دریای عمان سبب شده بخشی از یک پروژه بزرگ به جریان افتد. عباسقلی جهانی، عضو سابق شورای جهانی آب با تأکید بر اینکه تکه‌پاره‌کردن یک پروژه بزرگ، هزینه‌های اجرای آن را افزایش می‌دهد، عجله‌کردن در اجرای چنین پروژه‌هایی را نادرست توصیف می‌کند. به گفته او، باید تعریفی از مدیریت منابع آب داشته باشیم و بدانیم مدیریت منابع آب با چه کسی است. آیا نهاد دیگری می‌تواند وارد بحث مدیریت منابع آب و ایجاد تعادل و توازن در مصرف شود یا اینکه متولی باید مسئولیت را برعهده بگیرد؟ جهانی معتقد است که حتما متولی آب؛ یعنی وزارت نیرو باید در این قبیل طرح‌ها وارد شود و بر اساس قانون به وظایف ملی خود عمل کند. اگر هر نهادی خودش به این مباحث وارد شود، خودش پروژه تعریف کند و انتقال آب بدهد و ...، این خیلی منطقی نیست. به گفته این کارشناس آب، باید در اجرای پروژه‌های گران انتقال آب بین‌حوضه‌ای، حتما حجم آب برگشتی از طریق بازچرخانی در بخش شرب و صنعت لحاظ شود تا بخشی از نیازهای آبی منطقه بدون انتقال از مبدأ و در داخل خود حوضه تأمین شود. او تأکید می‌کند: در اجرای پروژه‌های انتقال آب نباید عجله کرد، زیرا از صرف صدها هزار میلیارد تومان پول صحبت می‌کنیم. باید بازگشت سرمایه برای چنین پروژه‌هایی در نظر گرفته شود. این سؤال بزرگی است؛ آیا صاحبان صنایع حاضر هستند از همین امروز آب شیرین‌شده دریای عمان را پیش‌خرید و بابت اجرای این پروژه پول هزینه کنند؟